Gần 15 triệu người Việt có rối loạn tâm thần

Thực trạng các vấn đề như trầm cảm, rối loạn lo âu, tăng động giảm chú ý đang có xu hướng gia tăng và trẻ hóa đáng báo động. Dù nhận thức xã hội đã cải thiện, nỗ lực can thiệp cho trẻ rối loạn phát triển thần kinh tại Việt Nam vẫn đối mặt với thách thức lớn nhất: sự thiếu kết nối đồng bộ giữa y tế, tâm lý, giáo dục và công tác xã hội.

Ngày 9/10 vừa qua, Hội thảo Quốc tế về Sức khỏe Tâm thần năm 2025 (MHC 2025) với chủ đề “Thúc đẩy hợp tác đa ngành trong đánh giá và can thiệp trẻ rối loạn phát triển thần kinh” đã diễn ra tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQG TP.HCM).

Sự kiện quy tụ hơn 200 chuyên gia hàng đầu trong và ngoài nước, cùng nhau mổ xẻ những thách thức và tìm kiếm một mô hình hợp tác toàn diện, hiệu quả cho trẻ em Việt Nam.

Thực trạng đáng báo động về sức khỏe tâm thần

GS.TS.BS Đặng Vạn Phước, Hiệu trưởng danh dự Trường Đại học Khoa học Sức khỏe (ĐHQG-HCM), chia sẻ tại hội thảo cho rằng gần 15 triệu người, đang mắc ít nhất một trong 10 rối loạn tâm thần phổ biến. Ảnh: Tuấn Vủ.

Theo thông tin được GS.TS.BS Đặng Vạn Phước, Hiệu trưởng danh dự Trường Đại học Khoa học Sức khỏe (ĐHQG-HCM), chia sẻ tại hội thảo, các con số thống kê đang vẽ nên một bức tranh đáng lo ngại. Ước tính có khoảng 14,9% dân số Việt Nam, tương đương gần 15 triệu người, đang mắc ít nhất một trong 10 rối loạn tâm thần phổ biến.

Đặc biệt, nhóm trẻ em và thanh thiếu niên đang chịu ảnh hưởng nặng nề. Các khảo sát tại địa phương cho thấy tỷ lệ trẻ có vấn đề về sức khỏe tâm thần dao động từ 8% đến 20%. Các rối loạn thường gặp nhất bao gồm rối loạn cảm xúc (lo âu, trầm cảm), rối loạn hành vi ứng xử, khó khăn trong quan hệ bạn bè và rối loạn tăng động giảm chú ý.

Trên bình diện toàn cầu, rối loạn phát triển thần kinh cũng là nhóm bệnh lý có tỉ lệ mắc cao nhất ở trẻ dưới 15 tuổi, ảnh hưởng đến cuộc sống của hàng chục triệu trẻ em. Tình trạng này không chỉ gây suy giảm các chức năng cá nhân, xã hội mà còn tác động lâu dài đến khả năng học tập và nghề nghiệp trong tương lai.

"Lỗ hổng" từ sự thiếu kết nối đa ngành

Dù Việt Nam đã triển khai nhiều giải pháp từ chính sách vĩ mô đến các chương trình can thiệp tại cộng đồng, hiệu quả thực tế vẫn chưa như kỳ vọng. Nguyên nhân cốt lõi, theo các chuyên gia, nằm ở "khoảng trống" lớn trong sự phối hợp liên ngành.

TS. Lê Hoàng Dũng, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH KHXH&NV TP.HCM, thẳng thắn chỉ ra rằng sự kết nối giữa các lĩnh vực như tâm thần nhi, phục hồi chức năng, tâm lý lâm sàng, tâm lý giáo dục, giáo dục đặc biệt và công tác xã hội còn rất lỏng lẻo. "Điều này dẫn đến phần lớn trẻ mắc rối loạn phát triển thần kinh hiện nay vẫn chỉ được tiếp cận các dịch vụ can thiệp thiếu chuyên nghiệp, khiến khả năng hòa nhập xã hội rất thấp," ông Dũng nhấn mạnh.

