Khi chúng ta bước vào giai đoạn lớn tuổi, cơ thể phải đối mặt với nhiều thay đổi. Một trong những phiền toái phổ biến nhất nhưng lại ít được quan tâm đúng mức chính là những cơn chóng mặt, xây xẩm bất chợt mỗi khi thay đổi tư thế, đặc biệt là từ nằm hoặc ngồi sang đứng.
 |
| Những cơn chóng mặt, xây xẩm bất chợt mỗi khi thay đổi tư thế, đặc biệt là từ nằm hoặc ngồi sang đứng. |
Nhiều người thường tặc lưỡi cho qua, tự nhủ "chắc do tuổi già" hoặc "thiếu máu". Nhưng ít ai biết rằng, đằng sau những triệu chứng tưởng chừng đơn giản ấy có thể là một vấn đề y khoa cần được quản lý cẩn thận.
Sự nguy hiểm của hạ huyết áp tư thế đứng không nằm ở bản thân cơn choáng váng, mà nằm ở hậu quả của nó: những cú té ngã.
Đối với người trẻ, một cú ngã có thể chỉ gây trầy xước, nhưng với người lớn tuổi, nó có thể dẫn đến những chấn thương nghiêm trọng như gãy xương hông, chấn thương đầu, gây ra sự suy giảm sức khỏe đột ngột, mất đi khả năng sống độc lập và trở thành gánh nặng tâm lý cho cả gia đình.
Vì vậy, việc tìm hiểu và chủ động phòng ngừa tình trạng này là một việc làm thiết yếu để đảm bảo một tuổi già an toàn và chất lượng.
Giải mã 'hạ huyết áp tư thế đứng': Khi cơ thể không theo kịp hành động
Theo các chuyên gia từ Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, hạ huyết áp tư thế đứng là tình trạng huyết áp систолического (tâm thu) giảm ít nhất 20 mmHg hoặc huyết áp диастолического (tâm trương) giảm ít nhất 10 mmHg trong vòng 3 phút sau khi đứng dậy.
Hiện tượng chóng mặt đến từ đâu?
Để giải thích rõ hơn về cơ chế này, bác sĩ Manjusha Agarwal - chuyên gia tư vấn cấp cao tại Bệnh viện Global, Mumbai (Ấn Độ) - cho biết, nguyên nhân chính là do sự chậm trễ trong việc thắt chặt các mạch máu ở phần dưới cơ thể khi đứng lên.
Khi chúng ta đứng dậy, theo quy luật trọng lực, một lượng máu (khoảng 500-800ml) sẽ bị kéo xuống phần dưới của cơ thể.
 |
| Nguyên nhân chính của hạ huyết áp tư thế đứng là do sự chậm trễ trong việc thắt chặt các mạch máu ở phần dưới cơ thể khi đứng lên. |
Để đảm bảo não bộ vẫn nhận đủ oxy, cơ thể phải có một phản xạ tự động: tim đập nhanh hơn và các mạch máu co lại để đẩy máu ngược lên trên.
Ở một số người, đặc biệt là người lớn tuổi, phản xạ bù trừ này diễn ra chậm chạp hoặc không đủ mạnh, dẫn đến lượng máu lên não bị giảm sút tạm thời, gây ra các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt, nhìn mờ, ù tai, và trong trường hợp nặng có thể dẫn đến ngất xỉu.
Những nguyên nhân thầm lặng
Tình trạng này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, đôi khi chúng kết hợp lại với nhau làm cho triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn.
Mất nước: Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến và dễ khắc phục nhất. Khi cơ thể không đủ nước, thể tích máu sẽ giảm, khiến cơ chế bù trừ huyết áp hoạt động kém hiệu quả.
Bệnh lý nền: Một số bệnh mãn tính thường gặp ở người lớn tuổi như bệnh tim (suy tim, rối loạn nhịp tim), bệnh đái tháo đường (gây tổn thương thần kinh tự chủ), hoặc các bệnh lý thần kinh như Parkinson có thể là nguyên nhân gốc rễ của hạ huyết áp tư thế.
