‘Thủ phủ’ mai vàng miền Trung với những dáng mai độc lạ bí truyền

Mai vàng trồng ở các làng mai tại Thị xã An Nhơn nói riêng và ở Bình Định nói chung có đặc điểm khác với mai trồng ở các tỉnh khác về dáng thế.

Nơi cung cấp hàng triệu cây mai vàng

Mai vàng tượng trưng cho sự may mắn, là loại hoa không thể thiếu trong dịp Tết cổ truyền, đặc biệt đối với người dân phương Nam. Tại Bình Định vào những năm 80 của thế kỷ trước, những người chơi cây cảnh ở xã Nhơn An, thị xã An Nhơn có công sưu tầm, nghiên cứu, lai tạo giống mai vàng nhiều cánh, tạo các dáng thế, khả năng nở hoa đúng dịp Tết.

Giờ đây, thị xã An Nhơn được xem là “thủ phủ mai vàng” của miền Trung, với hơn 1.500 hộ nông dân trồng mai, diện tích 145ha, mỗi năm cung cấp từ 1,6-2 triệu chậu mai. Mai ở đây được phân bổ bán ra thị trường cả nước. Thu nhập từ việc trồng mai kiểng của người dân địa phương có thể lên đến hàng trăm tỷ đồng mỗi năm. Trong đó, có nhiều hộ thu nhập tiền tỷ mỗi năm từ việc bán mai kiểng.

Nhờ có nhiều người trồng mai, dần dần ở thị xã An Nhơn hình thành những làng nghề trồng mai, bắt đầu từ Nhơn An, sau đó lan sang vùng lân cận như: Nhơn An, Nhơn Phong, Nhơn Hậu, Nhơn Hạnh, Nhơn Khánh, Nhơn Mỹ và 05 phường của thị xã An Nhơn, trở thành thủ phủ mai vàng lớn nhất miền Trung.

Theo ông Bùi Văn Cư, Phó Chủ tịch UBND Thị xã An Nhơn, mai cảnh trồng ở các làng mai tại Thị xã An Nhơn nói riêng và ở Bình Định nói chung có đặc điểm khác với mai trồng ở các tỉnh khác về dáng thế. Nếu mai trồng ở nơi khác là mai lùm, phát triển tự nhiên thì mai trồng ở Bình Định được các nhà vườn tạo dáng rất độc đáo.

“Mai trồng ở đây được ươm từ hạt rồi nuôi lớn lên. Từ khi ươm cây giống cho đến khi chủ nhà vườn tạo dáng cho cây mai mất khoảng 1 năm rưỡi. Không phải cây mai nào cũng có thể tạo dáng được, mà phải chọn cây mai có chi, và khoảng cách của từng chi phải đều mới có thể tạo dáng được”, ông Cư chia sẻ.

Từ trước Tết Nguyên đán 1 tháng người dân ‘thủ phủ’ mai vàng An Nhơn đã tiến hành vuột lá và tạo dáng cho mai.

Thời điểm vào những ngày giáp Tết Quý Mão 2023, mai vàng đang bắt đầu chớm nở, các nhà vườn, nghệ nhân trồng mai tập kết mai bày bán trên mặt đường Ql.1A qua địa phận thị xã An Nhơn. Màu vàng hoa mai tràn ngập trên cung đường quốc lộ báo hiệu mùa xuân về, sắc vàng trải dài hòa lẫn màu xanh của cánh đồng, khiến cho du khách gần xa hoặc khách mua mai không khỏi ngỡ ngàng trước vẻ đẹp rực rỡ của trời đất, khi đi ngang qua vùng đất An Nhơn.

Mai vàng An Nhơn năm nay, ngoài những thế, dáng truyền thống quen thuộc như: trực, nghiên, xiên, lùm khiến khách chơi mai ngắm nhìn sai đắm, mê mẫn với những tuyệt tác đại lão mai, thì khách sành mai lại rất thích, ưa chuộng mai bonsai. Bởi dáng vẻ ngọt ngào, nhỏ nhắn, uống cong thành nhiều thế dáng độc, lạ được trồng trong các loại chậu mang chất liệu, hình dáng, kích thước, mẫu mã, tranh, tượng phong phú, đa dạng, tạo nên làng mai vàng An Nhơn đa sắc màu, làm say đắm lòng người yêu mai, chiêm ngưỡng, thưởng lãm mai vàng.

