| “Đánh thức” nông sản bản địa bằng thương hiệu OCOP Từ xưởng mộc nhỏ đến chuẩn OCOP vươn tầm thế giới: Bí quyết nằm ở đâu? OCOP Thái Nguyên tìm hướng tiêu thụ: Đâu là lối mở cho đầu ra bền vững? |
 |
| Vùng sản xuất tỏi sạch của Phú Sinh tại Lý Sơn được xây dựng theo tiêu chuẩn VietGAP, hình thành từ mô hình liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân, từng bước giải bài toán sản xuất manh mún, thiếu chuẩn hóa của cây tỏi địa phương. |
Khát vọng nâng tầm giá trị đặc sản tỏi Lý Sơn
Sinh năm 1987 tại đặc khu Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi, anh Nguyễn Văn Nhật lớn lên trong gia đình ba đời gắn bó với ruộng tỏi. Tuy nhiên, hành trình lập nghiệp của anh không bắt đầu từ nông nghiệp. Năm 2008, anh tình nguyện nhập ngũ để rèn luyện ý chí bền bỉ và kỷ luật. Sau khi xuất ngũ, anh theo học nghề hàn tại Trường cao đẳng Công nghệ quốc tế Lilama 2 ở Đồng Nai rồi thi công tại Nhà máy lọc dầu Dung Quất. Anh tiếp tục học thêm nghề điện, làm tư vấn kỹ thuật xây nhà nuôi chim yến tại các tỉnh phía Nam để mưu sinh.
Năm 2016, anh Nhật quay về quê nhà mở cửa hàng điện và phụ cha mẹ buôn bán nông sản. Trong một lần phụ mẹ bán hàng vào năm 2018, anh chợt nhận ra tỏi Lý Sơn không chỉ là nông sản mà là linh hồn của đảo. Anh bắt đầu trăn trở về thực trạng được mùa mất giá, về những người nông dân lam lũ nhưng thu nhập bấp bênh và vì sao một đặc sản nổi tiếng cả nước vẫn chưa có thương hiệu xứng tầm. Anh nhận thấy nếu chỉ phát triển dưới hình thức hộ gia đình thì giá trị cây tỏi khó vươn xa.
Những năm trước khi có chứng nhận OCOP 5 sao, tỏi Lý Sơn chủ yếu tiêu thụ dựa trên uy tín truyền thống, thiếu bộ tiêu chuẩn cụ thể để chứng minh chất lượng và truy xuất nguồn gốc. Việc thiếu chuẩn hóa khiến sản phẩm chưa đạt giá trị tương xứng, nông dân dễ bị tác động bởi biến động thị trường, còn doanh nghiệp khó tiếp cận hệ thống phân phối lớn. Năm 2019, anh kết hợp với người dân trồng thử nghiệm tỏi sạch trên diện tích 1.000 m2.
Đến năm 2021, anh Nhật quyết định thành lập Công ty Trách nhiệm Hữu hạn Thương mại và Dịch vụ Phú Sinh với mong muốn xây dựng thương hiệu tỏi tử tế và bền vững. Thay vì chỉ bán tỏi thô truyền thống, anh Nhật chọn hướng đi khó hơn là đầu tư chế biến sâu để gia tăng giá trị. Giai đoạn đầu đầy áp lực khi anh cải tạo gian bếp nhỏ thành xưởng thử nghiệm từ tháng 5 năm 2023. Do không có nền tảng công nghệ thực phẩm, anh gặp nhiều thất bại, tỏi đen hỏng do sai nhiệt độ, nhiều mẻ sấy bị cháy khiến chi phí tăng cao.
Có những ngày nhìn cả thùng tỏi không đạt yêu cầu, anh rất xót xa nhưng vẫn kiên trì theo đuổi. Anh Nhật nhận định rằng thời tiết quyết định 50% chất lượng và sản lượng tỏi mỗi năm nên đôi khi cuối mùa thời tiết bất ổn khiến củ tỏi không đạt chuẩn hoặc khó vận chuyển vào đất liền đúng hợp đồng. Sau hơn 300 lần thử nghiệm, anh mới hoàn thiện được các dòng sản phẩm chất lượng như tỏi đen, cao tỏi, tỏi ngâm mật ong để bắt đầu hành trình chinh phục thị trường đầy gian nan.
