Món khoai muốn ngon phải ăn từ tốn chỉ có ở Quảng bình dẻo như mạch nha ngọt tựa đường phèn

Khoai deo đặc sản Quảng Bình vàng như mật ong và dẻo như mạch nha.

Quảng Bình, mảnh đất cằn cỗi, quanh năm nắng gió khắc nghiệt nên từ lâu củ khoai, củ sắn bình dị đã trở thành hương vị gắn bó với đời sống nơi đây. Có lẽ cũng chính cái nắng gió ấy nên khoai lang trồng trên đất cát ở đây mang mùi vị rất đặc trưng, bùi và ngon ngọt hơn hẳn các vùng khác.

Từ củ khoai lang mộc mạc, Quảng Bình tạo được thương hiệu đặc sản “có một không hai” làm mê đắm du khách bạn bè gần xa đó chính là khoai deo. Không quá cầu kì, đậm đà sắc hương nhưng khoai deo đã làm cho những ai một lần nếm thử cũng phải nhung nhớ mãi về sau.

Khoai lang Quảng Bình có hương vị đặc trưng, bùi và ngọt hơn hẳn so với những khu vực khác để làm món khoai deo.

Giống khoai ở Quảng Bình là loại khoai đỏ, có hình dạng giống củ sâm và được trồng trên đất cát. Củ khoai lang có tác dụng rất tốt cho sức khỏe, cung cấp vitamin A, C… tốt cho dạ dày, giúp cơ thể cân bằng nước, bổ sung chất khoáng, chất xơ… Vì muốn tạo nên một món ăn chơi, nên người dân đã chế biến ra khoai deo để có thể bảo quản được lâu. Dần dần, nhờ hương vị độc đáo và khác biệt mà cái tên này đã trở thành một đặc sản níu chân thực khách.

Khi khoai mềm mới xắt thành từng lát mỏng theo chiều dọc rồi lại đem đi phơi nắng thật to.

Củ khoai sau khi được thu hoạch thì không phải chế biến ngay mà phải để cho thật ráo nước trong một khoảng thời gian dài. Cái hay là người ta phải bảo quản ở nơi thật khô thoáng để chúng không không bị mọc mầm. Quan sát nếu thấy khoai hết độ căng mọng thì họ sẽ đem đi rửa sạch và luộc chín. Khi khoai mềm mới xắt thành từng lát mỏng theo chiều dọc rồi lại đem đi phơi nắng thật to. Lát khoai xắt ra phải được phơi cao ráo trên nền cát, dưới được lót bằng một lớp cây rười (một loài cây mọc trên vùng cát) thì mới không bị dính vào giá đỡ.

Khi thời tiết khô ráo, khoai được thu hoạch để tận dụng ánh nắng, điều quan trọng nhất để làm nên món đặc sản khoai deo.

Phải phơi tầm 10 – 12 nắng cho đến khi miếng khoai săn thịt và chuyển hẳn sang màu cánh gián. Khi ấy người ta gọi đấy là lát deo.

Phải phơi tầm 10 – 12 nắng cho đến khi miếng khoai săn thịt và chuyển hẳn sang màu cánh gián. Khi ấy người ta gọi đấy là lát deo. Dù cho có đi qua bao lần nắng gió nhưng chúng vẫn giữ nguyên được mùi thơm dịu cùng cái ngọt bùi vẹn nguyên như ban đầu. Khoai deo ngon phải là loại khô nhưng dẻo như mạch nha, có màu đỏ vàng tựa mật ong và vị ngọt mát giống đường phèn. Nhâm nhi lát khoai vừa dẻo vừa thơm để cảm nhận cái vị ngọt bùi tan ngay đầu lưỡi mới đích thực là cách thưởng thức khoai deo.

Bà Hồng (xã Hải Ninh, huyện Quảng Ninh) sống tại làng chài ven biển. Công việc chính của người phụ nữ này là buôn bán hải sản và làm khoai deo, nay đã hơn 20 năm kinh nghiệm.

Khoai deo với nguyên liệu đơn giản làm từ khoai lang sống, công đoạn chế biến không cầu kỳ. Củ khoai sau khi thu hoạch được ủ ngoài trời nắng to bằng chăn bông để rũ hết đất cát, sau đó tiếp tục được bảo quản ở nơi khô ráo để không bị mọc mầm. Khi khoai bớt căng mọng người ta đem luộc và lột vỏ.

Từ củ khoai lang qua sự khéo léo của người Quảng Bình đã thành món đặc sản khoai deo hiếm có.

Khoai được cắt dọc thành nhiều lát mỏng, có độ dày chừng 1cm, xếp đều lên giàn để phơi. Theo bà Hồng, muốn khoai deo ngon cần phải chọn đúng loại khoai lang đỏ trồng ở đất cát trắng do có vị ngọt và mềm. Còn khoai lang trồng ở đất thịt, tuy kích thước to hơn nhưng khi ăn sẽ cảm thấy nhạt và cứng.

Khoai được phơi trong vòng 7 đến 10 nắng to, đến khi miếng khoai săn lại và có màu cánh gián là có thể ăn được. "Tôi và các thành viên trong gia đình phải thức trắng đêm để sơ chế", bà Hồng nói.

Dù cho có đi qua bao lần nắng gió nhưng chúng vẫn giữ nguyên được mùi thơm dịu cùng cái ngọt bùi vẹn nguyên như ban đầu.

Những ngày thời tiết âm u, không có nắng, khoai được cho vào lồng sấy. Mỗi mùa làm khoai deo như vậy, nhà bà Hồng xuất ra thị trường khoảng 1 - 1,5 tấn, phân phối khắp chợ tại các huyện. Hiện nay, tại xã Hải Ninh cũng có hơn 200 hộ sản xuất thủ công khoai deo, nhằm phục vụ nhu cầu của nhiều du khách từ xa tới.

Theo những bậc cao niên ở xã Hải Ninh, khoai deo đã nổi tiếng từ bao đời nay. "Mặc dù lời lãi không cao, món ăn này cũng đã nuôi sống bao thế hệ con cháu ăn học thành tài. Dù khó khăn chúng tôi vẫn giữ nghề, như giữ lấy một nếp sống quê hương", bà Hồng nói.

Khoai deo ngon phải là loại khô nhưng dẻo như mạch nha, có màu đỏ vàng tựa mật ong.

Cái thú thưởng thức khoai deo của Quảng Bình cũng làm người ta nhớ mãi. Ban đầu bạn sẽ phải thốt lên với độ cứng kì lạ của chúng. Và nếu cứ cố chấp ngấu nghiến thì bạn có thể bị gãy răng luôn đấy. Cung cách thưởng khoai deo là phải từ tốn, chầm chậm nhấm nháp và cảm nhận từng chút một hương vị. Khi miếng khoai dần mềm lại, bắt đầu nhai, bạn sẽ thấy cái dẻo dẻo cùng vị ngọt lan tỏa trong cổ họng. Một chút bùi bùi, một chút thơm thơm đan xen tinh tế làm người ta cứ muốn chìm đắm mãi.

Những ai đã ăn thử lát khoai deo đều cảm thấy là lạ, mà lại quen quen, thử một lần sẽ nghiện và nhớ mãi hương vị của nó. Thưởng thức khoai deo, bạn không chỉ đang tận hưởng mùi vị của nắng của gió Quảng Bình mà còn là tấm chân tình của người dân nơi đây./.