Câu chuyện về lễ hội có truyền thống hơn nghìn năm
 |
| Lễ hội kén rể mang đậm nét văn hóa dân gian truyền thống của dân tộc Việt Nam. |
Đường Yên (xã Xuân Nộn, huyện Đông Anh, TP. Hà Nội) là một ngôi làng cổ, nằm cạnh con sông Cà Lồ, xưa kia có tên là Trang Kim Hoa, tên Nôm là Kim Con, nay là làng Đường Yên, xã Xuân Nộn, huyện Đông Anh, Hà Nội nổi tiếng với lễ hội “Kén rể”. Theo lời các cụ cao niên trong làng kể lại, lễ hội là câu chuyện về người con gái có tên Lê Hoa, còn gọi là Ả Lự.
Khi xưa, Hai Bà Trưng phất cờ khởi nghĩa đánh đuổi giặc phương Bắc. Ở tuổi 18, nàng Hoa không chịu lấy chồng mà quyết theo Hai Bà đánh giặc. Với tài năng xuất chúng, bà trở thành nữ tướng đắc lực của Hai Bà Trưng, được phong là Nữ sử anh phong, thậm chí có tài liệu ghi lại bà là nữ tướng mưu thần, góp công lớn trong việc giúp Hai Bà Trưng nắm bắt tình hình địch và bày binh bố trận, đánh tan quân Tô Định.
Sau chiến thắng, Hai Bà lên ngôi Vương, giành lại 65 thành trì từ tay giặc. Tướng Lê Hoa được Hai Bà Trưng tin tưởng giao trọng trách làm tri huyện huyện Đông Ngàn, đóng bản doanh tại làng Đường Yên. Tại đây, tướng bà Lê Hoa mở hội kén rể. Khi đất nước thanh bình, nữ tướng Lê Hoa phải làm tròn bổn phận của người con gái là lấy chồng, lập dựng gia đình, bà đã tổ chức hội kén rể.
Sau khi lễ Kén rể kết thúc, bỗng nhiên gió lớn nổi lên, 1 đám mây vàng từ trời hạ xuống, tướng bà Lê Hoa bước lên đám mây, bay đi. Dân làng Đường Yên viết tấu lên triều đình, tâu kể sự tình. Trưng vương sai quan về Đường Yên tế lễ và giao cho dân làng phụng thờ, phong bà là Nữ sử anh phong, Tuệ Tĩnh phu nhân. Nơi bà Lê Hoa bay lên cùng đám mây được làng lập miếu thờ, tôn bà là Đức Thánh Bà.
Từ đó, hằng năm cứ đến ngày 2/2 Âm lịch, người dân làng Đường Yên lại nô nức đi xem lễ hội kén rể với nhiều nghi thức và trò chơi dân gian độc đáo nhằm tưởng nhớ công ơn của nữ tướng Lê Hoa. Lễ hội này được phục dựng lại từ năm 2001 sau 60 năm thất truyền, nhằm thể hiện tinh thần hiếu học, tinh thần thượng võ của dân tộc. Những phần thi trong lễ kén rể tái hiện những công việc thường ngày của cư dân lúa nước, gửi gắm trong đó những ước vọng về một cuộc sống ấm no, mùa màng tươi tốt.
Nét văn hóa độc đáo của người dân địa phương
 |
| Kết thúc các phần thi, người thắng cuộc sẽ được cùng nữ tướng làm lễ vinh quy bái tổ. Đồng thời, dân làng tổ chức múa hát mừng cho đôi trai tài gái sắc đã nên duyên. |
Trước khi lễ hội Kén rể diễn ra, việc chọn người tham gia được ban tổ chức chuẩn bị kỹ lưỡng. Người đóng vai mẹ của nữ tướng Lê Hoa phải là người đẹp song toàn, gia đình ổn định, còn người đóng vai nữ tướng Lê Hoa và 2 chàng rể phải là trai thanh gái lịch, chưa có gia đình. Lễ kén rể được chia làm hai phần, gồm phần lễ và phần hội. Phần lễ chính là đám rước trọng thể đưa thành hoàng làng từ đền về đình tế lễ. Phần hai gồm nhiều trò chơi dân gian độc đáo, mang đậm giá trị truyền thống văn hóa Việt.
Phần lễ chính là đám rước trọng thể đưa thần hoàng làng từ đền về đình tế lễ. Sau khi tế lễ trong đình, phần hội được diễn ra. Đầu tiên, màn múa cờ thần tái hiện cảnh bà Lê Hoa đánh giặc, màn múa bỏ mo cau của nữ tướng Lê Hoa. Màn múa tái hiện cảnh nữ tướng Lê Hoa dùng mo cau làm áo giáp tham gia đánh giặc. Tiếp đến, là tổ chức gồm nhiều trò chơi dân gian vùng trung du và đồng bằng Bắc Bộ được tái hiện.
Ở phần thi kén rể, hai mẹ con nữ tướng quan sát hai chàng rể chơi trò chơi để thử tài. Tiếng trống sẽ trở thành công cụ để điều khiển cuộc thi. Khi tiếng trống vang trời, đồng nghĩa các chàng thanh niên bắt đầu cuộc thi của chính mình. Xưa kia, làng Đường Yên được chia làm 2 phe: Phe Bắc và phe Hậu. Mỗi phe sẽ cử ra 1 chàng trai đại diện để thi đấu. Các chàng trai phải trải qua các phần thi: Thi cày, thi câu ếch, bắt chạch trong chum và thi chõng chó (chọc cho chó sủa). Ban giám khảo cuộc thi Kén rể là 5 bậc cao niên được làng cử ra, cho điểm các phe bằng thẻ.
Ở mỗi phần thi đều công bố người thắng cuộc. Kết thúc cuộc thi, Ban giám khảo công bố người thắng cuộc Kén rể. Tại đây, ai được nhiều thẻ sẽ được Mẫu bà ban thưởng và chọn làm rể. Đôi trai gái sẽ làm lễ bái tổ, dân làng tổ chức múa hát chúc mừng đôi trai gái. Sau 3 phần thi, Ban giám khảo sẽ chấm cho điểm bằng thẻ. Kết thúc mỗi cuộc thi, Ban giám khảo tuyên bố ai giành phần thắng, sau đó cộng thêm điểm thẻ để chọn ra người chiến thắng.
Có từ nghìn năm nay, lễ hội kén rể ở làng Đường Yên được người dân địa phương tổ chức với nhiều nghi thức, trò chơi dân gian độc đáo nhằm tưởng nhớ công ơn của nữ tướng Lê Hoa. Đây đã trở thành nét văn hóa độc đáo của người dân địa phương, là dịp để người dân trong làng quây quần, ôn lại lịch sử, cùng cười nói vui vẻ dõi theo những hoạt động mang đậm nét văn hóa. Hơn hết, thông qua lễ hội sẽ giúp cho các thế gắn kết với nhau và đặc biệt để thế hệ trẻ hiểu hơn về truyền thống dân tộc.
