Tiểu thương đóng cửa vì vướng hóa đơn
 |
| Nhiều tiểu thương lựa chọn tạm ngừng kinh doanh để nghe ngóng quy định mới về hóa đơn điện tử. |
Sau ngày 1/6/2025, không ít hộ kinh doanh nhỏ tại các đô thị và địa phương đã chọn cách đóng cửa hoặc hoạt động cầm chừng để “nghe ngóng” tình hình, khi Nghị định 70/2025/NĐ-CP chính thức có hiệu lực. Lý do chung được các tiểu thương đưa ra là lo sợ bị xử phạt vì không có hóa đơn đầu vào hợp pháp.
Ông Nguyễn Văn Định, chủ cửa hàng tạp hóa tại huyện Ninh Giang (Hải Dương), là một trong số đó. Cửa hàng của ông bán đủ loại mặt hàng: từ hàng hóa nhập đại lý đến sản phẩm người dân trong làng gửi bán. “Tôi mua chổi từ người bán rong, hàng xóm nhờ bán giùm vài chục trứng hay mớ rau… những thứ đó thì lấy đâu ra hóa đơn? Giờ bắt kê khai, tôi không biết làm sao để chứng minh nguồn gốc hàng hóa nữa, nên đành tạm ngừng kinh doanh”, ông Định chia sẻ.
Không riêng gì các hộ buôn bán nhỏ lẻ, những mô hình kinh doanh truyền thống lâu năm cũng rơi vào thế khó. Hộ kinh doanh cà phê Giảng tại 29 Nguyễn Hữu Huân (Hà Nội) cho biết họ buộc phải đi tận Quốc Oai, Thạch Thất, thậm chí lên tận Phú Thọ để tìm nguồn cung có thể xuất hóa đơn. “Nguồn nguyên liệu của chúng tôi là trứng gà, cà phê… đều thu mua trực tiếp từ người dân, mà họ thì không có đăng ký kinh doanh, không thể xuất hóa đơn”, đại diện cửa hàng nói.
Trong lĩnh vực đồ điện tử, anh Phạm Ánh Dương – chủ một cửa hàng ở Phương Mai (Hà Nội) – cũng lâm vào tình thế bối rối khi phần lớn hàng hóa là điện thoại, laptop cũ đã qua sử dụng nhiều năm, không có giấy tờ chứng minh nguồn gốc. “Không có hóa đơn đầu vào, giờ bảo tôi xuất hóa đơn điện tử để kê khai là rất khó. Hàng cũ không còn giấy tờ, mà mua từ người tiêu dùng bình thường thì cũng không biết làm sao hợp thức hóa”, anh Dương lo lắng.
Thực tế cho thấy, nhiều hộ kinh doanh nhỏ hoạt động trong các lĩnh vực như hàng tiêu dùng, nông sản, đồ điện tử cũ... đang gặp vướng mắc vì quy định mới yêu cầu xuất hóa đơn điện tử gắn với máy tính tiền và kết nối dữ liệu với cơ quan thuế. Trong khi đó, đặc thù hoạt động mua bán truyền thống lâu nay lại dựa nhiều vào niềm tin và giao dịch đơn giản, không giấy tờ.
Giải pháp nào tháo gỡ cho tiểu thương
 |
| Cơ quan thuế hướng dẫn hộ kinh doanh lập bảng kê khi mua hàng từ cá nhân không có hóa đơn. |
Trước lo lắng lan rộng của các hộ kinh doanh, các chuyên gia thuế và đại diện cơ quan chức năng đã đưa ra nhiều hướng dẫn để tháo gỡ. Theo bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam, một trong những nguyên nhân khiến hộ kinh doanh bối rối là do thiếu thông tin rõ ràng về các trường hợp được miễn hóa đơn đầu vào. Bà khẳng định, pháp luật hiện hành vẫn có quy định cho phép thay thế hóa đơn bằng bảng kê khi mua nông sản, lâm sản, thủy sản từ các cá nhân không đăng ký kinh doanh như nông dân, ngư dân.
“Bảng kê cần ghi rõ họ tên người bán, số căn cước công dân, địa chỉ, loại hàng hóa, số lượng, đơn giá… Đây là căn cứ để chứng minh hàng có nguồn gốc hợp pháp”, bà Cúc nói. Tuy nhiên, quy định này chỉ áp dụng với hàng hóa nguyên liệu thô. Nếu cũng là rau, thịt, cá… nhưng mua từ siêu thị, hợp tác xã, công ty kinh doanh thì bắt buộc phải có hóa đơn VAT.
Đối với những hộ kinh doanh mua hàng cũ như thiết bị điện tử đã qua sử dụng, bà Phạm Thị Minh Hiền – Phó Trưởng ban Chính sách và Thuế quốc tế, Cục Thuế – khẳng định: “Trường hợp mua lại từ người tiêu dùng, không phải cá nhân kinh doanh, thì hộ kinh doanh không phải kê khai thuế. Nhưng vẫn cần lập chứng từ ghi rõ thông tin người bán, số lượng, giá trị để chứng minh tính hợp pháp”.
Bà Hiền cũng cho biết thêm, đối với nông sản, nếu tổng giá trị mua hàng từ các cá nhân không kinh doanh dưới 100 triệu đồng/năm (và từ 1/1/2026 là 200 triệu đồng) thì không thuộc diện chịu thuế. Với trường hợp vượt ngưỡng này, hộ kinh doanh có thể đề nghị bên bán đăng ký với cơ quan thuế để được cấp hóa đơn lẻ.
Về góc độ quản lý nhà nước, ông Mai Sơn – Phó Cục trưởng Cục Thuế, Bộ Tài chính – nhấn mạnh rằng việc xuất hóa đơn không nhằm mục tiêu làm khó người kinh doanh, mà hướng đến minh bạch thị trường, chống gian lận thương mại. “Quan trọng là chúng ta cần tập dần thói quen chứng minh nguồn gốc hàng hóa. Khi đã kê khai đầy đủ, công khai minh bạch, thì không việc gì phải lo ngại bị xử lý”, ông Sơn nói.
Bên cạnh việc hướng dẫn cụ thể về bảng kê và hóa đơn lẻ, các chuyên gia cũng đề xuất cơ quan thuế địa phương cần sớm tổ chức tập huấn, phổ biến quy định mới cho các nhóm hộ kinh doanh, đồng thời tạo điều kiện về thời gian để họ có thể chuyển đổi từng bước, tránh gián đoạn hoạt động.
Việc triển khai Nghị định 70 là bước đi quan trọng trong mục tiêu số hóa, minh bạch hóa hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, trong bối cảnh các hộ kinh doanh nhỏ lẻ vẫn quen với cách vận hành thủ công, cần sự linh hoạt trong áp dụng chính sách và hỗ trợ từ cơ quan chức năng để quá trình chuyển đổi không tạo thêm gánh nặng cho người buôn bán. Chỉ khi người kinh doanh hiểu và có công cụ thực hiện đúng, quy định mới mới thực sự phát huy hiệu quả và tạo môi trường thương mại lành mạnh, bền vững.
