Từ lợi ích thực tế đến động lực nâng chuẩn nông thôn
 |
| Việc cấp mã số vùng trồng giúp nông sản dễ dàng tiếp cận thị trường. |
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến quý I/2025, cả nước đã có hơn 7.200 mã số vùng trồng được cấp cho các loại cây trồng chủ lực như thanh long, sầu riêng, chuối, xoài, bưởi, vải… phục vụ xuất khẩu. Các vùng nguyên liệu này chủ yếu tập trung tại Đồng bằng sông Cửu Long, Tây Nguyên và Đông Nam Bộ, góp phần định hình nền nông nghiệp hàng hóa hiện đại, có khả năng truy xuất nguồn gốc và kiểm soát chất lượng.
Một trong những điển hình là huyện Cao Lãnh (Đồng Tháp), nơi nhiều xã như Tân Thuận Tây, Tân Thuận Đông đã phát triển vùng xoài tập trung với diện tích hơn 9.000 ha. Hiện đã có 57 mã số vùng trồng xoài được cấp cho các tổ hợp tác, hợp tác xã và nông hộ. Nhờ đó, sản phẩm xoài nơi đây đủ điều kiện xuất khẩu chính ngạch vào những thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và Trung Quốc.
Một nông dân tại xã Tân Thuận Tây cho biết, kể từ khi tham gia tổ hợp tác và được cấp mã số vùng trồng, thương lái đã đến tận vườn thu mua với giá cao hơn từ 15 đến 20% so với trước đây. Nhờ có thị trường ổn định, bà con không còn bị ép giá như trước.
Không chỉ ở Đồng Tháp, nhiều địa phương như Lục Ngạn (Bắc Giang), Krông Pắk (Đắk Lắk), Châu Thành và Cái Bè (Tiền Giang) cũng đang đẩy mạnh xây dựng vùng nguyên liệu cho các nông sản chủ lực như vải thiều, sầu riêng, chôm chôm, thanh long… Việc này được xem là yêu cầu bắt buộc để nông sản địa phương có thể tham gia vào chuỗi giá trị hiện đại, nâng cao sức cạnh tranh và giá trị thương phẩm.
Theo Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), mã số vùng trồng là điều kiện tiên quyết để nông sản được chấp nhận vào các thị trường xuất khẩu chính ngạch. Mã số không chỉ giúp kiểm soát chất lượng và an toàn thực phẩm mà còn tạo lợi thế ổn định đầu ra, hỗ trợ địa phương hoàn thành tiêu chí phát triển sản xuất trong chương trình xây dựng nông thôn mới.
Đảm bảo bền vững cho vùng nguyên liệu là yêu cầu cấp thiết
 |
| Việc xây dựng vùng nguyên liệu gắn với mã số vùng trồng được xem là nền tảng để địa phương đáp ứng tiêu chí nông thôn mới nâng cao. |
Quy định tại Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2021–2025 (ban hành theo Quyết định 318/QĐ-TTg ngày 8 tháng 3 năm 2022) nêu rõ: mỗi xã cần có vùng sản xuất hàng hóa tập trung, có liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm chủ lực và có ít nhất một sản phẩm đạt chuẩn OCOP từ 3 sao trở lên. Trong đó, việc xây dựng vùng nguyên liệu được cấp mã số vùng trồng là nền tảng để thực hiện yêu cầu này một cách bài bản và hiệu quả.
Tại xã Ea Ktur, huyện Cư Kuin (Đắk Lắk), cây sầu riêng đang được quy hoạch thành vùng nguyên liệu hơn 300 ha. Trong năm 2024, xã đã được cấp 11 mã số vùng trồng. Bên cạnh việc mở ra cơ hội tiếp cận các thị trường xuất khẩu cao cấp, Ea Ktur còn đặt mục tiêu phát triển sản phẩm OCOP từ sầu riêng, qua đó nâng cao tiêu chí thu nhập, xây dựng kinh tế hợp tác và tạo chuyển biến rõ nét trong phát triển nông thôn mới.
Bà H’Ria Niê, một hộ trồng sầu riêng tại xã, cho biết: “Ngày trước tôi bán cho thương lái thì được giá nào hay giá đó, nhưng bây giờ sầu riêng có mã vùng trồng nên công ty thu mua tận nơi, có hợp đồng rõ ràng. Nhờ đó, đời sống gia đình tôi ổn định hơn, nhà xây mới, con cái ăn học đầy đủ”.
Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích rõ rệt, quá trình xây dựng và duy trì mã số vùng trồng cũng gặp không ít thách thức. Tình trạng tổ chức sản xuất manh mún, thiếu liên kết, nhận thức không đồng đều của người dân cùng với việc thiếu nhân lực kỹ thuật để quản lý và cập nhật dữ liệu vùng trồng là những rào cản lớn.
Ông Trần Văn Cường, cán bộ phụ trách nông nghiệp xã Cái Bè (Tiền Giang), nhận định: “Việc duy trì mã số vùng trồng đòi hỏi nông dân phải ghi chép nhật ký canh tác và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng quy định. Địa phương cần tích cực hỗ trợ đào tạo, giám sát thường xuyên và kết nối với doanh nghiệp để bảo đảm tính bền vững”.
Trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng, mã số vùng trồng không chỉ là giấy thông hành để nông sản Việt bước vào thị trường quốc tế, mà còn là động lực giúp thay đổi tư duy sản xuất, thúc đẩy minh bạch hóa quy trình canh tác và gia tăng giá trị nông sản. Đây chính là nền tảng để các địa phương đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao một cách thực chất, bền vững, góp phần đưa nông nghiệp Việt Nam chuyển mình mạnh mẽ trong giai đoạn phát triển mới.
