Tái sử dụng chai nhựa đựng nước có gây hại không?

Thói quen tái sử dụng chai nhựa dùng một lần xuất phát từ nhiều lý do chính đáng. Người ta giữ lại chúng để đựng nước mang đi làm, đi tập thể dục, hoặc trữ nước trong tủ lạnh. Hành động này không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mua sắm chai lọ mới mà còn được xem là một cách giảm thiểu rác thải nhựa.

Cấu trúc và chất liệu của các loại chai nhựa này được nhà sản xuất thiết kế chỉ cho một vòng đời sử dụng duy nhất.

Tuy nhiên, các nghiên cứu khoa học và cảnh báo từ chuyên gia y tế đã chỉ ra một thực tế đáng lo ngại. Cấu trúc và chất liệu của các loại chai nhựa này được nhà sản xuất thiết kế chỉ cho một vòng đời sử dụng duy nhất.

Việc tái sử dụng, đặc biệt là trong thời gian dài và không đúng cách, sẽ vô tình biến chúng thành nguồn gây bệnh tiềm tàng, xuất phát từ hai nguy cơ chính: sự thôi nhiễm hóa chất độc hại từ vật liệu nhựa và sự tích tụ, sinh sôi của vi khuẩn. Hiểu rõ những mối nguy này là bước đầu tiên để bảo vệ sức khỏe của chính bạn và gia đình.

Hiểm họa từ chính vật liệu: Hóa chất độc hại và vi nhựa

Phần lớn các loại chai nước ngọt, nước khoáng mà chúng ta sử dụng hàng ngày đều được làm từ nhựa PET (Polyethylene terephthalate), được ký hiệu bằng số 1 trong hình tam giác tái chế dưới đáy chai.

Giải thích rõ hơn về loại vật liệu này, Bác sĩ chuyên khoa 1 Bùi Hoàng Bích Uyên, Khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện đa khoa Xuyên Á TP.HCM cho biết, chai nhựa PET là chai được làm từ nhựa Polyethylene Terephthalate (PET), còn gọi là nhựa số 1. Loại nhựa này nổi tiếng với độ bền cao, nhẹ, trong suốt, và khả năng chống thấm tốt, được dùng rộng rãi để sản xuất chai đựng nước uống, nước ngọt, mỹ phẩm và dược phẩm.

Mặc dù an toàn cho lần sử dụng đầu tiên, vấn đề lại phát sinh khi chúng ta tái sử dụng chúng. Cấu trúc của nhựa PET vốn dĩ không bền vững để chịu được các tác động vật lý và nhiệt độ trong thời gian dài. Quá trình cọ rửa, phơi nắng, hoặc thậm chí chỉ là những vết trầy xước nhỏ cũng có thể phá vỡ các liên kết hóa học, khiến hóa chất độc hại ngấm vào nguồn nước.

Một trong những hóa chất đáng lo ngại nhất là Antimon, một chất được sử dụng trong quá trình sản xuất nhựa PET. Việc tiếp xúc lâu dài với Antimon có thể gây ra các vấn đề về da, đường hô hấp và tiêu hóa.

Nhiệt độ là kẻ thù lớn nhất của chai nhựa. Thói quen để chai nước trong ô tô đỗ ngoài nắng, đựng nước ấm hoặc tráng chai bằng nước nóng là một sai lầm tai hại, vì sẽ đẩy nhanh quá trình phân hủy nhựa, làm gia tăng đáng kể lượng hóa chất độc hại ngấm vào nước.

Thói quen để chai nước trong ô tô đỗ ngoài nắng, đựng nước ấm hoặc tráng chai bằng nước nóng là một sai lầm tai hại.

Bên cạnh đó, một hiểm họa vô hình khác chính là vi nhựa (microplastics). Khi chai nhựa bị bào mòn theo thời gian, chúng sẽ giải phóng vô số các hạt nhựa siêu nhỏ vào trong nước. Khi uống vào, các hạt vi nhựa này sẽ đi vào cơ thể, tích tụ trong các cơ quan nội tạng và có thể gây ra các phản ứng viêm cùng nhiều vấn đề sức khỏe lâu dài khác.

Nguy cơ nhiễm khuẩn tiềm ẩn

Nếu nguy cơ từ hóa chất là một quá trình âm thầm, thì nguy cơ nhiễm khuẩn lại trực tiếp và rõ ràng hơn rất nhiều. Chai nhựa dùng một lần, với thiết kế cổ hẹp và nhiều kẽ rãnh, trở thành một môi trường lý tưởng cho vi khuẩn sinh sôi.

Mỗi khi chúng ta đưa miệng lên uống, vi khuẩn từ miệng, tay và môi trường xung quanh sẽ bám vào miệng chai và trôi vào bên trong. Môi trường ẩm ướt, kín trong chai là điều kiện hoàn hảo để chúng nhân lên theo cấp số nhân.

Các vết trầy xước, nứt vỡ siêu nhỏ trên bề mặt nhựa do quá trình sử dụng và cọ rửa tạo ra những "ngôi nhà" kiên cố, nơi vi khuẩn có thể ẩn náu và phát triển mà không thể bị loại bỏ hoàn toàn.

Các loại vi khuẩn phổ biến có thể được tìm thấy bao gồm E. coli, có khả năng gây ra các bệnh về đường tiêu hóa như đau bụng, tiêu chảy và ngộ độc thực phẩm.

Việc vệ sinh chai nhựa dùng một lần cũng là một bài toán nan giải. Sử dụng nước nóng hoặc các chất tẩy rửa mạnh có thể làm hỏng cấu trúc nhựa và tăng nguy cơ thôi nhiễm hóa chất. Trong khi đó, chỉ tráng qua bằng nước lạnh thì không đủ để loại bỏ màng sinh học (biofilm) do vi khuẩn tạo ra.

Để bảo vệ sức khỏe, lời khuyên tốt nhất từ các chuyên gia là hãy tuân thủ đúng mục đích thiết kế của sản phẩm. Đưa ra khuyến cáo cụ thể cho người tiêu dùng, bác sĩ Bích Uyên cho biết: "Vì vậy không nên dùng chai nhựa lại nhiều lần để đựng nước uống, đặc biệt là nước nóng. Nếu bắt buộc tái sử dụng, chỉ đựng nước lạnh, trong thời gian ngắn, rửa sạch và để khô hoàn toàn trước khi dùng lại. Tốt nhất sử dụng chai chuyên dụng (nhựa HDPE số 2, PP số 5, hoặc inox, thủy tinh) cho tái sử dụng lâu dài".

Thay vì tái sử dụng chai nhựa PET, hãy đầu tư vào các loại bình, chai đựng nước được thiết kế để tái sử dụng lâu dài.

Những loại bình làm từ thủy tinh, thép không gỉ (inox), hoặc các loại nhựa an toàn hơn như HDPE (số 2) và PP (số 5) thường có miệng rộng, dễ dàng vệ sinh và đảm bảo an toàn cho bạn. Sức khỏe của bạn quý giá hơn nhiều so với chi phí nhỏ tiết kiệm được từ việc dùng lại một chiếc chai nhựa.

Du lịch y tế: Cơ hội vàng để giữ ngoại tệ, hút khách quốc tế

Ngành y tế Việt Nam chuyển từ "chữa bệnh" sang "quản trị sức khỏe" trong kỷ nguyên số

Bộ Y tế đề xuất phân cấp 4 thủ tục an toàn thực phẩm