Nhiều thách thức từ thị trường
 |
| Ông Đoàn Anh Dũng - Chủ tịch UBND tỉnh Bình Thuận mong muốn sản xuất thanh long một cách bền vững và có trách nhiệm. |
Bình Thuận có diện tích 27.000ha thanh long, sản lượng hơn 600.000 tấn/năm, đứng đầu cả nước. Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) tỉnh Bình Thuận thông tin, thanh long của địa phương đã xuất khẩu qua hơn 20 thị trường trên thế giới, trong đó trọng điểm là châu Á với gần 75% về sản lượng và gần 60% về giá trị.
Đặc biệt, thanh long Bình Thuận đã được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp chỉ dẫn địa lý. Thương hiệu "Thanh long Bình Thuận” được Liên minh châu Âu (EU) bảo hộ. Hình ảnh và nhãn hiệu “Bình Thuận Dragon fruit" được đăng ký và đã được 13 quốc gia, vùng lãnh thổ đồng ý bảo hộ.
Những hoạt động này, theo ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế (Bộ NN&PTNT) là hết sức cần thiết, bởi thanh long được xác định là một trong 14 loại trái cây chủ lực trong “Đề án Phát triển cây ăn quả chủ lực đến năm 2025 và 2030”. Trong nhiều năm liền, sản phẩm này luôn nằm trong tốp đầu về giá trị xuất khẩu nông sản.
Tuy nhiên, ông Tuấn cũng chỉ ra, chuỗi giá trị ngành hàng thanh long đã và đang đối mặt với nhiều thách thức khi Trung Quốc, Ấn Độ, Mexico đã trồng thành công loại quả này. Năm 2021, Trung Quốc công bố đạt sản lượng 1,6 triệu tấn thanh long/năm, cao hơn Việt Nam.
Để chuỗi giá trị thanh long Việt Nam phát triển bền vững, NN&PTNT định hướng phát triển ngành hàng thanh long trên cơ sở phát huy tiềm năng, lợi thế các vùng sinh thái, đặc biệt tại 3 tỉnh trồng thanh long trọng điểm gồm Bình Thuận, Long An và Tiền Giang. Đồng thời, nâng cao chất lượng, giá trị gia tăng, khả năng cạnh tranh của sản phẩm; bảo vệ môi trường sinh thái, thích ứng với biến đổi khí hậu.
Ngành hàng thanh long vì thế cần tái tổ chức sản xuất theo hướng hợp tác, liên kết theo chuỗi giá trị và khắc phục tình trạng thiếu kết nối giữa các chủ thể trong chuỗi, bị động trong tiếp cận các thị trường xuất khẩu, dễ bị tổn thương với các rủi ro thị trường, sản suất và bố trí hệ thống logistics đồng bộ, hiệu quả.
Dựa trên kết quả của dự án phối hợp triển khai với UNDP, Bộ NN&PTNT đề nghị các địa phương trồng thanh long lớn tiếp tục huy động nguồn lực tổng hợp của khu vực tư nhân (nông hộ, HTX, doanh nghiệp), nhà nước và hỗ trợ quốc tế, trong đó ngân sách nhà nước tập trung vào hỗ trợ cơ sở hạ tầng, khoa học công nghệ, khuyến nông và thực hiện các chính sách.
"Chúng ta cần chuyển đổi chuỗi giá trị thanh long theo hướng nâng cao hiệu quả, giá trị gia tăng, carbon thấp và bền vững. Muốn vậy, cần lồng ghép và tận dụng mọi nguồn lực, phát huy nội lực và tạo động lực cho sự tham gia của các doanh nghiêp đầu tàu trong quá trình dẫn dắt, chuyển đổi ngành hàng thanh long", ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn chia sẻ.
Điểm sáng của thanh long Bình Thuận
 |
| Ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn: "Phải tận dụng mọi nguồn lực để phát triển chuỗi ngành hàng thanh long". |
Ông Đoàn Anh Dũng - Chủ tịch UBND tỉnh cho biết, thanh long là một trong những cây trồng có lợi thế và là ngành hàng đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế nông nghiệp và nông thôn của địa phương. Do đó, Thanh long đã góp phần quan trọng trong việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng trong nông nghiệp, đem lại hiệu quả kinh tế cao, góp phần nâng cao đời sống của người nông dân Bình Thuận.
