Tăng thuế giúp kiểm soát tiêu dùng đồ uống có đường hiệu quả nhất

Tăng thuế giúp kiểm soát tiêu dùng đồ uống có đường hiệu quả nhất.

5/4/2024, Bộ Thông tin và Truyền thông cùng HealthBridge Việt Nam đã tổ chức hội thảo cung cấp thông tin cho báo chí về tác hại của đồ uống có đường đối với sức khoẻ và vai trò của chính sách thuế trong kiểm soát tiêu dùng. Thông tin tại hội thảo cho biết, để hạn chế sử dụng đồ uống có đường, hơn 100 quốc gia hiện đã áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các sản phẩm này.

Người Việt Nam tiêu thụ một lít đồ uống có cồn mỗi tuần

Chia sẻ tại hội thảo, bà Angela Pratt, Trưởng đại diện văn phòng Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam cho biết, đã có bằng chứng cho thấy tiêu thụ đồ uống có đường làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2, bệnh sâu răng và góp phần khiến mọi người thừa cân, béo phì. Tiêu thụ đồ uống có đường có thể dẫn đến tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ, thậm chí gây ung thư.

Đồ uống có chứa đường tự do hiện có trong nước ngọt có ga hoặc không ga, nước ép rau quả, nước có hương vị, nước tăng lực và thể thao, trà uống liền, cà phê uống liền và sữa có thêm đường... Theo khuyến cáo của WHO, việc tiêu thụ đường tự do, tức là bất kỳ loại đường nào được thêm vào thực phẩm hoặc đồ uống, nên được giới hạn ở mức 25 gram/ngày cho một người trưởng thành. Tuy nhiên, một lon coca cola thông thường chứa tới 36 gram đường, cao hơn lượng đường giới hạn nên uống trong một ngày.

Bà Angela Pratt cho biết, trong 10 năm qua, người dân Việt Nam sử dụng nhiều đồ uống có đường hơn. Trung bình, người dân tiêu thụ 1 lít đồ uống có đường mỗi tuần. “Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi tỷ lệ thừa cân và béo phì tăng nhanh, đặc biệt ở người trẻ tuổi. Ở các thành phố, cứ 4 thanh thiếu niên trong độ tuổi 15 - 19 thì có 1 người bị thừa cân hoặc béo phì. Chúng ta cần có hành động kịp thời và quyết đoán để đảo ngược những xu hướng này”.

PGS.TS Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia cũng thông tin, hiện nay tỷ lệ đái tháo đường tuýp 2, rối loạn chuyển hóa, tim mạch đang gia tăng. Thống kê của Bộ Y tế cho thấy, năm 2015, Việt Nam có khoảng 3,5 triệu người mắc bệnh đái tháo đường, dự báo sẽ tăng lên gấp đôi (6,1 triệu) vào năm 2040. Sử dụng ĐUCĐ không hợp lý là một nguyên nhân gây ra thừa cân, béo phì.

PGS.TS Trương Tuyết Mai khuyến cáo, nên sử dụng nước lọc, nước đóng chai, trà không đường thay cho các loại nước ngọt; hạn chế sử dụng thực phẩm chứa nhiều đường tự do như các loại đường tự nhiên (đường nâu, đường tinh luyện, đường phèn...) và ĐUCĐ (bao gồm nước ngọt, trà, cà phê hòa tan...); hạn chế lượng đường thêm vào thức ăn khi nấu nướng và trên bàn ăn; không cho thêm đường vào trà, cà phê hay bất kỳ đồ uống nào khác. Bên cạnh đó, cần chọn các kích cỡ suất ăn của thực phẩm hoặc ĐUCĐ nhỏ hơn và giảm dần số lượng. Người dân nên ăn trái cây tươi ít ngọt thay cho đồ ăn vặt có đường, chọn trái cây tươi thay vì trái cây sấy khô; đọc nhãn dinh dưỡng, chọn các sản phẩm chứa lượng đường tự do ít hơn; không cho thêm đường vào thức ăn, đồ uống của trẻ nhỏ.

