Tăng cường vai trò của các cơ quan tư pháp trong giải quyết khiếu nại, tố cáo

Toàn cảnh phiên họp

Tiếp tục chương trình phiên họp thứ 15, chiều 13/9, tại Nhà Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về các báo cáo của Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao về công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân năm 2022.

Cần làm rõ lý do số người đến cơ quan hành chính nhà nước khiếu nại, tố cáo giảm mạnh

Báo cáo công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của Chính phủ, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho biết, số lượt người đến cơ quan hành chính nhà nước khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh giảm 14,1% so với năm 2021, số vụ việc giảm 19,3%, số đoàn đông người giảm 32,7%.

Về công tác tiếp nhận và xử lý đơn khiếu nại, tố cáo, so với năm 2021, số đơn các loại gửi tới các cơ quan hành chính giảm 4%, số vụ việc khiếu nại thuộc thẩm quyền tăng 5,3%, số vụ việc tố cáo thuộc thẩm quyền tăng 0,6%.

Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong báo cáo công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của Chính phủ

Đối với kết quả giải quyết khiếu nại, tố cáo theo thẩm quyền, Tổng Thanh tra Chính phủ cho biết, cơ quan hành chính nhà nước các cấp đã giải quyết 84,9% số vụ việc khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền.

Về công tác giải quyết các vụ việc khiếu nại phức tạp, tồn đọng, kéo dài, Thanh tra Chính phủ đã ban hành và tổ chức thực hiện kế hoạch đôn đốc, kiểm tra tại các địa phương.

Hiện nay đang trong quá trình triển khai thực hiện kế hoạch, phối hợp rà soát, thống nhất phương án, trên cơ sở đó có lộ trình để các địa phương giải quyết dứt điểm từng vụ việc và đề xuất cấp có thẩm quyền có giải pháp phù hợp đối với những vụ việc cụ thể có nguyên nhân vướng mắc do chính sách, pháp luật.

Trình bày báo cáo về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của Tòa án nhân dân năm 2022, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết, các đơn khiếu nại, tố cáo liên quan đến quyết định tố tụng, hành vi tố tụng của Chánh án, Phó Chánh án và Thẩm phán đều được các Tòa án quan tâm giải quyết kịp thời trong quá trình giải quyết vụ án nên việc giải quyết đối với loại đơn này luôn đạt tỷ lệ cao.

Các Tòa án đã giải quyết 91,7% số đơn khiếu nại các quyết định tố tụng và hành vi tố tụng. Số đơn còn lại trong thời hạn giải quyết đang được các Tòa án tiếp tục xem xét, giải quyết theo pháp luật. Việc giải quyết khiếu nại, tố cáo được thực hiện kịp thời theo đúng quy định của pháp luật về trình tự, thủ tục, đảm bảo chất lượng và thời hạn giải quyết.

Quá trình giải quyết các Tòa án luôn đảm bảo các quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại, tố cáo; chú trọng việc đối thoại và yêu cầu người khiếu nại, người bị khiếu nại cung cấp tài liệu để xem xét, xác minh những vấn đề cần làm rõ; đề cao ý thức trách nhiệm và tổ chức thực hiện tốt công tác giải quyết khiếu nại thuộc thẩm quyền.

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình báo cáo

Báo cáo về việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của Viện Kiểm sát, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Lê Minh Trí cho biết, trong năm 2022, số lượt công dân tới khiếu nại, tố cáo tại Viện Kiểm sát nhân dân tối cao giảm 23,4%.

Việc tiếp công dân bảo đảm các điều kiện vật chất cần thiết, tạo cảnh quan thiên nhiên thân thiện tại địa điểm tiếp công dân; quá trình tiếp công dân, lãnh đạo Viện Kiểm sát nhân dân tối cao các cấp đã chú trọng và thực hiện tốt việc đối thoại với công dân; trong trường hợp cần thiết, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao sẽ trực tiếp tiếp công dân để có biện pháp chỉ đạo giải quyết dứt điểm những khiếu kiện phức tạp, tiềm ẩn nguy cơ phát sinh điểm nóng về an ninh trật tự.

Về kết quả giải quyết khiếu nại, tố cáo, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao cho biết, tỷ lệ giải quyết đơn khiếu nại đạt 96,3%. Với đơn đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, số đơn đủ điều kiện thụ lý giảm 31,6% so với năm 2021; đã giải quyết 79,5% số việc có hồ sơ, đạt tỷ lệ 40% số việc thuộc thẩm quyền phải giải quyết.

