Huyện Mang Thít từng được mệnh danh là "Vương quốc gạch" bởi đây là nơi sản xuất gạch nổi tiếng và lớn nhất vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Làng nghề nằm dọc ven sông Cổ Chiên, kênh Thầy Cai. Ngay từ đầu làng đã có thể thấy những lò nung đỏ au, trên nền xanh đất trời tạo nên một bức tranh rất đỗi thân thương. Thời hoàng kim - những năm 1980, cả “vương quốc” có trên dưới 1.000 cơ sở sản xuất với khoảng 3.000 miệng lò. Từ những sản phẩm bình dân như chum, vại, gạch, ngói cho tới những sản phẩm cao cấp hơn là bát, đĩa, chén... sản xuất ra đều được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ KH-CN) cấp giấy chứng nhận “Gốm đỏ Vĩnh Long” đặc trưng.
Nghề làm gạch ngói ở Vĩnh Long đã có từ rất sớm, trải qua bao nhiêu đời nay
Tuy nhiên, hiện nay, nghề sản xuất gạch tại địa phương đang đứng trước những khó khăn, thách thức do tình trạng ô nhiễm môi trường, nguyên liệu sản xuất cạn kiệt, giá nguyên liệu tăng cao... Thời gian qua, địa phương cũng đã có chính sách hỗ trợ người dân chuyển đổi, tháo dỡ các lò gạch truyền thống để chuyển sang sản xuất bằng các lò nung liên hoàn hoặc các hình thức kinh doanh khác nhằm hạn chế tác động đến môi trường, duy trì việc làm và thu nhập cho người dân.
Làng nghề lò gạch Mang Thít thực sự có giá trị bởi nó được kiến tạo qua thời gian hơn 100 năm
Đến nay, đã có nhiều cơ sở sản xuất gạch ngưng hoạt động, một số cơ sở phá bỏ lò gạch để chuyển sang ngành nghề khác, số còn lại có nguy cơ bị dỡ bỏ hoặc hư hỏng. Trước thực trạng này, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Vĩnh Long hướng tới việc xây dựng đề án “Di sản đương đại Mang Thít” nhằm bảo tồn những giá trị văn hóa độc đáo mà các thế hệ trước để lại, đồng thời, giúp người dân trong vùng chuyển đổi sinh kế, nâng cao đời sống, góp phần phát triển ngành du lịch, tạo đà phát triển kinh tế xã hội tại địa phương.
Làng nghề được kừ sự giao thoa văn hóa - kỹ nghệ đặc sắc giữa người Khmer, người Kinh và người Hoa để tạo ra khối di sản kiến trúc cùng nghề truyền thống rất độc đáo
Gần đây nhất vào ngày 18/7, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Vĩnh Long đã tổ chức Hội nghị tuyên truyền đề án “Di sản đương đại Mang Thít" nhằm giới thiệu mục tiêu, ý nghĩa, giá trị của việc thực hiện đề án nhắm đến đại diện các chủ cơ sở sản xuất gạch và người dân các xã Mỹ An, Mỹ Phước, Nhơn Phú, Hòa Tịnh (huyện Mang Thít, tỉnh Vĩnh Long).
Đề án được xây dựng dựa trên ý tưởng về việc khai thác các lò gạch truyền thống hiện có trên địa bàn huyện Mang Thít làm nền tảng, điểm nhấn mang tính đột phá để phát triển du lịch với quy mô lớn, góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng.
Làng nghề truyền thống Mang Thít hiện nay vẫn được lưu giữ và phát triển không chỉ ở trong nước mà còn có tiếng vang ở nước ngoài
Theo TS.KTS Ngô Anh Đào - đại diện nhóm chuyên gia vừa làm việc với tỉnh Vĩnh Long để trình bày đề án "Di sản đương đại Mang Thít" - khẳng định hệ thống lò gạch Mang Thít là một kho báu chưa được nhìn nhận, đánh giá đầy đủ.
Kho báu này thực sự có giá trị bởi nó được kiến tạo qua thời gian hơn 100 năm, từ sự giao thoa văn hóa - kỹ nghệ đặc sắc giữa người Khmer, người Kinh và người Hoa để tạo ra khối di sản kiến trúc cùng nghề truyền thống rất độc đáo, có tiềm năng lớn để phát triển du lịch, dịch vụ.
Nhóm chuyên gia nhận định "vương quốc lò gạch" Mang Thít hội tụ đầy đủ những điều kiện cơ bản để trở thành một khu di sản đương đại tầm cỡ quốc tế, một điểm đến du lịch hấp dẫn, có thể mang lại những lợi ích không nhỏ cho chính địa phương và quốc gia.
Nhưng để đạt được điều này thì cần thiết phải có được sự hợp tác giữa chính quyền các cấp, cộng đồng người dân địa phương và các nhà đầu tư. KTS Ngô Anh Đào lấy ví dụ Vĩnh Long có thể chuyển đổi chức năng của cụm lò - xưởng - nhà dân để mở các dịch vụ như homestay, các hoạt động nghề gốm - bảo tàng, triển lãm gốm, vườn nghệ thuật, vườn cưới, tháp ngắm cảnh, trạm xe đạp, nhà hàng nông sản…
Lê Thoa