Trên bình diện toàn cầu, rối loạn phát triển thần kinh cũng là nhóm bệnh lý có tỉ lệ mắc cao nhất ở trẻ dưới 15 tuổi.

Đồng quan điểm, TS. Lê Minh Công, Giám đốc Chương trình Nghiên cứu và Hỗ trợ Sức khỏe tinh thần (Viện ISSH), cho biết dù nhiều phụ huynh đã chủ động đưa con đi khám sớm hơn (từ 18-24 tháng tuổi thay vì 5-7 tuổi như trước), nhưng sự phối hợp giữa gia đình và cơ sở chuyên môn vẫn chưa hiệu quả. Năng lực của các đơn vị cung cấp dịch vụ còn thiếu đồng đều, thiếu các công cụ đánh giá chuẩn hóa và nguồn nhân lực được đào tạo chuyên sâu.

Những hạn chế này tạo ra một vòng luẩn quẩn: trẻ không được đánh giá toàn diện, kế hoạch can thiệp bị manh mún, và gánh nặng dồn lên vai gia đình mà không có sự hỗ trợ đồng bộ.

Hợp tác đa ngành – Chìa khóa cho sự thay đổi bền vững

Trước thực trạng cấp bách, hội thảo MHC 2025 được xem là một bước đi thiết thực nhằm cụ thể hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là tinh thần Nghị quyết 72-NQ/TW của Bộ Chính trị về tăng cường bảo vệ và nâng cao sức khỏe nhân dân, trong đó nhấn mạnh đến chăm sóc sức khỏe tâm thần.

Các chuyên gia đều chung một nhận định: phòng ngừa sớm, phát hiện sớm và can thiệp đa ngành là hướng đi tất yếu.

Theo PGS.TS Trần Thị Lệ Thu (Viện Khoa học xã hội, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội), một chuyên gia đơn ngành chỉ có thể giúp trẻ trong phạm vi chuyên môn của mình. Để đáp ứng nhu cầu toàn diện, cần một hệ thống kết nối chặt chẽ giữa y tế, giáo dục và công tác xã hội.

"Mục tiêu lớn nhất của chúng tôi là khi các ngành cùng ngồi lại, hiểu rõ vai trò và thế mạnh của nhau, chúng ta sẽ có cái nhìn toàn diện, thống nhất và hỗ trợ hiệu quả hơn cho cộng đồng," TS. Lê Minh Công khẳng định.

TS. Lê Hoàng Dũng cũng cho rằng việc thúc đẩy một mô hình dịch vụ thống nhất giữa các chuyên gia là "chìa khóa để mang lại sự thay đổi thực chất trong cuộc sống của trẻ và gia đình". Ông nhấn mạnh, mục tiêu không chỉ dừng lại ở can thiệp giai đoạn sớm mà quan trọng hơn là giúp các em hình thành năng lực sống tốt, phát triển trọn vẹn và bền vững suốt đời.

Có thể thấy, việc xây dựng một hệ thống chăm sóc sức khỏe tâm thần toàn diện, nhân văn và bền vững cho trẻ em không còn là câu chuyện của riêng ngành nào. Đó là một sứ mệnh chung, đòi hỏi sự chung tay quyết liệt của toàn xã hội, bắt đầu từ việc xóa bỏ những "khoảng trống" trong hợp tác liên ngành ngay từ hôm nay.

Hơn 86.000 ca sốt xuất huyết: "Thủ phạm" không chỉ là muỗi vằn

Bảo vệ da mùa mưa lũ: Đừng chủ quan với những dấu hiệu nhỏ

Xu hướng trẻ hóa bệnh không lây nhiễm và nỗ lực mới của ngành nhi khoa Thủ đô