 |
| Anh Ha Hoang bên vườn cà phê chín mọng. Ảnh: Lê Phước |
Thử thách nghiệt ngã tạo bước ngoặt
Anh Liêng Jrang Ha Hoang sinh ra trong gia đình người K’ho (hoặc K’Ho Cil) ở tổ dân phố Đạ Nghịt, phường Lang Biang - Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng, đã gắn bó với cây cà phê từ nhỏ, cây trồng chủ lực của vùng. Đam mê trồng cà phê như đã ngấm vào máu đã thôi thúc anh, một anh nông dân năng động, kiên trì, dám nghĩ dám làm, tìm kiếm hướng đi mới.
Giai đoạn 2019 - 2020 là thời điểm khó khăn nhất. Bà con được tập huấn về kỹ thuật trồng, thu hái và chế biến cà phê chất lượng cao. Một nhóm hộ đã ký kết với doanh nghiệp để làm cà phê theo quy trình chuẩn và được bao tiêu với giá khoảng 80.000 đồng/kg, cao hơn thị trường 20.000 đồng. Tuy nhiên, liên kết nhanh chóng rạn vỡ khi một số hộ yêu cầu doanh nghiệp tăng giá thu mua lên 90.000 đồng/kg nhưng không được chấp thuận. Một số người rời liên kết, doanh nghiệp cũng ngừng thu mua, khiến lượng lớn cà phê tồn kho.
Gia đình anh Ha Hoang còn gần 20 tấn cà phê trong kho. Anh kể lại: “Nếu bán cho đại lý chỉ còn 75.000 đồng/kg, thấp hơn cả mức hộ dân đã bỏ ra công chăm sóc theo chuẩn chất lượng. Nhưng để hàng trong kho thì không có vốn tái đầu tư.” Đây là giai đoạn khó khăn nhất, nhưng cũng là bước ngoặt để anh bắt đầu hành trình tự xây dựng thương hiệu.
Anh Hoang tham gia dự án Cafe REED và được hỗ trợ đáng kể về kỹ thuật, thiết bị chế biến, tài chính và quy trình sản xuất. Từ lựa chọn giống, kiểm soát sâu bệnh, đến rang - xay - chế biến, anh đều tự học và áp dụng, rồi hướng dẫn lại cho bà con. Đến năm 2022, anh đứng ra đăng ký sản xuất, kinh doanh với tên “Cà phê Chư Mui”. Thương hiệu được đặt theo tên ngọn núi Chơ Mui (hoặc Chư Mui), địa danh quen thuộc của người dân bản địa. Ngọn núi này xưa kia từng là nơi che chở, trạm dừng chân cho người dân trong buôn làng trước đây khi ra vùng Đà Lạt đổi muối, đổi gạo.
Năm 2022, anh quyết định chuyển hoàn toàn sang hướng sản xuất hữu cơ và liên kết với 7 hộ dân lân cận (hoặc trong vùng) để xây dựng vùng nguyên liệu ổn định, đủ lớn cho chế biến sâu. Quán cà phê Chư Mui của anh Hoang, nằm dưới chân núi, khiêm tốn dưới mái nhà gỗ, được thiết kế với view hướng về núi Chơ Mui. Quán vừa là điểm phục vụ du khách, vừa là nơi trưng bày, giới thiệu các sản phẩm cà phê do chính người dân địa phương sản xuất.
Vì sao sản phẩm đạt chuẩn OCOP 3 sao?
 |
| Việc áp dụng quy trình chăm sóc hướng hữu cơ không những tăng giá trị ngành hàng cà phê mà còn góp phần bảo vệ môi trường khi người dân không sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật độc hại. Ảnh: Nhật Tiến |
Anh Ha Hoang và các nông hộ liên kết hiện đang canh tác khoảng 15 ha (hoặc gần 15 ha) cà phê theo hướng hữu cơ, tập trung vào hai dòng chủ lực là Arabica và Robusta. Dưới chân núi Chư Mui đã trở thành một trong ít những nơi có thể trồng được dòng cà phê Arabica hảo hạng. Năng suất trung bình đạt 2,8 tấn khô/ha (hoặc 2,8 tấn nhân/ha). Tổ hợp tác dự kiến cung ứng khoảng 10 tấn cà phê nhân (hoặc 10 tấn cà phê nhân nhân loại 1) mỗi năm.
Trong sản xuất, nhóm chú trọng quy trình khép kín: cà phê chỉ được thu hoạch khi tỷ lệ quả chín cao, đáp ứng tiêu chuẩn cà phê chất lượng. Tất cả công đoạn từ thu hái, lựa chọn quả, phơi, rang đến đóng gói đều được thực hiện thủ công nhằm giữ trọn hương vị tự nhiên. Toàn bộ quy trình đều được theo dõi nghiêm ngặt để bảo đảm tiêu chuẩn hữu cơ (cuối tháng 11/2025).
Anh Ha Hoang chia sẻ: “Với kinh nghiệm của mình, tôi thấy rằng việc áp dụng quy trình chăm sóc hướng hữu cơ không những tăng giá trị ngành hàng cà phê mà còn góp phần bảo vệ môi trường khi người dân không sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật độc hại, phân bón hóa học. Bên cạnh đó, làm tăng độ phì nhiêu, tơi xốp của đất, góp phần tăng năng suất cho cây trồng vụ sau và giảm sâu bệnh, các vườn cây cà phê phát triển ổn định, cây xanh tốt”. Việc hạn chế hóa chất giúp hạt cà phê giữ hương vị tự nhiên, đồng thời bảo vệ đất và môi trường sinh thái vùng núi.
