Bệnh lạ khiến chuối khô rạc, cây non cũng chết, nguy cơ xóa sổ thủ phủ chuối "tiến Vua"

Chuối ngự "tiến Vua" ở xã Hành Tín Đông được đánh giá đạt chất lượng hơn các nơi khác.

Xót ruột nhìn vườn chuối "tiến Vua" héo rũ

Không còn vườn chuối tươi xanh, khỏe mạnh như những năm trước, vụ này, 1 hecta trồng chuối ngự của ông Tô Văn Tĩnh (thôn Xuân Hòa, xã Hành Tín Đông, huyện Nghĩa Hành) lại rũ lá, vàng vọt. Khởi phát từ một tàu lá vàng, héo, rất nhanh các lá khác bị triệu chứng tương tự rồi chết.

Khi cây mẹ chết, cây con cũng bị lây bệnh, chết theo dù chủ vườn tách cây con mang trồng sang chỗ khác. Vườn chuối cứ thế rụi dần đi…

Vườn chuối của ông Tô Văn Tĩnh đang sảy ra tính trạng cây khô rạc.

Ông Tĩnh chỉ là một trong số nhiều nông dân ở Hành Tín Đông lâm vào tình trạng trên. Ông Trương Tín (xã Hành Tín Đông) cũng có vườn chuối ngự bị bệnh chết, đành phá bỏ.

“Chuối ngự có đặc điểm là từ cây mẹ nhảy ra 3-4 cây con, thu hoạch cây lớn thì còn cây nhỏ phát triển lên. Cũng vì vậy mà cứ 1 cây bị bệnh sẽ lây lan sang các cây khác, dẫn đến cả vườn chuối phải phá bỏ”, ông Tín chia sẻ.

Những cây chuối sắp ra buồng bỗng bị vàng lá rồi chết.

Theo các hộ trồng chuối ở Hành Tín Đông, tình trạng chuối bệnh, chết hàng loạt xảy khoảng 3 năm trở lại đây. Bệnh lây lan và gây hại nghiêm trọng với tỷ lệ bệnh lên tới 80%. Những diện tích trồng lâu năm, bệnh gây chết cây với tỷ lệ 90 - 100%.

Chính vì tình trạng trên, diện tích canh tác tại nơi được xem “thủ phủ” chuối ngự của tỉnh Quảng Ngãi suy giảm nhanh chóng, vùng chuyên canh hơn 20hecta của xã Hành Tín Đông giờ chỉ còn vài hecta. Diện tích trồng chuối ở các vùng khác trong xã cũng thu hẹp đáng kể, phần lớn người dân chuyển đổi sang các cây trồng khác như ngô (bắp), đậu…

Những cây chuối con cũng bị nhiễm bệnh.

Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp, Phòng NN&PTNT huyện Nghĩa Hành cùng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Quảng Ngãi đã lấy mẫu, kiểm tra và xác định cây chuối ngự chết do nhiễm nấm. Tuy nhiên bệnh này chưa có thuốc đặc trị.

Theo ngành nông nghiệp, nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên do người dân trồng cây chuối ngự trong thời gian liên tục, không có khâu xử lý đất, đất không tái tạo mới. Từ đó tạo ra môi trường cho nấm phát triển, dẫn đến tỷ lệ chết cây cao.

Giải pháp bảo vệ vùng chuối “tiến Vua” trước nguy cơ xóa sổ

Chuối ngự thích nghi tốt với đất phù sa ven sông Vệ lại được ưa chuộng trên thị trường, mang đến nguồn thu nhập lên đến hàng trăm triệu đồng/hecta cho người dân Hành Tín Đông. Trong nhiều năm, chuối ngự đã góp phần cải thiện đáng kể đời sống người dân nơi đây.

Ông Trịnh Bê - Chủ tịch UBND xã Hành Tín Đông, ở vùng này, không có cây trồng nào mang lại lợi nhuận qua cây chuối ngự. Vừa có hiệu quả kinh tế, vừa ít công chăm bón. Chuối ngự cũng là sản phẩm được công nhận OCOP 3 sao.

