Bệnh khảm lá khiến lá sắn xoăn, nhăn nhúm và rụi dần.
Bệnh khảm lá phá hại trên diện rộng
Những ngày qua, chị Đinh Thị Say ở xã Sơn Trung (huyện Sơn Hà, tỉnh Quảng Ngãi) lên đồi sắn tìm mọi cách cứu vãn bốn sào sắn đang bị hư hại. Những cây sắn đang trong thời kỳ phát triển thân, lá bị rụi dần. Lá sắn xoắn lại, cong queo, nhăn nhúm; thân cây còi cọc, chậm phát triển.
Để “vớt vát” số cây còn lại, chị Say liên tục nhổ bỏ những cây hư hỏng, trẩy lá bị nhiễm bệnh và phun thuốc diệt trừ bọ sâu lây bệnh. Vụ đông xuân năm nay, chị Đinh Thị Say trồng bốn sào sắn trên đồi cao. Vụ mùa chính mang lại nguồn thu nhập cho gia đình đang có nguy cơ mất trắng.
“Lúc đầu thấy cây phát triển bình thường nhưng đến tháng thứ 3 là cây không lớn nữa. Lá và ngọn co cụm rồi hư. Mình không biết sao lại như vậy. Nhổ cây bệnh bỏ nhưng cứ lan dần sang cây khác. Hư như vậy thì chắc năm nay không thu được củ rồi” – Chị Say lo lắng.
Các vùng đồi chuyên canh cây sắn xã Sơn Trung, Sơn Hạ, Sơn Cao huyện Sơn Hà là nơi có diện tích sắn bị hư hại nghiêm trọng. Mỗi xã từ 300 – 400 ha sắn bị nhiễm bệnh khảm lá, chiếm 90% diện tích vụ đông xuân có thể mất trắng sản lượng.
Anh Đinh Văn Sơn ở xã Sơn Hải chia sẻ, hơn ba sào sắn đang thời kỳ phát triển củ bị nhiễm bệnh khiến cây còi cọc, củ không phát triển như những vụ trước. “Củ thì có nhưng nhỏ, dài không to. Bẻ ra bên trong thì nước nhiều, tinh bột rất ít. Nhìn là thấy bất thường rồi. Chưa bao giờ tôi gặp loại bệnh trên cây sắn như thế này” – Anh Sơn chán nản.
Cây sắn non bị nhiễm virus khảm lá không cho thu hoạch, cây sắn đã lớn bị nhiễm làm giảm năng suất và chất lượng tinh bột.
Theo thống kê của ngành nông nghiệp, toàn tỉnh Quảng Ngãi có gần 2.600 ha sắn bị nhiễm bệnh vi – rút khảm lá, tăng 157% so với cùng kỳ. Số diện tích bị phá hại trên diện rộng thuộc 11 huyện, thành phố; nhiều nhất là các huyện Sơn Hà 2.060 ha, Tư Nghĩa 185 ha, Nghĩa Hành 126 ha…
Hầu hết, số diện tích sắn bị bệnh khảm lá phá hại đã được trồng từ 1 – 5 tháng và đang trong thời kỳ phát triển thân lá, củ; khoảng 100 ha bị bệnh khảm lá phá hại nghiêm trọng, trắng đồng.
Nguy cơ mất trắng vùng nguyên liệu
Bệnh virus khảm lá là loại bệnh mới xâm nhập vào Việt Nam có tốc độ lây lan nhanh và gây hại nghiêm trọng cây sắn. Bệnh lan truyền qua môi giới truyền bệnh là bọ phấn trắng và qua hom giống. Tại Quảng Ngãi, virus khảm lá xuất hiện từ tháng 9-2019 gây hại cho cây trồng. Tuy nhiên, từ đầu vụ đông xuân 2020, bệnh khảm lá lan rộng và phá hại nghiêm trọng trên các vùng chuyên canh trồng sắn nguyên liệu của tỉnh Quảng Ngãi.
Nguyên nhân khiến hàng nghìn ha sắn bị nhiễm bệnh khảm lá và hư hại là do người dân dùng giống cũ tích trữ từ các vụ trước để gieo trồng cho vụ mới. Nguồn giống cũ bị nhiễm bệnh và lây lan nhanh từ đầu vụ đến nay. Bên cạnh đó, hầu hết các diện tích sắn trồng xen canh đậu, bắp, rừng keo nên bọ phấn trắng sinh sôi mang mầm bệnh phát tán, lây lan trên diện tích rộng.
