Ùn ứ nông sản tại cửa khẩu, Bộ Công Thương nói gì?

Nguyên nhân khiến nông sản ùn ứ?

Chiều 12/1, Bộ Công Thương tổ chức họp báo thường kỳ. Câu chuyện ùn ứ hàng nghìn container nông sản xuất khẩu sang Trung Quốc được các cơ quan báo chí đặc biệt quan tâm.

Trả lời báo chí, bà Nguyễn Cẩm Trang – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) lý giải, nguyên nhân khiến hàng nông sản xuất khẩu sang Trung Quốc bị ùn tắc vừa qua là do Trung Quốc tạm dừng thông quan ở hầu hết các cửa khẩu; Ở một số cửa khẩu vẫn được giao nhận hàng hoá thì quá trình thông quan bị siết chặt để kiểm soát dịch COVID-19.

Bộ Công Thương tổ chức họp báo thường kỳ

Theo bà Trang, thực tế từ năm 2020 - 2021, tình hình dịch bệnh khó khăn nhưng với sự vào cuộc bộ ngành địa phương thì việc xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc vẫn đạt tăng trưởng tích cực. Nhưng từ khi dịch bệnh COVID-19 bùng phát phía Bắc thì Trung Quốc có quan ngại kiểm soát dịch bệnh. Vì vậy, dù đã có nỗ lực giao thiệp với bạn để không gián đoạn giao thương, nhưng phía bạn vẫn kiểm soát chặt chẽ.

Ngoài những nguyên nhân kể trên, bà Nguyễn Cẩm Trang chia sẻ chúng ta cũng có những điểm yếu cố hữu trong việc sản xuất và xuất khẩu nông sản của Việt Nam thời gian qua như sản xuất chưa đúng với quy trình, tiêu chuẩn và yêu cầu của thị trường; chất lượng hoặc bao gói vẫn chưa đáp ứng được các yêu cầu của thị trường nhập khẩu; việc truy xuất nguồn gốc, đăng ký vùng trồng còn chậm… Điều này dẫn đến việc trong số các sản phẩm nông sản xuất khẩu, vẫn có nhiều sản phẩm chưa thể xuất khẩu chính ngạch mà vẫn phải sử dụng hình thức trao đổi cư dân biên giới.

Đối với vấn đề đàm phán, ta đã ký kết ACFTA (Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN - Trung Quốc), trong đó ta đã đàm phán mức thuế về 0% đối với các sản phẩm nông sản xuất khẩu. Đồng thời, ta cũng có Hiệp định RCEP với mức giảm thuế xuất khẩu rất sâu.

“Tuy nhiên, việc đàm phán về quản lý chất lượng còn chậm nên đến nay, cả nước mới có 9 sản phẩm được công nhận xuất khẩu sang Trung Quốc. Đồng thời, việc đàm phán về kiểm dịch cũng còn chậm nên 100% sản phẩm trái cây xuất khẩu sang Trung Quốc đều phải kiểm dịch, trong khi đó, con số này với trái cây Thái Lan là 30%. Đây là khó khăn rất lớn cho nông sản xuất khẩu sang Trung Quốc”, bà Trang chỉ rõ.

Bà Nguyễn Cẩm Trang- Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu cho biết, đến nay tình hình ùn ứ đã có những tiến triển tích cực. Nhiều cửa khẩu đã thông quan trở lại như Quảng Tây, Đông Hưng

Lãnh đạo Cục Xuất nhập khẩu cho biết, kể từ khi xuất hiện tình trạng ùn ứ, Chính phủ đã vào cuộc sớm và có các cuộc họp chỉ đạo các bộ ngành nhằm tháo gỡ tình trạng này. Bộ Công Thương đã tổ chức các đoàn công tác đến các tỉnh biên giới để kịp thời nắm tình hình và có giải pháp ngay lập tức.

Về đối ngoại, Bộ Công Thương và Bộ Ngoại giao đã trao đổi với phía bạn để có giải pháp kịp thời trước mắt tháo gỡ khó khăn như thống nhất quy trình giao nhận hay kéo dài thời gian thông quan tại cửa khẩu.