Trong giai đoạn 2021 - 2023, Bình Thuận được Bộ NN&PTNT và Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc tại Việt Nam (UNDP) hỗ trợ tham gia Dự án "Thúc đẩy sự tham gia của tư nhân đầu tư phát thải carbon thấp và ứng phó biến đổi khí hậu của ngành nông nghiệp trong thực hiện NDC của Việt Nam". Dự án được triển khai tại 4 HTX, doanh nghiệp trên địa bàn 3 huyện của tỉnh Bình Thuận với gần 4.500 người được hưởng lợi, trong đó hưởng lợi trực tiếp là 1.038 người (chiếm 23%).
Trên cơ sở đó, tỉnh Bình Thuận đã gắn chuỗi sản xuất thanh long sang các mục tiêu bền vững như: Sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ; sản xuất và chế biến dựa trên hệ thống truy xuất nguồn gốc và mã QR để cung cấp thông tin về nguồn gốc, chất lượng và trách nhiệm môi trường của sản phẩm; sử dụng bóng đèn led tiết kiệm năng lượng; tập huấn, đào tạo nông dân chuyển đổi canh tác theo hướng bền vững và phát thải carbon thấp.
 |
| Mã QR cho phép truy xuất dấu chân carbon của trái thanh long. |
Qua Dự án, 100% hộ thành viên tại các HTX của Bình Thuận đã chuyển đổi từ bóng đèn compact sang đèn led 9w với tổng số 80.000 bóng đèn, giúp tiết kiệm được hơn 50% điện năng tiêu thụ và giảm tới gần 70% lượng khí thải. Đồng thời, áp dụng hệ thống tưới tiết kiệm nước, góp phần giảm hơn 40% lượng nước sử dụng; đẩy mạnh công nghệ năng lượng tái tạo, năng lượng xanh qua lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời để phục vụ đóng gói sản phẩm và phục vụ tưới.
Đặc biệt, Dự án đã triển khai áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử tại các HTX, doanh nghiệp thanh long. "Từ 50ha ban đầu, tỉnh Bình Thuận đã mở rộng lên 269ha được theo dõi phát thải carbon. Tính đến cuối tháng 12/2023, khoảng 23.000 tấn thanh long được theo dõi phát thải", ông Đoàn Anh Dũng cho biết.
Dự án chú trọng 4 hoạt động chính: Thúc đẩy phát triển, nâng cao chất lượng liên kết chuỗi thanh long theo hướng phát thải carbon thấp, bền vững và chống chịu với rủi ro khí hậu; quảng bá, phát triển thương hiệu cho sản phẩm thanh long tỉnh Bình Thuận; hợp tác trong việc thúc đẩy chuyển đổi số trong quản lý và sản xuất thanh long; kêu gọi nguồn tài chính xanh và các cơ chế ưu đãi tài chính để đầu tư cho các công nghệ sản xuất và chế biến thân thiện với môi trường, phát thải carbon thấp.
Nhờ sự hỗ trợ từ Dự án, việc sản xuất, tiêu thụ thanh long của tỉnh Bình Thuận đã từng bước phục hồi, đặc biệt là thiết lập sản xuất theo hướng xanh hoá, đáp ứng thị hiếu, nhu cầu người tiêu dùng và thân thiện với môi trường, thích ứng biến đổi khí hậu.
Triển khai Đề án “Chuyển đổi phát triển thanh long bền vững, carbon thấp tại các vùng sản xuất thanh long trọng điểm đến năm 2030”, tỉnh Bình Thuận cam kết nhân rộng và đẩy mạnh chuyển giao các kết quả đã đạt được đến các HTX và doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thanh long.
Ngoài ra, ứng dụng nhanh các tiến bộ khoa học kỹ thuật, sáng kiến có từ Dự án vào sản xuất; phát triển ngành hàng thanh long hiện đại, bền vững, có giá trị gia tăng cao, thích ứng với biến đổi khí hậu và đáp ứng thị trường quốc tế.
"Bình Thuận mong muốn sản xuất thanh long một cách bền vững và có trách nhiệm, qua đó giúp các HTX, doanh nghiệp trên địa bàn có đủ điều kiện để ký kết các hợp đồng liên kết tiêu thụ bền vững", ông Dũng nhấn mạnh.