Nâng tầm thương hiệu cho mai vàng An Nhơn

Theo các nghệ nhân, đặc trưng nổi bật của mai vàng An Nhơn nói riêng và của tỉnh Bình Định nói chung là “đơn cành, thưa tán, gốc bồ, ngọn chỉ”, hoa nhiều cánh, sắc hoa tươi thắm. Mai được tạo dáng từ cây con, trồng bằng đất phù sa, được trồng lâu năm trong chậu kiểng và được thay đất định kỳ khoảng 2 năm/lần.

Mai vàng Bình Định được tạo dáng có điểm chung nhất là bộ đế (phần gốc rễ) phải to, vững chãi. Mai vàng Bình Định thể hiện được tính chất riêng biệt, có mối liên hệ với điều kiện tự nhiên, sinh thái của địa phương. Đây chính là cơ sở khoa học để xây dựng chỉ dẫn địa lý cho mai vàng của Bình Định.

Theo nhận định của nhiều người chơi mai vàng ở các địa phương khác, mai vàng Bình Định rất khó sống ở các vùng đất khác. Khi cây được 1 năm tuổi sẽ được bứng cho vào chậu để chăm sóc, tạo dáng, 4 năm sau cây mai mới có thể xuất ra thị trường.

Cây mai Bình Định được chăm sóc rất kỳ công, tốn nhiều công sức để mới có thể thuần hóa ở địa phương khác. Nguyên nhân được cho là do cây mai Bình Định đã quen với thổ nhưỡng, khí hậu tại địa phương. Ngoài ra, các yếu tố như chăm sóc, cắt tỉa, canh hoa ra đúng Tết cũng là khác biệt so với mai trồng tại các địa phương khác. Chính sự khác biệt này đã tạo nên giá trị của mai vàng Bình Định.

Mỗi dịp Tết, người sành mai lại đổ về thị xã An Nhơn để thưởng lãm sắc vàng mai Tết và chọn những chậu mai ưng ý.

Theo ông Bùi Văn Cư cho biết thêm, để giúp người sản xuất, kinh doanh mai vàng ở An Nhơn nói riêng và Bình Định nói chung đạt hiệu quả kinh tế cao, đồng thời tăng khả năng nhận biết bảo vệ danh tiếng cho sản phẩm, việc tiến hành “Đăng ký bảo hộ và quản lý chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm mai vàng của tỉnh Bình Định” là cần thiết và có ý nghĩa trong giai đoạn hiện nay.

Cũng theo ông Cư, sau khi mai vàng của Bình Định đăng ký bảo hộ và quản lý chỉ dẫn địa lý thành công, sản phẩm mai vàng của tỉnh Bình Định sẽ phát huy giá trị, danh tiếng của sản phẩm trên thị trường; đảm bảo quyền sử dụng hợp pháp của các tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện sử dụng chỉ dẫn địa lý. Đồng thời góp phần bảo tồn, duy trì và phát triển sản phẩm đặc thù của địa phương, góp phần thúc đẩy sản xuất mai vàng của tỉnh Bình Định phát triển bền vững.

Ông Lê Văn Sáu, chủ vườn mai Sáu Hồng, ở xã Nhơn An, TX An Nhơn cho biết: Tôi có 25 năm trong nghề, từ khi cây mai vàng còn ít người biết đến, nay rất vui khi thấy loại cây cảnh truyền thống của địa phương có cơ hội được chứng minh nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Mai vàng Bình Định có những nét đặc trưng rất riêng biệt mà các vùng miền khác không có. Có thể kể đến: Cây có bố cục, dáng thế long đẹp mắt, góc cạnh sắc nét nhờ được uốn nắn công phu từ nhỏ; mai Bình Định đơn cành, thưa tán, gốc bồ, ngọn chỉ. Nhờ thương hiệu đó mà người sành mai cả nước đều đổ về đây mua mai mỗi dịp Tết. Chỉ tính riêng vụ mai Tết năm 2022, ‘thủ phủ’ mai vàng An Nhơn đã thu về 125 tỷ đồng.

Nghề trồng mai vàng đã và đang đem lại cuộc sống ổn định cho người dân vùng này, trong đó không ít hộ dân đã cất được nhà lầu, mua xe hơi, có tiền cho con cái học thành tài. Năm nay, dù thời tiết không được thuận lợi, nhiều nhà vườn xuất hiện tình trạng mai nở sớm. Tuy nhiên, với bề dày kinh nghiệm trong nghề, người trồng mai Tết ở An Nhơn luôn có giải pháp để đem lại hiệu quả cao nhất từ cây trồng truyền thống này./.