Người tiêu dùng xanh: Định hình cuộc chơi mới trên thị trường Việt

Người tiêu dùng xanh – Tín hiệu tích cực từ thị trường nội địa

Sự dịch chuyển trong nhận thức và hành vi tiêu dùng đang tạo nên làn sóng xanh trên thị trường Việt Nam. Theo khảo sát của NielsenIQ năm 2024, khoảng 16% người tiêu dùng Việt đã coi lối sống bền vững là mục tiêu dài hạn, trong khi 24% khác đang từng bước thay đổi thói quen, hướng đến những lựa chọn thân thiện với môi trường như sử dụng túi vải thay vì túi nilông, ưu tiên sản phẩm thủy tinh thay cho nhựa, và tìm mua thực phẩm hữu cơ có chứng nhận minh bạch.

Các doanh nghiệp bán lẻ và chuỗi tiêu dùng cũng đã nhanh chóng nhận ra xu hướng này để điều chỉnh chiến lược. Tại các siêu thị lớn như WinMart, Co.opmart hay chuỗi bán lẻ Annam Gourmet, các kệ hàng thực phẩm hữu cơ, sản phẩm thiên nhiên, đồ dùng sinh thái như ống hút tre, bàn chải gỗ... ngày càng chiếm diện tích lớn hơn. Nhiều nhãn hàng còn thiết kế riêng các dòng sản phẩm "xanh" để đáp ứng phân khúc người tiêu dùng có tiêu chuẩn đạo đức cao, sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho sản phẩm thân thiện môi trường.

Dữ liệu từ Bộ Công Thương cho thấy nhu cầu tiêu dùng hàng hóa xanh tại Việt Nam tăng trung bình 15% mỗi năm trong giai đoạn 2021–2023. Đặc biệt, 72% người tiêu dùng được khảo sát khẳng định sẵn sàng trả giá cao hơn để sử dụng sản phẩm có yếu tố "xanh". Điều này cho thấy, người tiêu dùng Việt không chỉ đang quan tâm đến chất lượng mà còn coi trọng trách nhiệm với môi trường, sức khỏe cộng đồng và sự phát triển bền vững của xã hội.

Xu hướng tiêu dùng xanh đang lan tỏa mạnh mẽ, không chỉ ở các thị trường phát triển mà ngay cả ở Việt Nam.

Doanh nghiệp Việt trước bài toán xây dựng thương hiệu bền vững

Xu hướng tiêu dùng xanh không chỉ là trào lưu, mà đang trở thành "tiêu chuẩn mới" trong cuộc cạnh tranh thương hiệu. Những doanh nghiệp tiên phong xây dựng thương hiệu bền vững có lợi thế rõ rệt: thu hút khách hàng trung thành, định vị rõ ràng trong tâm trí người tiêu dùng, nâng cao giá trị thương hiệu, thậm chí tăng khả năng gọi vốn từ các quỹ đầu tư ESG trên thế giới.

Tại Việt Nam, nhiều thương hiệu lớn đã bắt nhịp xu hướng này. Vinamilk phát triển hệ thống trang trại bò sữa hữu cơ đạt chuẩn châu Âu, vận hành bằng năng lượng mặt trời. VinFast chọn hướng đi chiến lược với ô tô điện và xe máy điện, giảm khí thải trong giao thông. Đặc biệt, dự án LEGO tại tỉnh Bình Dương (cũ), với vốn đầu tư hơn 1 tỷ USD, là nhà máy đầu tiên của Tập đoàn LEGO trên toàn cầu vận hành hoàn toàn bằng năng lượng tái tạo – một minh chứng mạnh mẽ cho niềm tin của nhà đầu tư nước ngoài vào chiến lược xanh hóa tại Việt Nam.

Tuy nhiên, xây dựng thương hiệu bền vững không thể chỉ dừng lại ở những phát ngôn truyền thông. Doanh nghiệp cần có chiến lược rõ ràng và hành động thực chất. Tùy theo ngành nghề, các mục tiêu có thể khác nhau: ngành thực phẩm tập trung vào nguyên liệu hữu cơ, bao bì phân hủy sinh học; ngành dệt may tối ưu hóa quy trình xử lý nước thải; ngành sản xuất chú trọng tiết kiệm năng lượng, kiểm soát khí thải, sử dụng vật liệu tái chế...

