| Xuất khẩu nông sản lập kỷ lục: Đạt hơn 58 tỷ USD sau 10 tháng Cơ hội tỷ đô cho sầu riêng Việt: Hành động ngay để nắm bắt thành công |
 |
| Xoài Kensington Pride. |
Từ "xoài 5.000 đồng" đến "xoài 600.000 đồng": Cuộc chiến của quy trình và sự đồng nhất
Sự chênh lệch giá đáng kinh ngạc giữa xoài Kensington Pride nhập khẩu và hàng trồng nội địa (lên tới 600.000 đồng/kg so với mức 70.000-80.000 đồng/kg tại cửa hàng cao cấp) không phải là một hiện tượng bất hợp lý. Nó phản ánh chính xác giá trị của cả một chuỗi cung ứng được chuẩn hóa.
Khác biệt đầu tiên và căn cơ nhất nằm ở quy trình canh tác. Nông dân Australia áp dụng kỹ thuật canh tác đặc biệt: hệ thống tưới nhỏ giọt tự động, kiểm soát nước chính xác, và không dùng chất kích thích. Thay vào đó, họ sử dụng kỹ thuật "stress nước" (chủ động ngắt nước có kiểm soát) để buộc cây ra hoa đồng loạt. Cây được tỉa tán thấp, mở để ánh sáng phân bố đều, giúp quả lên màu đẹp và chất lượng đồng nhất.
Nhìn lại Việt Nam, dù cùng giống, nhưng kỹ thuật canh tác phần lớn vẫn phụ thuộc vào mùa vụ. Vụ xoài ở Khánh Hòa rộ vào tháng 3-5, đúng lúc xoài Trung Quốc vào mùa, khiến cung vượt cầu. Hậu quả là giá tại vườn chỉ còn 5.000-8.000 đồng/kg, nông dân thua lỗ nặng. Ngược lại, xoài Úc vào chính vụ (tháng 10-12) đúng thời điểm nghịch vụ ở Việt Nam, giúp họ chiếm lĩnh thị trường cao cấp với nguồn cung phong phú.
Yếu tố thứ hai chính là "thương hiệu" được xây dựng từ niềm tin. Khi được hỏi, ông Phúc, một chủ cửa hàng trái cây tại TP. HCM, chỉ ra điểm yếu "chết người" của hàng nội: "chưa đồng đều về chất lượng" và "quy trình bảo quản chưa chặt". Chính điều này khiến nhóm khách thu nhập cao, dù biết giá đắt gấp nhiều lần, "vẫn chọn hàng nhập khẩu có tem truy xuất rõ ràng".
Họ không chỉ mua quả xoài, họ đang mua sự an tâm. Thị trường ngách "siêu cao cấp" này là có thật và đang phát triển. Thực tế cho thấy một loại sầu riêng Malaysia có giá gần 800.000 đồng/kg vẫn "gây sốt". Điều này chứng tỏ người tiêu dùng sẵn sàng trả giá, miễn là sản phẩm mang lại giá trị tương xứng: độc đáo, an toàn và minh bạch.
Các sản phẩm cao cấp khác như táo Dazzle cũng củng cố xu hướng này. Nghiên cứu thị trường chỉ ra, người tiêu dùng hiện đại cần "tem nhà vườn có mã QR" và "bao bì sạch sẽ - đồng nhất". Xoài Úc đã làm xuất sắc điều này với "toàn bộ quy trình trồng, thu hoạch và đóng gói đều gắn mã truy xuất điện tử", đảm bảo chất lượng khi xuất khẩu. Đây không còn là một lựa chọn, bởi truy xuất nguồn gốc đã là "yêu cầu bắt buộc từ thị trường" để hướng tới "minh bạch, an toàn và hội nhập quốc tế".
Bài toán logistics và lời giải "số hóa" cho thương hiệu nông sản Việt
Nếu quy trình canh tác và thương hiệu là giá trị vô hình, thì logistics chính là chi phí hữu hình giải thích cho mức giá 600.000 đồng/kg. Một phép tính chi tiết: ngay tại các siêu thị lớn của Australia, xoài Kensington Pride có giá bán lẻ chỉ khoảng 200.000 đồng/kg. Mức giá tại Việt Nam cao gấp 3 lần chính là chi phí cho "vận chuyển hàng không, bảo quản lạnh và hao hụt".
Để hàng luôn tươi, xoài Úc phải được bảo quản lạnh liên tục, "nếu nhiệt độ lệch, trái dễ hư hỏng". Các cửa hàng chỉ dám nhập mỗi đợt 5 thùng vì chi phí vận chuyển và bảo quản quá cao. Với các nhà sản xuất Australia, chi phí logistics khổng lồ này là một khoản đầu tư bắt buộc để đảm bảo chất lượng cao nhất khi đến tay người tiêu dùng.
Nhìn về nông sản Việt, logistics lại thường là một gánh nặng. Thực tế cũng chỉ rõ, "chi phí logistics cao đã làm giảm sức cạnh tranh" của doanh nghiệp nội địa. Hàng nội địa có lợi thế "chi phí logistics thấp và nguồn cung dồi dào" để có giá rẻ, nhưng đây cũng chính là điểm yếu khi muốn định vị ở phân khúc cao cấp. Chúng ta chưa thể đảm bảo một chuỗi cung ứng lạnh đồng bộ và hiệu quả như cách xoài Úc đang được vận hành.
Vậy nông sản Việt cần nhìn ra điều gì? Vấn đề không phải là chúng ta không làm được. Bài học từ xoài Úc là "mã truy xuất điện tử", và Việt Nam hoàn toàn có lời giải cho vấn đề này. Đã có những giải pháp "số hóa nông sản", cụ thể là dùng công nghệ blockchain để minh bạch nguồn gốc xuất xứ cho gạo Tám Xoan. Đây là minh chứng cho thấy doanh nghiệp Việt có thể áp dụng công nghệ để giải quyết bài toán niềm tin, giống như cách xoài Úc đã làm.
Cuối cùng, việc vải và sầu riêng Việt Nam cũng được bán với giá cao gấp 2-3 lần khi xuất sang Mỹ hoặc Australia cho thấy một sự "song phẳng" của thị trường. Khi nông sản Việt đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe về canh tác sạch, đồng nhất chất lượng và truy xuất điện tử, chúng ta hoàn toàn có thể chinh phục thị trường quốc tế, và ngay cả phân khúc cao cấp tại thị trường nội địa.
Cuộc chiến không phải là "xoài nội" đấu "xoài ngoại", mà là giữa "nông sản chuẩn hóa" và "nông sản xô". Giá 600.000 đồng cho một kg xoài Úc chính là bài học đắt giá về giá trị của thương hiệu, được xây dựng từ quy trình công nghệ và một hệ thống logistics không thỏa hiệp.
 "Bản đồ nông sản Việt" chính thức vận hành kết nối cung cầu |
 Tuần lễ Nông sản Việt 2025: Tôn vinh hàng Việt, lan tỏa giá trị qua nền tảng số |
