Làng nghề sơn mài Hạ Thái nằm cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 17km, thuộc xã Duyên Thái, huyện Thường Tín, Hà Nội. Những người cao niên nhất ở làng Hạ Thái cũng không biết chính xác làng nghề bắt đầu hình thành từ khi nào, chỉ biết rằng những bức hoành phi, câu đối trong đình do người làng làm có ghi niên đại từ thế kỷ XVIII. Đầu thế kỷ XX, các nghệ nhân và thợ giỏi trong làng đã sáng tạo, nghiên cứu và cải tiến từ nghề sơn quang dầu (đồ nét) thành nghề sơn mài.
Sơn mài Hạ Thái là 1 trong 7 điểm du lịch làng nghề của thành phố Hà Nội
Sản phẩm sơn mài Hạ Thái chủ yếu làm bằng phương pháp thủ công nên đòi hỏi người thợ phải có bàn tay khéo léo và trí tưởng tượng phong phú. Nhiều nghệ nhân làng Hạ Thái đã tạo ra được những sản phẩm nổi tiếng, như: tranh phong cảnh, làng quê, mái đình, bến nước, vịnh Hạ Long, chùa Một Cột… được khách hàng đánh giá cao, đem lại lợi ích kinh tế đáng kể cho đời sống của người dân nơi đây.
Bên cạnh những sản phẩm truyền thống, người Hạ Thái còn tạo ra hàng nghìn mẫu sản phẩm hấp dẫn, đáp ứng thị hiếu, nhu cầu của khách hàng trong và ngoài nước như bát, đĩa, lọ hoa, khay, tranh sơn, tranh khảm... Chất liệu chính của sơn mài Hạ Thái là gỗ, tre, nứa, song mây, gần đây có thêm các chất liệu mới như composite, gốm sứ… càng tạo nên sự độc đáo cho sản phẩm. Ngoài việc kế thừa kinh nghiệm truyền thống ông cha để lại, càng ngày những nghệ nhân trong làng càng nghiên cứu cho ra nhiều màu mới với nhiều sắc độ khác nhau.
Sản phẩm sơn mài Hạ Thái khẳng định được thương hiệu nhờ uy tín, chất lượng luôn bóng, mịn, đẹp, độ bền cao
Năm 2003, làng nghề được tổ chức JICA của Nhật Bản chọn làm điểm triển khai dự án xây dựng chiến lược phát triển làng nghề bền vững đến năm 2010, tiếp tục được các cấp, các ngành quan tâm, dành 6,3ha đất để xây dựng Cụm công nghiệp phát triển nghề sơn mài và thành lập Hội Sơn mài truyền thống làng Hạ Thái.
Ngày nay, sản phẩm sơn mài Hạ Thái không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn được xuất khẩu ra thị trường nước ngoài. Nhiều năm nay, Hạ Thái đã trở thành địa chỉ có uy tín với các bạn hàng quốc tế. Sản phẩm sơn mài của Hạ Thái đã được xuất khẩu đến nhiều quốc gia trên thế giới như Anh, Pháp, Nga, Mỹ, Tây Ban Nha, Úc, Ý, Nhật, Hàn Quốc...
Không chỉ đáp ứng thị trường nội địa sản phẩm sơn mài Hạ Thái còn được xuất khẩu ra nước ngoài
Tuy nhiên, hiện nay làng nghề đang gặp nhiều khó khăn, sức tiêu thụ sản phẩm suy giảm, nhiều cơ sở và hộ gia đình, nghệ nhân phải chuyển hướng mưu sinh. Các doanh nghiệp phải loay hoay với bài toán thiếu nhân công lành nghề và tìm đầu ra cho sản phẩm. Trong làng không còn nhiều người duy trì nghề sơn mài truyền thống như giai đoạn trước. Lãnh đạo địa phương, hiệp hội làng nghề và người dân đang tích cực tìm cách khắc phục khó khăn, duy trì và phát huy nghề sơn mài truyền thống.
Nhiều doanh nghiệp vẫn nỗ lực vượt khó giữ lửa nghề truyền thống, đẩy mạnh xúc tiến xuất khẩu tốt như: Công ty cổ phần Sản xuất và Dịch vụ thương mại An Huy, Công ty TNHH Sản xuất tre sơn mài xuất khẩu Hạ Thái, Công ty TNHH Cửa Đỏ... góp phần tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho nhiều lao động địa phương.
Bên cạnh đó, thời gian gần đây chính quyền địa phương cũng đang đẩy mạnh các hoạt động du lịch, thu hút khách trong nước và quốc tế đến tham quan, trải nghiệm và tìm hiểu về các nét đẹp làng nghề truyền thống sơn mài của dân tộc.
Diệu Thu
