 |
| Di tích Nghinh Môn mang ý nghĩa lịch sử vô cùng to lớn (Ảnh: Lưu Cường) |
Làng Hanh Cù xưa, nay là thôn Vạn Thắng, xã Đa Lộc, huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa theo năm tháng đã chứng kiến, nuôi dưỡng, bảo vệ bao lớp thế hệ nhân dân đoàn kết, phát triển dựng xây quê hương đất nước. Những người dân xuất phát bằng nghề nông, nghề đánh bắt hải sản trên sông nước, dù vất vả nắng mưa nhưng đời sống tinh thần và niềm tin vào tín ngưỡng, tâm linh không bao giờ phai mờ.
Xuất phát từ đặc điểm đời sống, lao động, tấm lòng thành kính cầu cho quanh năm mưa thuận gió hòa, sóng yên biển lặng, mùa màng tốt tươi, thu hoạch nhiều sản phẩm để có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, niềm tin cháy bỏng vào biển vào các bậc thần nhân hằng che chở cho dân làng vì vậy người dân làng Hanh Cù đã xây dựng đền Đức Thánh Cả để thờ Tứ Vị Thánh Nương vào thời Nguyễn cuối thế kỷ thứ 19.
 |
| Lối vào Đền Đức Thánh Cả - Nơi "đất linh" hội tụ |
Linh khí tích tụ ngàn năm đã tạo cho Hanh Cù vẻ linh thiêng kỳ bí. Nằm ở vị trí trung tâm thôn Vạn Thắng, đền thờ Đức Thánh Cả uy nghi mà gần gũi, rêu phong mà cổ kính.
Tương truyền, Đền Đức Thánh Cả được xây dựng vào khoảng giữa thời Nguyễn; Trước đây ngôi đền bao gồm 1 tiền đường, một trung đường và hậu cung thờ Đức Thánh Cả - Tứ vị Thánh nương là những vị thần phúc mẫu tiêu biểu trong tín ngưỡng thờ Mẫu, có công bảo hộ cuộc sống cho người dân xứ biển. Hàng năm, lễ hội truyền thống của địa phương được diễn ra vào trung tuần tháng 2 âm lịch.
Trong những ngày diễn ra chính lễ, xã Đa Lộc chuyển mình trong sắc màu rực rỡ của cờ xí và trang phục lễ hội. Người dân cùng du khách thập phương nô nức đổ về Đền dâng hương, chiêm bái. Dọc khắp các đường thôn, ngõ xóm, đâu đâu cũng thấy không khí tưng bừng, phấn khởi.
 |
| Nhân dân và du khách thập phương dâng hương lên Đức Thánh Cả |
Theo sách “Thanh Hóa chư thần lạc” ghi chép lại thì Tứ Vị Thánh Nương có 81 nơi thờ, trong đó có làng Khang Cù, trước năm 1916 thuộc tổng Thạch Tuyền, huyện Nga Sơn, hiện nay là thôn Vạn Thắng, xã Đa Lộc. Đền là công trình kiến trúc đặc sắc, nằm trên một gò đất bồi thuộc thôn Vạn Thắng, xã Đa Lộc. Đền có hậu cung, tiền đường 5 gian. Hai bên tả - hữu có dải vũ và nơi thờ Thành Hoàng làng.
Khi đền sắp xây dựng có một bè gỗ trôi dạt vào bờ biển trước đền, dân làng đã đem về xây dựng đền nên đền rất nguy nga, hoành tráng.
Khu Nghinh Môn trước đền còn lại gần như nguyên vẹn, có cấu trúc 3 tầng mái cong, tường hai bên đắp voi, ngựa đối xứng. Các cột nanh có câu đối chữ Nho, là một hệ thống văn tự còn lưu lại. Trên tầng 3 của Nghinh Môn mặt ngoài có 3 từ: “ Thượng đẳng từ” , mặt trong có 2 từ: “ Linh từ”. Sự tồn tại của cổng Nghinh Môn - một công trình kiến trúc mang đậm nét lịch sử, giá trị vô cùng to lớn không chỉ với nhân dân làng Hanh Cù nói riêng và nhân dân huyện Hậu Lộc nói chung.
