"Thủ phủ" trâu trọi Lục Yên nơi sản sinh giống trâu khổng lồ quý hiếm nhất Việt Nam

Giống trâu ngố là một giống trâu nội, to khỏe có nguồn gốc ở miền Bắc nước ta.

Nơi sản sinh những con trâu nặng gần 1 tấn

Huyện Lục Yên (Yên Bái) là nơi có lợi thế về đồng cỏ, có giống trâu tốt và khí hậu thuận lợi cho chăn nuôi trâu nên người dân đang khai thác triệt để tiềm năng thế mạnh này.

Lục Yên từ xưa vốn nổi tiếng có giống trâu ngố to khỏe để cung cấp sức kéo cho sản xuất nông lâm nghiệp, vận tải. Vài chục năm trước, những con trâu đực trưởng thành từ 7 tuổi trở lên nặng khoảng 8 tạ đến một tấn và trâu cái nặng 5 đến 6 tạ vẫn còn khá phổ biến trong các bản làng của đồng bào Tày, Nùng, Dao, mỗi nhà thường nuôi vài con trâu trở lên.

Giống trâu ngố Lục Yên là giống trâu tốt và to khỏe.

Trâu ngố đực có trọng lượng 500kg/con trong khi trâu cái cũng có trọng lượng tới 400kg/con.

Tuy vậy, gần 20 năm trở lại đây, giống trâu ngố Lục Yên có xu hướng thoái hóa mạnh khiến thể trạng trâu nhỏ đi. Lí do được một số người dân đưa ra là do tập quán chăn thả chung trên các đồng cỏ nên trâu phối giống tự nhiên dẫn đến sinh sản cận huyết và thoái hóa.

Một số khác lại cho rằng trong một khoảng thời gian khá dài, Lục Yên đã không còn giữ được những con trâu giống bố mẹ có thể trạng to khỏe vì diện tích đồng cỏ tự nhiên đã bị thu hẹp nghiêm trọng do trồng rừng kinh tế và sản xuất nông nghiệp.

Đồng thời, việc cơ giới hóa nông nghiệp cũng làm cho nhiều gia đình không còn nuôi trâu nữa. Những con trâu đực là mục tiêu săn lùng đầu tiên của những lái trâu mua về mổ thịt. Khi nguồn trâu đực to khan hiếm thì họ nhắm đến những con đực nhỏ và trâu cái có vóc dáng lớn.

Chăn nuôi trâu theo hướng bán công nghiệp được nhiều hộ dân Lục Yên phát triển.

Nhận ra nguy cơ mất dần nguồn gen quý của giống trâu ngố, huyện Lục Yên đã đưa ra nhiều giải pháp tích cực nhằm bảo tồn giống trâu quý như: điều tra lại số lượng trâu đực giống trên tổng đàn trâu nái để cân đối về số con đực giống; hỗ trợ tiền cho những hộ nuôi trâu đực giống to khỏe; khuyến khích người dân duy trì chăn thả trâu đực giống cùng bầy đàn trên các khu chăn thả tự nhiên; khôi phục lại hội chọi trâu để khuyến khích nhân dân nuôi dưỡng những con trâu giống to khỏe nhất...

Trâu ngố khổng lồ xuất hiện trên sới chọi trâu

Nhờ những giải pháp khá đồng bộ này, đến nay phong trào nuôi trâu cũng như nuôi trâu đực giống ở Lục Yên đang được phục hồi mạnh mẽ. Theo thống kê sơ bộ, tổng đàn trâu của huyện Lục Yên có khoảng trên 18.000 con ngàn con (chiếm gần 1/3 tổng đàn trâu toàn tỉnh). Số trâu đực từ 4 đến 5 tuổi trở lên trước đây khan hiếm thì nay đã tăng dần.

Trâu ngố phần lớn có lông da màu đen, chỉ một số ít (khoảng 5% - 10%) là có lông da màu trắng.

Ông Nguyễn Quốc Huy ở tổ 2, thị trấn Yên Thế là người chuyên lùng tìm trâu chọi đã cho biết, những xã có trâu đẹp nhất ở Lục Yên là: Khánh Hòa, An Lạc, An Phú và kế đến là Tân Lĩnh, Minh Xuân, Trúc Lâu, Tân Lập, Phan Thanh... Chỉ vài năm nữa thôi sẽ tha hồ mà kén chọn trâu thi đấu. Ông Huy cũng cho biết, người dân chú trọng bảo tồn những con trâu giống bố mẹ tốt không thuần túy là để tìm ra những con trâu chọi mà bởi họ nhận thấy việc nuôi trâu ở khắp nơi đang giảm dần nên giá trâu ngày càng đắt.

Theo lãnh đạo huyện Lục Yên cho biết, phong trào phục tráng đàn trâu và nuôi giữ lại những con trâu đực to khỏe phát triển khá đồng đều trong các xã. Lục Yên là nơi có lợi thế về đồng cỏ, có giống trâu tốt và khí hậu thuận lợi cho chăn nuôi trâu nên người dân đang khai thác triệt để tiềm năng thế mạnh này. Nhà nào nuôi sinh sản mà có trâu đực thì phải từ 7 tuổi trở lên thì bán mới được giá. Đặc biệt, con đực nào mà lọt vào mắt thợ săn trâu chọi thì giá bán từ 60 triệu đến 100 triệu đồng là chuyện bình thường.

Trâu ngố Lục Yên thường tham gia các lễ hội chọi trâu do các địa phương tổ chức.

Điều đáng mừng là trâu chọi xong giờ ít mổ thịt hoặc bán đi. Bởi lẽ, những người ưa thích nuôi trâu chọi ở Lục Yên khi đã chọn được con trâu tốt thì họ không chỉ đấu ở xới nhà mà còn đem đến các xới lân cận như ở xã Tân Nguyên, xã Vũ Linh (huyện Yên Bình) hoặc hội chọi trâu ở huyện Quang Bình (tỉnh Hà Giang) và huyện Hàm Yên (tỉnh Tuyên Quang). Thậm chí, đã có những chủ trâu ở Lục Yên mang trâu đến tham gia chọi ở các xới xa như: Phù Ninh (tỉnh Phú Thọ); Hải Lựu (huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc) và Đồ Sơn (Hải Phòng). Điều đó, khiến cho số lượng những con trâu giống to khỏe ngày càng đông hơn để góp phần phục tráng, bảo tồn nguồn gen quý của giống trâu ngố ở Lục Yên ngày càng bền vững./.