Tại các huyện miền núi tỉnh Quảng Ngãi như Sơn Hà, Sơn Tây nhiều hộ đã mua, nhập giống sắn từ các nơi khác trồng thay thế số diện tích bị nhiễm bệnh khảm lá. Những nguồn giống nhập về không bảo đảm đã nhiễm bệnh gây hại cho tất cả diện tích đông xuân.
Ông Trần Thiên Thanh, Phó Chủ tịch UBND huyện Tư Nghĩa cho biết, phần diện tích 185 ha của địa phương bị bệnh chủ yếu là do người dân trồng xem canh sắn với các cây trồng khác như bắp, đậu và dùng giống cũ đã mang mầm bệnh từ mùa trước.
“Bà con dùng giống cũ trồng lại mình không kiểm soát được, đa số giống cũ đã ủ bệnh trước đó và phát triển nhanh. Trồng xem canh thì bọ phấn trắng sinh sôi phát tán mầm bệnh qua các diện tích khác, lây lan nhanh hơn”, ông Trần Thiên Thanh khẳng định.
Năm 2019, toàn tỉnh Quảng Ngãi trồng hơn 16.000 ha sắn, năng suất bình quân ước đạt 204,5 tạ/ha, sản lượng 327,6 tấn. Năm 2020, địa phương này trồng trên 17.000 ha, cung ứng nguồn nguyên liệu tinh bột trong nước và xuất khẩu. Hiện bệnh khảm lá trên cây sắn vẫn đang tiếp tục phát triển và lan rộng. Ngay từ đầu vụ đông xuân, ngành nông nghiệp Quảng Ngãi đã triển khai các biện pháp phòng trừ, ngăn chặn bệnh khảm lá nhưng chưa đạt hiệu quả, bệnh vẫn tiếp tục lây lan, chưa có dấu hiệu dừng lại.
Ông Phùng Tô Long, Phó Chủ tịch UBND huyện Sơn Hà cho biết: “Hiện nay công tác phòng chống bệnh này gặp nhiều khó khăn do tập quán canh tác của người địa phương là thời gian xuống giống quá lâu, chưa biết cách phòng trừ bọ phấn, chưa tiêu hủy ruộng mì (sắn) bị bệnh để cắt nguồn lây lan cho vụ mùa tiếp theo. Chúng tôi kiến nghị cần cung cấp giống sạch; hướng dẫn xử lý, tiêu diệt mầm bệnh trong nguồn đất, giống, vật trung gian gây bệnh”.
Bệnh khảm lá lây lan nhanh trên các cánh đồng sắn ở Quảng Ngãi.
Nếu không có biện pháp mạnh, giải quyết diện tích nhiễm bệnh khảm lá thì nguy cơ mất trắng vùng nguyên liệu sắn là khó tránh khỏi. Để hạn chế sự lây lan bệnh khảm lá, tỉnh Quảng Ngãi đã thành lập Ban chỉ đạo phòng, chống bệnh virus khảm lá cấp tỉnh, huyện cùng các giải pháp quyết liệt. Đối với diện tích bị nhiễm bệnh khảm lá trên 70% diện tích sẽ phá bỏ hoàn toàn, đốt và tiêu huỷ sắn; đối với diện tích nhiễm bệnh dưới 70% hướng dẫn nông dân nhổ bỏ cây bệnh, phun trừ bọ phấn trắng.
Ông Nguyễn Thế Vĩnh, Phó Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Quảng Ngãi cho biết, diện tích sắn có nguồn giống bị bệnh không ra củ, không cho thu hoạch; cây sắn nhiễm bệnh trong giai đoạn phát triển cho năng suất thấp, chất lượng giảm và vùng nguyên liệu không đạt được sản lượng cung ứng cho thị trường trong nước và xuất khẩu.
“Bị nhiễm bệnh 2.600 ha là quá lớn. Đây là bệnh gây thiệt hại cho vùng nguyên liệu sắn của tỉnh lớn nhất từ trước đến nay. Chúng tôi hướng dẫn các địa phương nhanh chóng khoanh vùng, diệt trừ mầm bệnh. Cần tính toán đến việc chuyển đổi cây trồng trên những diện tích bị nhiễm nặng không thể tái trồng sắn ngay được để cải tạo đất, môi trường phát tán bệnh khảm lá” - Ông Nguyễn Thế Vĩnh cho biết.
Ngành nông nghiệp Quảng Ngãi cần tìm nguồn giống sạch để cung ứng cho nông dân niên vụ 2020 và các năm tiếp theo, đồng thời ngăn chặn việc người dân sử dụng cây giống trên vùng bị bệnh.
Theo Báo Nhân Dân