Hơn 100 quốc gia áp thuế với đồ uống có đường

Theo nghiên cứu của WHO, một biện pháp phổ biến trên thế giới để giảm tác hại từ đồ uống có đường là tăng giá bán thông qua tăng thuế. Tín hiệu giá cao hơn rất có tác dụng để giúp giảm tiêu thụ đồ uống có đường. Hơn 100 quốc gia đã áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các sản phẩm này.

ThS. Nguyễn Thùy Duyên, Trường Đại học Y tế cộng đồng, cũng cho rằng áp thuế với đồ uống có đường sẽ làm giảm mức tiêu thụ, từ đó làm giảm lượng đường tiêu thụ. Nhờ vậy, chính sách này có thể đem lại thay đổi tích cực trong tình hình thừa cân béo phì đang gia tăng nhanh chóng.

Toàn cảnh Hội thảo.

Theo bà Duyên, có nhiều phương pháp áp thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường, ví dụ áp thuế tuyệt đối theo hàm lượng đường hoặc áp thuế tuyệt đối theo thể tích, hoặc áp thuế theo giá xuất xưởng. Mỗi chính sách có ưu, nhược điểm khác nhau nhưng thuế tuyệt đối theo hàm lượng đường là ưu việt cho nước ta. Bởi phương pháp này tác động trực tiếp đến sản phẩm có hàm lượng đường cao và khuyến khích người tiêu dùng cân nhắc khi sử dụng sản phẩm; đồng thời, tạo áp lực cho các nhà sản xuất thay đổi trọng tâm chiến lược từ sản phẩm chứa lượng đường cao sang sản phẩm có lợi cho sức khỏe.

Bên cạnh đó, vị chuyên gia này cũng lưu ý, cần tính phương án khả thi để đạt hiệu quả cao trong việc hạn chế tiêu thụ đồ uống có đường; đồng thời, lượng hóa tác động đến việc thay đổi cân nặng, mức giảm dự kiến của tỷ lệ thừa cân, béo phì và đái tháo đường tuýp 2 nhưng không gây sốc với ngành công nghiệp giải khát.

Để giảm tiêu thụ lượng đồ uống có đường, theo Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Thông tin và Truyền thông Hồ Hồng Hải, cùng với áp thuế cần có hai biện pháp khác là hạn chế quảng cáo với trẻ em và truyền thông sử dụng đồ uống có đường một cách hợp lý.

Ngoài ra, WHO khuyến nghị cần ghi nhãn dinh dưỡng ở mặt trước đồ uống, hạn chế đồ uống có đường trong trường học và giáo dục về dinh dưỡng lành mạnh cho trẻ em và thanh thiếu niên. Truyền thông đại chúng có thể làm tăng kiến thức về sức khỏe của mọi người, giúp họ suy nghĩ và nhận thức đúng đắn hơn về những gì họ đang uống để có thể đưa ra những lựa chọn tốt hơn về đồ uống để có cuộc sống khỏe mạnh hơn.

Đánh thuế sẽ mang lại hiệu quả nhất

Bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm của WHO cũng đưa ra khuyến cáo, Việt Nam nên xem xét áp dụng thuế đồ uống có đường ở mức 20% giá bán lẻ theo khuyến nghị của WHO để giảm nguy cơ sức khỏe cho thế hệ tương lai. Nên cân nhắc đánh thuế theo hàm lượng hoặc ngưỡng đường để khuyến khích sản phẩm giảm đường; đồng thời tạo môi trường thuận lợi để giảm tiêu thụ đồ uống có đường. Vị bác sĩ này dẫn chứng, tại Mexico sau khi 2 năm áp dụng thuế đối với đồ uống có đường (khoảng 10%) đã làm tăng thu thuế thêm 2,6 tỷ USD trong giai đoạn 2014-2015. Đặc biệt, ước tính Mexico sẽ giảm được khoảng 2.45% tỷ lệ tiểu đường và giảm 89 000–136 000 ca tiểu đường/năm (so với trường hợp không áp thuế).