Với chất lượng ổn định và lợi thế khí hậu đặc trưng của phường Lang Biang - Đà Lạt, cà phê nơi đây rất thơm ngon. Thành quả là vào năm 2023, cà phê Chư Mui đã được công nhận là sản phẩm OCOP đạt chuẩn 3 sao của phường Lang Biang - Đà Lạt.
Về mặt kinh tế, giá bán cà phê nhân khô hiện ở mức khoảng 150.000 đồng/kg (hoặc từ 150.000 đồng/kg). Vụ mùa năm 2024, với giá bán này, đã đem về cho các hộ gia đình doanh thu gần 500 triệu đồng/ha/năm (hoặc ước đạt 420 triệu đồng/ha/năm). Riêng đối với sản phẩm thành phẩm (cà phê bột), giá bán ra thị trường là 300.000 đồng/kg, tạo giá trị gia tăng cao hơn nhiều so với bán cà phê nhân. Ngoài cà phê nhân, tổ hợp tác đang phát triển các sản phẩm chế biến sâu như cà phê phin giấy, cà phê bột pha trộn, cà phê nhân rang.
Ông Hồ Công Định – Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam, Chủ tịch Hội Nông dân phường Lang Biang - Đà Lạt, nhận định: "Đây là điểm sáng trong công tác hội và phong trào của Hội Nông dân phường trong thời gian qua... Anh Ha Hoang đã tự gây dựng được cho mình thương hiệu mang tính vùng miền, đặc trưng của phường Lang Biang – Đà Lạt. Hiện sản phẩm đã được công nhận OCOP 3 sao, được đánh giá là sản phẩm chất lượng."
Mô hình kinh tế tạo giá trị bền vững
 |
| Ông Liêng Jrang Ha Hoang (Tổ dân phố Đạ Nghịt, phường Langbiang - Đà Lạt), người sáng lập thương hiệu “Càphê Chư Mui” đạt sản phẩm OCOP 3 sao năm 2023. Ảnh: Nguyễn Dũng |
Mô hình cà phê Chư Mui được Ông Hồ Công Định đánh giá là một trong những điểm sáng của phong trào “Nông dân thi đua sản xuất, kinh doanh giỏi” tại địa phương. Ông đánh giá cao thương hiệu cà phê Chư Mui khi mang đậm bản sắc vùng miền và được người tiêu dùng tin tưởng.
Mô hình này đã tạo ra nhiều lợi ích xã hội và kinh tế: nâng giá trị nông sản, tạo thêm việc làm và tăng thu nhập cho các hộ đồng bào nhờ liên kết sản xuất – tiêu thụ. Cà phê Chư Mui không chỉ là sản phẩm nông nghiệp, mà còn là biểu tượng văn hóa, là niềm tự hào và động lực để phát triển kinh tế - xã hội phường Lang Biang. Mô hình đã góp phần thay đổi tập quán sản xuất của bà con, giúp nhiều hộ học cách ghi chép, quản lý quy trình, hiểu hơn về giá trị của sản phẩm đạt chuẩn, đồng thời góp phần gìn giữ cảnh quan và văn hóa bản địa (hoặc bảo tồn cảnh quan và bản sắc vùng đất cao nguyên Lang Biang).
Trong số các hộ tham gia tổ hợp tác, gia đình ông Liêng Hót Ha Diêm có hơn 2 ha Arabica trồng hoàn toàn theo hướng hữu cơ. “Cây khỏe, ít sâu bệnh, năng suất ổn định. Quan trọng hơn là đầu ra được bao tiêu nên thu nhập mỗi vụ đạt hàng trăm triệu đồng.” Sau khi tham gia tổ hợp tác cà phê Chư Mui, gia đình ông có đầu ra ổn định nhờ nhiều công ty bắt đầu liên kết sản xuất và tiêu thụ cà phê, từ đó có nguồn thu nhập hàng trăm triệu đồng sau mỗi vụ mùa.
Anh Ha Hoang cho biết: “Nhờ chất lượng ổn định và lợi thế khí hậu đặc trưng của phường Lang Biang - Đà Lạt, cà phê nơi đây rất thơm ngon. Nhiều doanh nghiệp đã liên kết và thu mua cà phê hữu cơ để phân phối ra thị trường.” Anh tin tưởng rằng: "Với sự quyết tâm của người dân và chính quyền địa phương, thương hiệu cà phê Chư Mui sẽ ngày càng vươn xa, góp phần quan trọng vào mục tiêu xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế bền vững và nâng cao đời sống nhân dân.”
Về chiến lược tương lai, anh Ha Hoang khẳng định: “Thời gian tới mình sẽ thu hút thêm nhiều thành viên vào tổ hợp tác và mở rộng diện tích để hình thành vùng nguyên liệu cà phê hữu cơ. Đồng thời đẩy mạnh phát triển thêm nhiều dòng sản phẩm thiên về cà phê hữu cơ, mở rộng thị trường tiêu thụ, nâng cao giá trị hạt cà phê ở vùng cao nguyên này.”
Ông Hồ Công Định cũng cam kết: “Chúng tôi sẽ hỗ trợ người dân mở rộng vùng sản xuất, vùng trồng cà phê và liên kết thêm với các Hợp tác xã, Tổ hợp tác để tìm đầu ra cho sản phẩm cà phê ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn,” đồng thời tiếp tục hỗ trợ nhân rộng mô hình.