Giải pháp liên kết chuỗi và khẳng định vị thế quốc gia
 |
| Từ vùng nguyên liệu trên ruộng, tỏi Lý Sơn được Phú Sinh chế biến sâu, xây dựng thương hiệu và nâng tầm giá trị thông qua các sản phẩm OCOP, mở ra đầu ra ổn định và sinh kế bền vững cho người trồng tỏi huyện đảo. Ảnh: Ngọc Huyền |
Để giải quyết bài toán chất lượng, anh Nhật đã mời PGS.TS Phạm Văn Hiền, nguyên Phó hiệu trưởng Trường Đại học Nông lâm Thành phố Hồ Chí Minh về Lý Sơn hướng dẫn cải tạo đất nhiễm phèn và bệnh nấm đất gây vàng lá. Dưới sự hỗ trợ của chuyên gia và Chi cục Quản lý Chất lượng Nông lâm Thủy sản tỉnh Quảng Ngãi, công ty đã xử lý đất, xuống giống, diệt vi sinh liên tục trong hơn một năm để đất sạch và tơi xốp hơn. Cuối năm 2022, anh xây dựng 1ha tỏi VietGAP đầu tiên làm nền móng cho sản xuất chuyên nghiệp.
Đến năm 2023, Phú Sinh liên kết với 85 hộ dân hình thành vùng nguyên liệu 39ha và ký hợp đồng cung ứng dài hạn cho Masan với sản lượng khoảng 50 tấn tỏi khô mỗi năm. Bước ngoặt lớn nhất đến vào cuối năm 2024 khi doanh nghiệp bước vào đường đua OCOP với hệ thống tiêu chí khắt khe. Anh phải xây dựng lại nhà xưởng đạt chuẩn an toàn thực phẩm, làm tem chống hàng giả, bao bì, kiểm nghiệm chất lượng và hoàn thiện hồ sơ ISO. Riêng chi phí hồ sơ và bao bì đã vượt 150 triệu đồng.
Nhờ sự nỗ lực không ngừng, đến tháng 6 năm 2025, sản phẩm tỏi Lý Sơn Phú Sinh chính thức được công nhận OCOP 5 sao quốc gia. Hiện nay, doanh nghiệp sở hữu 1 sản phẩm OCOP 5 sao với sản lượng 200 tấn tỏi mỗi năm, cùng 2 sản phẩm OCOP 4 sao và 1 sản phẩm OCOP 3 sao. Quy mô liên kết đã mở rộng lên khoảng 100 hộ dân trên diện tích hơn 50ha tỏi sạch. Mô hình này dựa trên nguyên tắc người dân có đất, doanh nghiệp có quy trình kỹ thuật và cam kết bao tiêu đầu ra theo hợp đồng, giúp bà con không còn nỗi lo được mùa mất giá.
Nông dân tham gia chuỗi sẽ canh tác theo tiêu chuẩn VietGAP, HACCP, ghi chép nhật ký minh bạch và hạn chế hóa chất. Chế biến sâu đã mang lại giá trị kinh tế vượt trội, khi một kg tỏi tươi giá 170.000 - 200.000 đồng có thể tăng lên mức 1,3 triệu đến 3,5 triệu đồng sau khi chế biến. Không chỉ hỗ trợ người trồng tỏi, Phú Sinh còn tạo sinh kế cho lao động không có đất canh tác với thu nhập từ 200.000 đến 300.000 đồng mỗi ngày thông qua các khâu sơ chế.
Chứng nhận OCOP 5 sao không chỉ nâng cao uy tín mà còn mở ra cơ hội xuất khẩu sang Nhật Bản, EU, Singapore và Hàn Quốc. Anh Nhật khẳng định mục tiêu của Phú Sinh không chỉ là giá trị kinh tế mà còn là xây dựng sinh kế bền vững cho cộng đồng, nâng cao giá trị cây tỏi theo hướng xanh và có trách nhiệm để người dân yên tâm gắn bó với quê hương. Trong tương lai, anh Nhật mong muốn tiếp tục nhận được sự đồng hành của chính quyền về mặt bằng sản xuất và vốn ưu đãi để quảng bá thương hiệu tỏi Lý Sơn mạnh mẽ hơn trên thị trường quốc tế.
