Hiệu quả kép từ Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp

Cơ giới hóa thu hoạch lúa trong mô hình của Đề án 1 triệu ha lúa tại HTX Nông nghiệp Hưng Lợi - Ảnh: VGP/LS

Kết quả ấn tượng từ đồng ruộng

Tiếp nối thành công năm 2024, vụ Hè-Thu 2025 đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực nhờ áp dụng đồng bộ kỹ thuật mới: giảm 30–50% lượng giống, tiết kiệm 30–70 kg đạm/ha và nâng năng suất lên đến 13,7%.

Trong đó, HTX Hiệp Xuân Phú (An Giang) đạt năng suất 6,48 tấn/ha, tăng 9% so với đối chứng, lợi nhuận ròng tăng thêm 8,1 triệu đồng/ha. HTX Hồng Phát (Cà Mau) đạt 6,73 tấn/ha (tăng 4,6%), lợi nhuận ròng tăng 4,6 triệu đồng/ha. HTX Dịch vụ nông nghiệp Mỹ Thành Bắc (Đồng Tháp) triển khai thành công trên diện tích 150 ha, khẳng định tính khả thi của mô hình ở nhiều vùng sinh thái khác nhau.

Những con số này cho thấy mô hình vừa tăng năng suất, vừa nâng cao lợi nhuận cho nông dân, đồng thời tạo nền tảng để nhân rộng trong toàn vùng.

Đột phá từ công nghệ và kỹ thuật tiên tiến

Một điểm mấu chốt của thành công đến từ việc áp dụng đồng bộ quy trình trong “Sổ tay hướng dẫn quy trình kỹ thuật và sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp vùng Đồng bằng sông Cửu Long” do Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật ban hành.

Nhờ cơ giới hóa gieo sạ hàng kết hợp vùi phân, nông dân chỉ cần 70 kg giống/ha thay vì 140–200 kg như truyền thống, tiết kiệm 50–65% lượng giống, tương đương 0,9–2,2 triệu đồng/ha. Quản lý dinh dưỡng theo vùng giúp giảm 6–17 kg đạm/ha. Bên cạnh đó, quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) giúp giảm đáng kể số lần phun thuốc: An Giang từ 9 lần xuống 8, Cà Mau từ 11 lần xuống 8, Đồng Tháp từ 9 lần xuống 6.

TS. Nguyễn Văn Hùng, Nhà khoa học cấp cao của Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI), đánh giá: “Kết quả từ ba mô hình thí điểm vụ Hè-Thu 2025 là minh chứng rõ ràng cho tính khả thi của nông nghiệp chất lượng cao, phát thải thấp ở Việt Nam. Việc kết hợp công nghệ hiện đại với tri thức nông dân địa phương khẳng định Việt Nam đang tiên phong trong xu hướng nông nghiệp xanh toàn cầu”.

Ngoài ra, việc quản lý rơm rạ bền vững cũng mang lại giá trị gia tăng. Thay vì đốt bỏ, nông dân thu gom rơm để sản xuất nấm, phân hữu cơ, vừa giảm phát thải vừa tăng thêm thu nhập, đúng nghĩa phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp.

Hướng tới nhân rộng mô hình bền vững

Một điểm nhấn khác là hoạt động đo lường, báo cáo và thẩm định phát thải khí nhà kính (MRV) được triển khai theo hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, với sự hỗ trợ kỹ thuật từ IRRI. Việc ứng dụng nền tảng số như Kobo Toolbox, FarMoRe cùng các phương pháp giám sát trực tiếp giúp việc thu thập và báo cáo dữ liệu chính xác, minh bạch hơn.

Theo bà Lê Kiều Hiếu, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Cà Mau, nhận thức của nông dân đã thay đổi rõ rệt: “Từ chỗ còn e ngại, nay bà con đã chủ động áp dụng kỹ thuật mới nhờ thấy lợi ích thiết thực. Việc quản lý rơm rạ không chỉ bảo vệ môi trường mà còn tạo thêm thu nhập”.

Ông Nguyễn Hồng Phúc, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc HTX Hồng Phát, cũng nhấn mạnh: “Sử dụng giống OM18, áp dụng gieo sạ hàng, quản lý nước ướt khô xen kẽ, bón phân theo vùng chuyên biệt và quản lý dịch hại tổng hợp đã giúp lúa khỏe mạnh, ít sâu bệnh. Thu gom rơm làm phân hữu cơ và trồng nấm vừa tăng lợi nhuận vừa bảo vệ môi trường”.

Những kết quả liên tiếp từ năm 2024 đến vụ Hè-Thu 2025 đã tạo nền tảng vững chắc để nhân rộng Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp trên toàn Đồng bằng sông Cửu Long. Sự phối hợp giữa Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, các địa phương cùng các tổ chức quốc tế như World Bank, CGIAR, USDA, MKCF-RiceEco, AcceLER… đã mang đến nguồn lực quan trọng về tài chính và công nghệ.

Thành công này khẳng định Việt Nam hoàn toàn có thể phát triển nền nông nghiệp vừa đạt hiệu quả kinh tế, vừa thân thiện môi trường. Đây là bước đi chiến lược giúp nâng cao giá trị hạt gạo Việt Nam, đồng thời khẳng định vị thế quốc gia trên bản đồ nông nghiệp xanh toàn cầu.

Kỳ vọng mới từ Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chất lượng cao

Đề xuất đầu tư gần 9.000 tỷ đồng trồng lúa phát thải thấp, chất lượng cao