| Sầu riêng Việt Nam tái cấu trúc để phát triển bền vững Mã số vùng trồng là “hộ chiếu” của sầu riêng xuất khẩu Xuất khẩu sầu riêng phục hồi: Bài học từ kiểm soát chất lượng tận gốc |
 |
| Thành quả bước đầu của hành trình tự chủ – sầu riêng trồng tại Hải Nam được thu hoạch và phân loại, từng bước khẳng định chỗ đứng trên thị trường nội địa Trung Quốc. |
Bài toán tự chủ của những người tiên phong
Trung Quốc từ lâu đã khẳng định vị thế là nhà nhập khẩu và tiêu thụ sầu riêng số một toàn cầu. Các số liệu thống kê từ Tổng cục Hải quan nước này cho thấy một sự tăng trưởng bùng nổ, từ khoảng 298.800 tấn vào năm 2015 lên đến con số dự kiến 1,56 triệu tấn vào năm 2024. Sự phụ thuộc gần như hoàn toàn vào nguồn cung bên ngoài đã thôi thúc các nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp nông nghiệp Trung Quốc tìm kiếm lời giải cho bài toán tự chủ.
Và hòn đảo nhiệt đới Hải Nam, với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng đặc biệt thuận lợi, đã được chọn làm "thủ phủ" để hiện thực hóa giấc mơ sầu riêng nội địa. Tuy nhiên, con đường tiên phong chưa bao giờ dễ dàng. Như chia sẻ từ một đại diện cơ sở trồng tại khu sinh thái Yucai (Tam Á), dự án này đã đối mặt với không ít hoài nghi ngay từ những ngày đầu.
Nhiều người cho rằng môi trường Trung Quốc không thể đáp ứng được những yêu cầu khắt khe của cây sầu riêng. Hơn nữa, chu kỳ sinh trưởng kéo dài từ 3 đến 5 năm mới cho ra lứa quả đầu tiên cũng là một rủi ro kinh tế khổng lồ, tạo ra áp lực tài chính nặng nề cho những người nông dân và doanh nghiệp dám dấn thân. Để vượt qua những rào cản này, một chiến lược hỗ trợ đa tầng đã được triển khai quyết liệt.
Chính quyền địa phương vào cuộc với các chương trình trợ cấp toàn diện, từ việc phân phối cây giống chất lượng cao, tổ chức các khóa đào tạo kỹ thuật chuyên sâu cho đến việc cam kết bao tiêu sản phẩm đầu ra. Song song đó, các doanh nghiệp nông nghiệp lớn không chỉ đầu tư vào sản xuất mà còn tích cực chia sẻ những kỹ thuật canh tác tiên tiến nhất, giúp nông dân địa phương nâng cao tiêu chuẩn sản xuất và cải thiện thu nhập. Một mô hình kinh tế sáng tạo đã ra đời tại làng Minh Sơn, Tam Á, nơi hợp tác xã địa phương kết nối chặt chẽ các doanh nghiệp, hiệp hội và hộ nông dân.
Tại đây, họ áp dụng phương pháp trồng xen canh sầu riêng cùng với dứa, trầu cau và chuối. Mô hình này giúp tạo ra nguồn thu nhập ổn định từ các loại cây ngắn ngày, giải quyết bài toán tài chính trong suốt thời gian chờ đợi cây sầu riêng trưởng thành và cho thu hoạch. Ông Cai Jun, một quan chức địa phương, tự tin cho biết nhờ sự hợp tác bền vững này, khi vườn sầu riêng bắt đầu cho quả, doanh thu hàng năm của làng có thể đạt tới 2 triệu nhân dân tệ (khoảng 280.000 USD), minh chứng cho sự thành công của một chiến lược kinh tế nông nghiệp bài bản.
Lợi thế cạnh tranh từ công nghệ và chất lượng
 |
| Mô hình canh tác sầu riêng ứng dụng công nghệ tại Hải Nam – kiểm soát vi khí hậu, quản lý sinh trưởng và giám sát sâu bệnh theo thời gian thực giúp nâng cao năng suất và chất lượng trái. |
Nếu chính sách hỗ trợ và mô hình hợp tác xã là nền tảng, thì công nghệ chính là đòn bẩy tạo ra sự khác biệt và định vị giá trị cho thương hiệu sầu riêng Hải Nam. Thay vì cạnh tranh về giá, các nhà sản xuất Trung Quốc tập trung vào việc tạo ra một sản phẩm có chất lượng hảo hạng. Nông nghiệp thông minh đang đóng vai trò then chốt trong việc tối ưu hóa toàn bộ quy trình canh tác.
Các trang trại được trang bị hệ thống tưới tiêu tự động, hệ thống phun mưa nhân tạo và thiết bị tưới phân bón tích hợp, cho phép kiểm soát vi khí hậu một cách chính xác, tạo ra điều kiện sinh trưởng lý tưởng nhất cho cây. Bên cạnh đó, các công nghệ giám sát hiện đại như thiết bị phát hiện sâu bệnh, máy phân tích bào tử và nền tảng dữ liệu lớn (Big Data) cung cấp khả năng theo dõi tình trạng của từng cây theo thời gian thực. Vị đại diện này khẳng định: "Chúng tôi có thể giám sát sức khỏe và nhu cầu dinh dưỡng của từng cây sầu riêng, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời và hiệu quả".
Cách tiếp cận này không chỉ giúp tối đa hóa năng suất mà còn đảm bảo chất lượng đồng đều cho từng trái sầu riêng khi thu hoạch. Chính nhờ mô hình canh tác thông minh và chuỗi cung ứng được rút ngắn tối đa, sầu riêng Hải Nam sở hữu lợi thế cạnh tranh tuyệt đối về độ tươi ngon và hương vị so với hàng nhập khẩu. Đây là câu trả lời xác đáng nhất cho câu hỏi vì sao người tiêu dùng sẵn sàng trả giá cao hơn. Họ không chỉ mua một loại trái cây, mà còn mua trải nghiệm thưởng thức một sản phẩm chất lượng đỉnh cao.
Sự đổi mới còn được mở rộng sang cả quy trình sau thu hoạch. Công ty TNHH Nông nghiệp Hải Nam Youqi đã tiên phong phát triển một dây chuyền phân loại sầu riêng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI). Hệ thống này có khả năng tự động "nhìn" và "đánh giá" chất lượng quả, nhanh chóng loại bỏ những trái bị lỗi, giúp nâng cao đáng kể hiệu quả kiểm soát và phân loại sản phẩm. Hiện tại, sầu riêng đã được trồng tại nhiều nơi ở Hải Nam như Tam Á, Lạc Đông, Bảo Đình với tổng diện tích khoảng 667ha, dự kiến sản lượng năm nay đạt 2.000 tấn.
Dù còn khiêm tốn, nhưng đây là những bước đi vững chắc đầu tiên. Cùng với đó, các doanh nghiệp đang tích cực phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng như kẹo hay bánh trung thu sầu riêng để đa dạng hóa nguồn thu và xây dựng một hệ sinh thái công nghiệp toàn diện. Xa hơn, chính quyền địa phương đang ấp ủ kế hoạch xây dựng một trung tâm trao đổi sầu riêng quốc tế và nghiên cứu các giống mới chịu lạnh tốt hơn, với tham vọng mở rộng việc trồng loại cây "vua" này ra các khu vực khác của Trung Quốc.