Tác dụng phụ của thuốc: Đây là một yếu tố cực kỳ quan trọng. Theo các bác sĩ, nhiều loại thuốc điều trị các bệnh phổ biến ở người già như thuốc trị cao huyết áp, thuốc lợi tiểu, thuốc chống trầm cảm... đều có thể gây ra tác dụng phụ là hạ huyết áp tư thế. Vì vậy, việc rà soát lại các loại thuốc đang sử dụng cùng bác sĩ là một bước không thể bỏ qua.
Biện pháp khắc phục
May mắn là, hạ huyết áp tư thế đứng hoàn toàn có thể được kiểm soát tốt thông qua việc điều chỉnh thói quen sinh hoạt và sử dụng các sản phẩm hỗ trợ phù hợp.
Những thay đổi nhỏ, lợi ích lớn trong sinh hoạt
Theo PGS.TS.BS Nguyễn Thị Bạch Yến từ Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, những thay đổi nhỏ trong lối sống hàng ngày có thể mang lại hiệu quả to lớn:
Thay đổi tư thế từ từ: Đây là "nguyên tắc vàng". Thay vì đột ngột đứng bật dậy, hãy ngồi ở mép giường trong khoảng 1-2 phút, cử động nhẹ nhàng chân tay, sau đó mới từ từ đứng lên.
 |
| Đảm bảo uống đủ 1.5 - 2 lít nước mỗi ngày, trừ khi có chỉ định hạn chế nước từ bác sĩ do các bệnh lý khác. |
Uống đủ nước: Đảm bảo uống đủ 1.5 - 2 lít nước mỗi ngày, trừ khi có chỉ định hạn chế nước từ bác sĩ do các bệnh lý khác.
Kê cao đầu giường: Ngủ với gối cao hoặc nâng cao đầu giường khoảng 10-20cm có thể giúp giảm triệu chứng chóng mặt vào buổi sáng.
Tăng cường vận động: Các bài tập thể dục nhẹ nhàng, đặc biệt là các bài tập cho cơ chân, sẽ giúp cải thiện khả năng bơm máu về tim.
Sản phẩm công nghệ và y tế đồng hành
Bên cạnh việc thay đổi lối sống, công nghệ và các sản phẩm y tế cũng mang đến những giải pháp hỗ trợ đắc lực.
Vớ y khoa (Tất áp lực): Đây là một giải pháp cơ học không dùng thuốc rất hiệu quả, được cả bác sĩ Manjusha Agarwal và các chuyên gia tại Vinmec khuyến nghị. Vớ y khoa tạo ra một áp lực nhẹ, có chủ đích lên bắp chân và cổ chân, giúp ngăn ngừa máu dồn ứ ở chân và hỗ trợ đẩy máu về tim hiệu quả hơn. Người dùng nên tham khảo ý kiến bác sĩ để lựa chọn loại vớ có áp lực phù hợp và tìm mua sản phẩm từ các thương hiệu thiết bị y tế uy tín.
Máy đo huyết áp tại nhà: Việc sở hữu một chiếc máy đo huyết áp điện tử tại nhà là vô cùng cần thiết. Nó không chỉ giúp người bệnh tự theo dõi huyết áp hàng ngày mà còn cung cấp cho bác sĩ những dữ liệu quan trọng để điều chỉnh thuốc men và phương pháp điều trị. Các thương hiệu đến từ Nhật Bản như Omron hay Microlife từ lâu đã được tin dùng nhờ độ chính xác cao, thiết kế thân thiện và dễ sử dụng cho người lớn tuổi.
Hạ huyết áp tư thế đứng, dù phổ biến, nhưng không nên bị xem nhẹ vì những rủi ro tiềm ẩn mà nó mang lại. Bằng việc thấu hiểu nguyên nhân, kiên trì áp dụng những thay đổi nhỏ trong thói quen hàng ngày và tận dụng các sản phẩm hỗ trợ hiện đại, người lớn tuổi hoàn toàn có thể kiểm soát tốt tình trạng này.