Để tăng độ tin cậy và minh bạch, doanh nghiệp cần công bố các chỉ số ESG, có chứng nhận độc lập như ISO 14001 (quản lý môi trường), FSC (quản lý rừng bền vững), USDA Organic (hữu cơ Mỹ), hoặc báo cáo phát thải carbon được kiểm toán. Điều này giúp người tiêu dùng và đối tác đánh giá được nỗ lực thực tế, tránh tình trạng “greenwashing” – tô vẽ bề ngoài mà không có hành động cụ thể.

Bên cạnh chiến lược, văn hóa xanh nội bộ cũng là yếu tố sống còn. Khi toàn bộ cán bộ – nhân viên đồng lòng thực hiện hành vi bền vững: tiết kiệm điện nước, hạn chế nhựa dùng một lần, sáng kiến cải tiến quy trình… thì mới có thể tạo ra tác động thực sự sâu rộng.

Cuối cùng, việc thiết lập hệ thống đo lường hiệu quả bền vững cũng rất quan trọng. Doanh nghiệp cần xây dựng các KPI ESG rõ ràng như: mức phát thải CO₂ giảm bao nhiêu phần trăm mỗi năm, tỷ lệ nguyên liệu tái chế trong sản phẩm, lượng nước tiết kiệm được trong sản xuất, tỷ lệ khách hàng hài lòng về sản phẩm xanh… Theo Tập đoàn tư vấn BCG, những doanh nghiệp thực hiện ESG một cách bài bản có tốc độ tăng trưởng lợi suất cổ đông gấp 5 lần so với doanh nghiệp không chú trọng yếu tố này.

Bộ túi vải & jute hữu cơ – biểu tượng cho hành vi tiêu dùng xanh, thay thế túi nilông truyền thống, lan tỏa phong cách sống thân thiện với môi trường.

Đầu tư cho xanh – Đầu tư cho tương lai

Hành trình chuyển đổi xanh không trải hoa hồng, đặc biệt với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Thách thức đầu tiên là chi phí đầu tư ban đầu cao: thay đổi dây chuyền, nguyên vật liệu thân thiện, kiểm toán phát thải, xây dựng hệ thống quản trị ESG... đều cần ngân sách lớn. Thêm vào đó, không phải doanh nghiệp nào cũng có đủ nguồn lực nhân sự, công nghệ và kiến thức chuyên môn để thiết kế chiến lược bền vững một cách bài bản.

Một thách thức không kém phần quan trọng là khoảng cách giữa tuyên bố và hành vi thực tế của người tiêu dùng. Mặc dù phần lớn người được khảo sát nói sẵn sàng trả thêm cho sản phẩm xanh, nhưng khi đứng trước lựa chọn, họ vẫn ưu tiên giá cả, sự tiện lợi và thói quen tiêu dùng quen thuộc. Điều này đòi hỏi các thương hiệu không chỉ tạo ra sản phẩm xanh, mà còn cần truyền thông hiệu quả và xây dựng lòng tin để người tiêu dùng sẵn sàng "chọn xanh".

Tuy vậy, chính trong thách thức lại tiềm ẩn cơ hội. Những doanh nghiệp dám đầu tư, dám tiên phong chuyển đổi bền vững sẽ là những người đầu tiên tiếp cận dòng vốn xanh, xây dựng vị thế thương hiệu, thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao và mở rộng thị phần. Việc Tập đoàn LEGO chọn Bình Dương (cũ) làm nơi đặt nhà máy xanh đầu tiên tại châu Á là minh chứng rõ ràng cho khả năng Việt Nam trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng xanh toàn cầu.

Ngoài ra, các chính sách hỗ trợ từ phía Chính phủ đang ngày càng rõ ràng và cụ thể hơn. Chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia, các ưu đãi thuế cho dự án năng lượng tái tạo, tín dụng xanh từ ngân hàng thương mại, hay hợp tác công tư trong lĩnh vực môi trường… đang mở rộng hành lang pháp lý và tiếp sức kịp thời cho doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi.

Thương hiệu bền vững không chỉ là đòi hỏi của người tiêu dùng, mà là chiến lược phát triển dài hạn, mang lại giá trị toàn diện: kinh tế – xã hội – môi trường. Doanh nghiệp nào biết nắm bắt xu hướng, dám hành động và kiên trì theo đuổi mục tiêu xanh sẽ là những người đi đầu, định hình cuộc chơi mới và góp phần vào một nền kinh tế Việt Nam phát triển bền vững, hiện đại và có trách nhiệm với tương lai.

Chuyển đổi công nghệ: Chìa khóa bứt phá doanh nghiệp nhỏ

Cơ hội cho hàng Việt ra thế giới

Tăng trưởng xuất khẩu hé mở nhiều cơ hội mới