Chuối ngự là cây trồng chủ lực của xã Hành Tín Đông chưa có cây trồng nào thay thế được.

Theo bà Lâm Thị Thúy Nga - Chủ tịch Hội Nông dân xã Hành Tín Đông, trước kia, mỗi tháng vào dịp Mùng 1 và Rằm, mỗi nhà vườn đều có 2-3 thương lái đến mua. Họ đưa chuối ngự đi khắp nơi trong và ngoài tỉnh.

Địa phương cũng hỗ trợ người dân các kênh đầu ra sản phẩm, quảng bá trên Facebook, Zalo, sàn giao dịch điện tử bưu điện, có nhiều cơ sở bán sản phẩm nông sản, siêu thị cũng đặt vấn đề cung cấp chuối hằng ngày.

“Thổ nhưỡng và khí hậu vùng đất ven sông Vệ này rất hợp với chuối ngự, bởi thế nên dù một số nơi trong huyện Nghĩa Hành cũng canh tác giống chuối này nhưng chỉ ở Hành Tín Đông là ngon nhất, được ưa chuộng nhất. Tuy nhiên sau khi chuối bị bệnh thì không còn cảnh tấp nập nữa, vườn chuối xơ xác, đìu hiu”, bà Nga nói.

Tình trạng suy giảm vùng trồng chuối do bệnh nấm khiến chính quyền và người dân địa phương hết sức lo lắng. Trong nỗ lực “giữ” sản phẩm đặc trưng, xã vận động người dân cố gắng duy trì, trồng chuối ở những vùng đất chưa nhiễm bệnh. Ở những vùng cây chuối ngự bị bệnh, chết nên cho đất nghỉ một thời gian hoặc cải tạo đất trồng các loại cây khác.

"Để có nguồn giống mới đảm bảo khôi phục vùng trồng chuối ngự, Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện đưa giống nuôi cấy mô về trồng thí điểm với diện tích dự kiến 2 hecta", ông Lê Quang Nhu - Trưởng phòng NN&PTNN huyện Nghĩa Hành thông tin.

Chuối cấy mô của nhà ông Trương Tín chuẩn bị được trồng thử nghiệm ngoài ruộng.

Hiện người dân đang chăm sóc cây giống, ban đầu cho thấy giống chuối ngự từ nuôi cấy mô phát triển tốt, thích nghi các điều kiện khí hậu miền Trung. Một số người dân cũng chuẩn bị chuyển cây giống ra trồng trên đất được quy hoạch vùng trồng chuối ngự mới của xã Hành Tín Đông.

“Tôi đã làm đất, chuẩn bị đưa chuối cấy mô ra trồng, dự kiến sẽ trồng khoảng 4 sào, hy vọng cây sẽ khỏe mạnh và không bệnh chết. Thực ra trồng chuối cấy mô tốn nhiều công hơn, nhưng trong điều kiện hiện nay, chỉ còn cách này thôi”, ông Trương Tín chia sẻ.

“Ngoài chuối cấy mô, địa phương đang cố gắng giữ lại những vườn trong dân vẫn còn trồng được chuối, đối với diện tích bị bệnh thì chọn lọc duy trì lại những cây còn có khả năng phát triển. Có thể chuối không được đẹp như các năm nhưng không thể để địa phương không có chuối ngự”, Chủ tịch UBND xã Hành Tín Đông bày tỏ.

Vùng chuối "tiến Vua" vốn là cây trồng mũi nhọn đem lại sinh kế cho người dân xã Hành Tín Đông. Do dịch bệnh có những vườn chuối lâu năm bị xóa sổ hoàn toàn, điều này khiến cho các cấp chính quyền và người dân lo lắng. Vì sinh kế, nhiều hộ dân đã chuyển sang cây trồng khác, tuy nhiên giải pháp bền vững là hỗ trợ người dân giữ lại vườn chuối bằng việc thay đổi giống chuối và hình thành nên vùng chuối mới canh tác bền vững./.