Thẩm tra sơ bộ báo cáo của Chính phủ về công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo năm 2022, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, năm 2022 dịch bệnh COVID-19 đã cơ bản được kiểm soát, số địa phương và thời gian thực hiện giãn cách xã hội không nhiều, nhưng số người đến các cơ quan hành chính nhà nước khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh lại giảm mạnh cả về số lượt, số người, số vụ và số đoàn đông người; trong đó, ở các Bộ, ngành giảm rất mạnh (trên 50% về số lượt và số người, trên 65% về số vụ việc, 40% về số đoàn đông người).

Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị Chính phủ phân tích làm rõ lý do của việc giảm này là do công tác quản lý nhà nước trong các lĩnh vực, công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo có nhiều đổi mới, hiệu quả cao hơn hay vì lý do nào khác để có giải pháp phù hợp.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo thẩm tra

Bên cạnh đó, với công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật nêu rõ, so với kỳ báo cáo năm 2021, tổng số đơn thư các loại giảm 4% nhưng số vụ việc khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan hành chính nhà nước tăng 3,9%, trong đó đơn khiếu nại giảm 7% về số đơn nhưng tăng 5,3% về số vụ việc, đơn tố cáo tăng nhẹ cả về số đơn và số vụ việc; số lượng đơn thư do các Bộ, ngành trung ương tiếp nhận giảm rất mạnh (gần 50%), trong khi ở địa phương thì lại tăng đáng kể (hơn 11%).

Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị Chính phủ đánh giá bổ sung, làm rõ nguyên nhân thực chất của việc thay đổi tích cực, có tính bước ngoặt về số đơn tiếp nhận ở các Bộ, ngành trung ương là do chất lượng công tác giải quyết đơn thư ở cả địa phương và các cơ quan trung ương được nâng lên dẫn đến người dân không tiếp tục khiếu nại tố cáo hay vì lý do khác để có giải pháp phù hợp, phát huy kết quả này.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga trình bày báo cáo thẩm tra các báo cáo công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của ngành Tòa án nhân dân và ngành Kiểm sát nhân dân năm 2022

Thẩm tra các báo cáo công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của ngành Tòa án nhân dân và ngành Kiểm sát nhân dân năm 2022, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, trong điều kiện số lượng các vụ án, vụ việc Tòa án phải thụ lý, giải quyết đều tăng so với cùng kỳ năm 2021, nhưng số đơn khiếu nại, tố cáo lại giảm, cho thấy chất lượng tiến hành tố tụng và giải quyết, xét xử các loại vụ án của các Tòa án được nâng lên. Số lượng đơn không đủ điều kiện thụ lý vẫn rất lớn, gây áp lực về khối lượng công việc và ảnh hưởng đến tiến độ giải quyết của Tòa án các cấp.

Đối với ngành kiểm sát nhân dân, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cho biết, số lượng đơn đã tiếp nhận, số đơn thuộc thẩm quyền giải quyết của Viện Kiểm sát giảm so với năm trước nhưng số đơn tố cáo tăng 50,5%; số đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm vẫn chiếm tỷ lệ lớn.

Hiện tượng công dân khiếu nại vượt cấp có chiều hướng gia tăng. Xuất hiện phổ biến hơn việc tố cáo về hành vi của người có thẩm quyền tiến hành tố tụng ngay sau khi khiếu nại, tố cáo không được chấp nhận; nhiều vụ việc đã được xem xét, giải quyết theo đúng quy định của pháp luật nhưng đương sự không chấp nhận và tiếp tục khiếu nại kéo dài.

Tăng cường vai trò của các cơ quan tư pháp trong giải quyết khiếu nại, tố cáo

Trưởng Ban Dân nguyện Dương Thanh Bình cho rằng nên xem xét, thảo luận về các báo cáo của các ngành vào Kỳ họp tháng 5 hàng năm, để lấy trọn số liệu trong một năm dương lịch

Thảo luận về tình hình thực hiện công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong kỳ báo cáo, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã quan tâm, dành thời gian thích đáng chỉ đạo, các cấp, các ngành đã cố gắng, nỗ lực, có các giải pháp phù hợp để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Qua đó, tỷ lệ giải quyết các vụ việc khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền được nâng cao, quan tâm rà soát, giải quyết dứt điểm các vụ việc đông người, phức tạp, kéo dài.