Đồng tình với quan điểm này, TS Nguyễn Thùy Duyên, Đại học Y tế công cộng, khẳng định thuế đồ uống có đường sẽ làm giảm mức tiêu thụ, từ đó làm giảm lượng đường tiêu thụ. Nhờ vậy, chính sách này có thể đem lại thay đổi tích cực trong tình hình thừa cân béo phì đang gia tăng nhanh chóng tại Việt Nam. Đưa ra các kịch bản tăng thuế, bà Duyên cho biết có nhiều phương pháp áp thuế, có thể đánh thuế tuyệt đối theo hàm lượng đường, thuế tuyệt đối theo thể tích, thuế theo giá xuất xưởng, tuy nhiên, cần tính phương án khả thi để đạt hiệu quả cao trong việc hạn chế tiêu thụ đồ uống có đường. Đồng thời, lượng hoá tác động đến việc thay đổi cân nặng, mức giảm dự kiến của tỷ lệ thừa cân, béo phì và đái tháo đường tuýp 2 nhưng không gây sốc với ngành công nghiệp giải khát.

Đáng chú ý, theo TS. Nguyễn Thùy Duyên, theo tính toán, việc đánh thuế đủ mạnh sẽ đem lại hiệu quả rõ ràng đến hạn chế các hệ luỵ tiêu cực đến sức khoẻ người dân, trong khi tăng thuế thấp thì tác động nhỏ, không rõ ràng. Trong đó, thuế tuyệt đối theo hàm lượng đường cho thấy khá nhiều ưu điểm so sánh với loại thuế khác. Loại thuế này có tác động trực tiếp đến các sản phẩm có hàm lượng đường cao như khuyến khích người tiêu dùng chuyển đổisang các dòng sản phẩm ít đường hơn; mở đường cho nhà sản xuất chuyển hướng sang các dòng sản phẩm ít đường hơn.

Về mức độ tăng giá, thì nếu mức tăng giá 5% đem lại sự thay đổi không đáng kể, thì tăng giá ở mức 20% có thể đem lại sự thay đổi tích cực cho cho tình trạng béo phì ở Việt Nam. "Mỗi chính sách có ưu nhược điểm khác nhau nhưng tôi cho rằng thuế tuyệt đối theo hàm lượng đường là ưu việt cho Việt Nam, bởi đánh thuế trọng tâm vào sản phẩm có hàm lượng cao và đề nghị người tiêu dùng cân nhắc khi sử dụng sản phẩm. Đồng thời, tạo áp lực cho các nhà sản xuất thay đổi trọng tâm chiến lược từ sản phẩm chứa lượng đường cao sang sản phẩm có lợi cho sức khoẻ. Tuy nhiên, ủng hộ triển khai chính sách thuế đồ uống có đường tại Việt Nam để giảm thiểu, hoặc ít nhất làm chậm lại, xu hướng gia tăng của tình trạng béo phì tại Việt Nam”. bà Duyên nhấn mạnh.

Bày tỏ mong muốn Việt Nam sớm hạn chế tiêu thụ thực phẩm không lành mạnh, đồ uống có đường gây hệ luỵ lên sức khoẻ người dân và trẻ em, PGS, TS Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia đề xuất, cùng với áp dụng chính sách thuếTTĐB, cần xây dựng quy định về ghi nhãn dinh dưỡng mặt trước bao bì sản phẩm đóng gói sẵn, hạn chế quảng cáo đối với thực phẩm không có lợi cho sức khỏe, đặc biệt đối với trẻ em. "Xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật bữa ăn học đường, các quy định về dinh dưỡng hợp lý và hoạt động thể lực trong trường học, quy định về hoạt động của căng tin trong trường học để bảo đảm cung cấp thực phẩm, đồ uống có lợi cho sức khỏe của học sinh, sinh viên", bà Mai đề xuất.

Những loại nước uống người tăng huyết áp nên tránh

Thưởng thức Tết an toàn - Những món ăn, đồ uống người tiểu đường nên hạn chế

Đề xuất lùi thời gian tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với bia rượu, nước giải khát