“Nhờ đó, đến nay tình hình đã có những tiến triển tích cực. Nhiều cửa khẩu đã thông quan trở lại như Quảng Tây đã cho mở lại cửa khẩu tại Đông Hưng từ 10/1. Đặc biệt, với mặt hàng thanh long, từ 12/1 đã bắt đầu được thông quan qua cửa khẩu Lào Cai. Đây là tín hiệu tích cực, thể hiện sự vào cuộc kịp thời của các bộ ngành và địa phương biên giới thời gian qua”, bà Trang thông tin.

Cần các giải pháp căn cơ

Theo Cục Xuất nhập khẩu, tình trạng ùn ứ nông sản xuất khẩu sang Trung Quốc trong giai đoạn cận Tết đã xảy ra trong nhiều năm gần đây với những nguyên nhân đến từ nội tại của sản xuất, xuất khẩu nông sản. Do đó, bà Nguyễn Cẩm Trang cho rằng, cần các giải pháp căn cơ để hạn chế tình trạng này.

Cụ thể, cần quan tâm đến chất lượng nông sản, nâng tầm nông sản xuất khẩu để đa dạng hoá thị trường; xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc và thâm nhập vào các thị trường đã ký kết các FTA nhằm tận dụng ưu đãi thuế quan từ thị trường này.

Cùng với đó, khi xuất khẩu đường bộ khó khăn càng đặt ra vai trò quan trọng để thúc đẩy xuất khẩu đường sắt và đường thủy, tháo gỡ ùn tắc ở các cảng.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải: Chỉ khi nào doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp lớn tham gia đưa thành các chuỗi, lo đầu ra thì sản phẩm nông sản mới đáp ứng tiêu chuẩn để xuất khẩu chính ngạch bền vững

Đối với địa phương sản xuất, Bộ Công Thương đề nghị địa phương cần quan tâm đến kế hoạch kết nối cung cầu ngay từ đầu vụ, đặc biệt là với người mua, khách hàng tại Trung Quốc. Đã có rất nhiều kinh nghiệm từ các địa phương như Bắc Giang, Hải Dương làm rất tốt việc kết nối giao thương ngay từ đầu vụ nên vài năm gần đây, không có tình trạng tắc nghẽn với nông sản ở các địa phương này.

"Bộ Công Thương sẽ phối hợp tích cực với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, là cơ quan chủ trì trong đàm phán về chất lượng cũng như kiểm dịch để có nhiều loại quả hơn được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc, rút ngắn tỉ lệ trái cây xuất sang phải kiểm dịch", Bà Trang nhấn mạnh.

Phát biểu tại họp báo, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cũng cho biết, với mặt hàng nông sản, so với những năm gần đây giá trị gia tăng xuất khẩu chưa được như chúng ta mong đợi. Tốc độ đa dạng hoá thị trường ở một số sản phẩm còn chậm như mặt hàng rau quả chưa đáp ứng được các yêu cầu chất lượng của các thị trường. Một số nông sản quá phụ thuộc vào hình thức trao đổi cư dân (tiểu ngạch) tiềm ẩn nguy cơ gây ách tắc kéo dài.

Với thị trường Trung Quốc, hiện chỉ có 9 loại hoa quả của Việt Nam xuất khẩu chính ngạch, còn lại các mặt hàng nông sản khác muốn xuất khẩu thì đều qua tiểu ngạch. Đáng chú ý, kể cả thịt lợn cũng chưa được xuất chính ngạch sang thị trường Trung Quốc, nên nếu sản xuất ra thừa thì quay lại phải nhìn vào sự hỗ trợ ngay tại thị trường trong nước. Do vậy, có thể thấy sự nhìn nhận, đầu tư của người nông dân vẫn chưa theo kịp với yêu cầu của thị trường.

“Chúng ta đã khuyến cáo nhiều lần đối với nông dân, doanh nghiệp không nên mãi kinh doanh tiểu ngạch. Các nước họ có yêu cầu tuân thủ thì nhiều cái người nông dân chưa làm được. Chỉ khi nào doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp lớn tham gia đưa thành các chuỗi, lo đầu ra thì sản phẩm nông sản mới đáp ứng tiêu chuẩn để xuất khẩu chính ngạch bền vững. Còn nếu cứ tiếp tục như hiện nay thì sẽ lại diễn ra như chúng ta đã và đang chứng kiến”, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải nói.