Tuy nhiên, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng cho rằng, công tác này hiện nay vẫn còn những tồn tại, hạn chế như: Một số địa phương chưa thực hiện đầy đủ, nghiêm túc quy định tiếp công dân định kỳ của người đứng đầu, nhất là cấp huyện, xã; chất lượng, hiệu quả công tác tiếp công dân, xử lý đơn ở một số nơi chưa cao. Việc giải quyết một số vụ việc khiếu nại, tố cáo còn chậm và sai sót, nhất là giải quyết lần đầu.

Tỷ lệ giải quyết các vụ việc khiếu nại, tố cáo theo thẩm quyền của một số địa phương đạt thấp. Việc tổ chức thực hiện các quyết định giải quyết khiếu nại đã có hiệu lực pháp luật, các kết luận, quyết định xử lý về tố cáo ở một số địa phương còn chậm, thiếu kiên quyết.

Một số ý kiến cho rằng cần thực hiện tốt việc công khai, minh bạch, thực hiện trách nhiệm giải trình trong quản lý nhà nước, thi hành công vụ. Quan tâm giải quyết kịp thời, có lý, có tình khiếu nại, tố cáo ngay từ cơ sở, tại nơi phát sinh vụ việc. Tăng cường sự phối hợp giữa các cấp, các ngành, nhất là sự phối hợp giữa các cơ quan trong tiếp công dân, xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho ý kiến tại phiên họp

Cho ý kiến tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao trong việc chuẩn bị báo cáo đầy đủ, chi tiết; báo cáo thẩm tra cũng được thực hiện kỹ lưỡng, đảm bảo đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến trong Kỳ họp thứ 4 sắp tới.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, bên cạnh các biện pháp về đầu ra như nâng cao hiệu quả công tác phân loại, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo, cần quan tâm và có biện pháp cụ thể để giảm thiểu đầu vào, cần giải pháp căn cơ hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường vai trò của cả hệ thống chính trị trong lĩnh vực này. Có thể áp dụng cả những biện pháp hòa giải, thương lượng đối với những vấn đề dân sự, đối thoại với những vấn đề hành chính.

Bên cạnh đó, Chủ tịch Quốc hội cũng cho rằng, cần đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, tạo điều kiện cho công dân biết được và thực hiện được quyền lợi của mình, cần kịp thời có các biện pháp hạn chế, giải quyết các khiếu nại tố cáo vượt cấp, lòng vòng, tăng cường vai trò của các cơ quan tư pháp trong giải quyết khiếu nại và tố cáo.

Chủ tịch Quốc hội cũng nêu rõ, hiện nay, việc khiếu nại được điều chỉnh bởi quy định trong Luật Khiếu nại, việc tố cáo được điều chỉnh bởi quy định trong Luật Tố cáo, việc tố giác tội phạm được xử lý theo Luật Tố tụng hình sự, tuy nhiên trong thực tế áp dụng vẫn còn có những điểm mờ. Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần làm rõ ranh giới xử lý sao cho đúng với quy định của pháp luật, không bỏ lọt sai phạm, tội phạm, đảm bảo được sự công khai, minh bạch và quyền lợi của công dân.

Chủ tịch Quốc hội cho biết, hiện nay, các báo cáo về kinh tế xã hội, báo cáo công tác của các ngành đều được Quốc hội xem xét tại Kỳ họp tháng 10 hàng năm, theo quy định của luật về giám sát, phương án này giúp nhanh chóng nhìn nhận, thảo luận và giải quyết những vấn đề nóng nổi cộm trong năm.

Khi xây dựng Đề án tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giám sát của Quốc hội, có ý kiến đề nghị sửa đổi bổ sung luật về giám sát để xem xét, thảo luận về các báo cáo này vào Kỳ họp tháng 5 hàng năm, để lấy trọn số liệu trong một năm dương lịch. Trước mắt, phải tiến hành công việc này theo quy định của pháp luật hiện hành.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu kết luận phiên họp

Phát biểu kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao báo cáo cũng như kết quả công tác của Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao trong kỳ báo cáo. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao nỗ lực, sự quyết tâm, các giải pháp, biện pháp chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, ngành Tòa án, ngành Kiểm sát trên cả nước trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Phó Chủ tịch Quốc hội khẳng định, những kết quả đạt được tương đối tích cực, đã góp phần duy trì sự ổn định của tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, thúc đẩy quá trình phục hồi, phát triển kinh tế sau đại dịch. Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, các cơ quan thẩm tra tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến của Chủ tịch Quốc hội để hoàn thiện báo cáo trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 4.