Ông Vũ Văn Trung, Phó chủ tịch UBND xã Đa Lộc cho biết: “Quần thể Di tích đền Đức Thánh Cả đã trải qua nhiều thế kỷ, được công nhận là di tích văn hóa cấp tỉnh năm 2010, vừa là nơi lưu giữ nhiều giá trị lịch sử, cũng như phát triển tín ngưỡng tâm linh của nhân dân trên địa bàn.”
Cũng theo ông Trung “người có công lao lớn nhất vừa góp phần xây dựng, gìn giữ và phát triển của Đền Đức Thánh Cả ngày hôm nay được bề thế, tôn nghiêm thì ở Đa Lộc cũng như ngư dân vùng biển Hậu Lộc, không ai là không biết đến cậu Vũ Ngọc Chinh - Thủ nhang Đền thờ Đức Thánh Cả, người gắn bó cả tuổi thanh xuân của mình cho việc trùng tu tôn tạo ngôi đền. Từ năm 2005 Cậu gắn bó với đền đến nay cũng đã tròn 20 năm. Căn duyên của cậu đã tạo nên sự gắn bó kỳ lạ.”
 |
| Cậu Vũ Ngọc Chinh - Thủ nhang Đền thờ Đức Thánh Cả (Ảnh: Lưu Cường) |
Theo nhiều người dân sinh sống ở thôn Vạn Thắng, Đền Đức Thánh Cả còn có dấu ấn lịch sử khi đây là nơi ẩn náu của nghĩa quân Ba Đình, là nơi tạm trú của các nhà hoạt động cách mạng trên đường từ Phú Lương về nhà mẹ Tơm, là nơi tụ họp của tổ đảng làng Khang Cù trong thời kỳ bí mật. Ngoài ra, những năm “diệt giặc dốt” đền thờ còn là nơi để bà con tập trung mở lớp bình dân học vụ, xóa mù chữ, giác ngộ cách mạng...
Năm 1966, đền bị phá dỡ, chỉ còn lại khu Nghinh Môn 200m2. Năm 2006, địa phương, Nhân dân thôn Vạn Thắng, các thôn trong xã Đa Lộc cùng khách thập phương đã góp công, góp của xây dựng lại ngôi đền. Chỉ sau hai năm được xây dựng lại, với những giá trị kiến trúc nghệ thuật đặc sắc và sự linh thiêng vốn có, đền Đức Thánh Cả đã trở thành điểm đến tâm linh thu hút Nhân dân trong xã Đa Lộc, các địa phương khác của huyện Hậu Lộc và du khách thập phương.
 |
| Di tích Nghinh Môn ở góc hình khác mang đậm giá trị lịch sử. |
Thể theo nguyện vọng của cán bộ và Nhân dân địa phương, xã Đa Lộc đã có tờ trình lên các cấp có thẩm quyền xin được tu sửa lại đền và cấp bằng công nhận di tích văn hóa. Tháng Giêng năm 2010, đền Đức Thánh Cả đã được UBND tỉnh Thanh Hóa công nhận là di tích văn hóa cấp tỉnh. Từ khi được công nhận đến nay, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân xã Đa Lộc thường xuyên quan tâm bảo vệ, tu bổ khu di tích.
Được biết, hàng năm có 3 kỳ lễ hội được tổ chức gồm: đầu năm lễ cầu, giữa năm giỗ Mẫu và Thành Hoàng làng, cuối năm lễ tạ. Lễ hội đầu xuân thường được tổ chức vào trung tuần tháng 2 âm lịch hàng năm. Nhiều năm qua, Lễ hội Xuân Đền Đức Thánh Cả đã thu hút hàng vạn người dân và du khách thập phương về tham quan, vãn cảnh, chiêm bái, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, làm ăn phát đạt, may mắn, đồng thời được tham gia trải nghiệm các trò chơi, trò diễn dân gian mang đậm sắc thái văn hóa truyền thống lâu đời của người dân nơi đây.
Những giá trị của Đền Đức Thánh Cả và lòng hiếu khách của người dân xã Đa Lộc nói riêng và vùng biển Hậu Lộc nói chung là cơ sở để di tích này trở thành điểm du lịch văn hóa, lịch sử, tâm linh, tín ngưỡng đặc sắc, thu hút ngày càng nhiều du khách. Việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy di tích luôn được đặt lên hàng đầu. Song song với đó, công tác giới thiệu quảng bá về di tích đền Đức Thánh Cả cũng luôn được quan tâm.
