Trước phản ánh từ Đài Truyền hình Việt Nam (VTV) về tình trạng một số cơ sở sản xuất sử dụng dầu ăn nhập khẩu – vốn chỉ được phép dùng trong ngành chăn nuôi – để chế biến thực phẩm cho người, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) đã lên tiếng cảnh báo. Cơ quan này khẳng định, đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng các quy định về an toàn thực phẩm, tiềm ẩn nguy cơ lớn đối với sức khỏe cộng đồng.
 |
| Dầu ăn dùng cho chăn nuôi bị biến thành thực phẩm sử dụng cho người. Ảnh: VTV |
Theo VTV, loại dầu ăn nói trên được nhập khẩu để làm nguyên liệu sản xuất thức ăn cho gia súc, gia cầm và không đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm cho người. Tuy nhiên, bằng các thủ đoạn tinh vi, một số doanh nghiệp đã “phù phép” loại dầu này thành dầu ăn thông thường, đưa ra thị trường tiêu thụ như sản phẩm hợp pháp.
Thông tin từ Công an tỉnh Hưng Yên cho biết, lực lượng chức năng đã triệt phá một đường dây sản xuất và tiêu thụ dầu ăn giả với quy mô lớn, sản lượng lên tới hàng chục nghìn tấn. Đáng chú ý, chỉ trong vòng ba năm gần đây, doanh thu của các công ty liên quan đã vượt mốc 8.200 tỷ đồng, trong đó có doanh nghiệp hoạt động liên tục suốt 14 năm với doanh thu hàng năm lên tới 4.500 tỷ đồng.
Dầu ăn cho chăn nuôi không dành cho người
Dầu dùng trong chăn nuôi chủ yếu là dầu thực vật dạng thô – loại dầu được ép từ nguyên liệu như lạc, đậu tương nhưng chưa qua tinh chế, không đảm bảo tiêu chuẩn an toàn cho con người.
Chuyên gia Nguyễn Duy Thịnh, nguyên giảng viên Viện Công nghệ và Thực phẩm (Đại học Bách khoa Hà Nội), cảnh báo: “Dầu dùng trong chăn nuôi, bản chất là dầu thô – tức là dầu vừa ép xong từ nguyên liệu như lạc, đậu tương… nhưng chưa trải qua quá trình tinh chế, không đạt chuẩn để dùng cho người”.
Ông Thịnh cho biết, dầu ăn cho người phải qua quá trình tinh chế gồm nhiều công đoạn như khử độc, khử mùi, khử axit để đảm bảo an toàn. Trong khi đó, dầu thô dùng trong chăn nuôi chỉ cần ép ra, không cần xử lý sâu để tiết kiệm chi phí.
“Người ta dùng dầu thô đó để đưa vào cám cho lợn, bò ăn nhằm hoàn chỉnh nhu cầu dinh dưỡng cho vật nuôi. Dầu này không dùng cho người, nhưng vẫn hợp lý trong chăn nuôi”, ông nhấn mạnh.
Không chỉ có dầu thô, một số cơ sở còn tận dụng dầu đã qua sử dụng – thu gom từ nhà hàng, quán ăn – để chế biến lại cho mục đích chăn nuôi. Theo ông Thịnh, dầu này chứa nhiều chất độc sinh ra trong quá trình chiên rán nhiều lần, gây nguy hiểm cho sức khỏe nếu dùng cho người.
“Loại dầu ấy chứa những chất độc phát sinh trong quá trình chiên rán có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Tuy nhiên do không gây tác hại rõ rệt với vật nuôi nên vẫn được một số nơi tận dụng cho chăn nuôi”, ông phân tích.
Ông Thịnh cảnh báo: “Dầu ăn cho người nhất thiết phải là dầu sạch, đã tinh chế, đạt chuẩn an toàn thực phẩm. Còn dầu thô và dầu đã qua sử dụng là hai loại dầu tuyệt đối không được sử dụng trong thực phẩm dành cho người”.
 |
| Dầu ăn có nhãn hiệu OFood được công bố, ghi nhãn có vitamin A nhưng thực tế không có thành phần này. |
Sự khác biệt cốt lõi và hệ lụy khôn lường
Bác sĩ chuyên khoa 1 Bùi Hoàng Bích Uyên (Khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á – TP.HCM) nhấn mạnh sự khác biệt rõ rệt giữa dầu ăn cho người và dầu dùng trong chăn nuôi là về tiêu chuẩn chất lượng, mục đích sử dụng và khả năng gây hại. Sự khác biệt này là do cơ chế sinh học và sức chịu đựng của con người và vật nuôi khác nhau.
Theo bác sĩ Uyên, dầu ăn cho người phải được ép từ nguyên liệu sạch, không mốc, không nhiễm độc tố, trong khi dầu dùng cho động vật thường là phụ phẩm, hạt kém chất lượng. Quy trình sản xuất dầu cho người gồm nhiều bước xử lý nghiêm ngặt như tinh luyện, khử độc, loại bỏ tạp chất – điều mà dầu chăn nuôi không cần tuân thủ.
Các tiêu chí khác biệt còn thể hiện qua độ tinh khiết, giới hạn kim loại nặng và mức độ an toàn vi sinh. Dầu kém chất lượng hoặc đã qua sử dụng nhiều lần có thể chứa những độc chất như aflatoxin, acrylamide, PAHs – những hợp chất có thể gây đột biến tế bào và tăng nguy cơ ung thư như ung thư gan, ung thư đại tràng, ung thư vú…
“Nếu dầu ăn trên được ép từ các loại hạt không sạch, hạt mốc sẽ có thể có các chất độc hại cho cơ thể con người. Bởi aflatoxin là chất gây ung thư mạnh, đặc biệt là ung thư gan”, bác sĩ Uyên cho hay.
Ngoài nguy cơ ung thư, việc sử dụng dầu ăn không đạt chuẩn còn có thể dẫn đến:
Suy gan, thận: Do tồn dư kim loại nặng như chì, cadimi, thủy ngân.
Bệnh tim mạch: Dầu kém chất lượng thường chứa chất béo xấu, làm tăng LDL và giảm HDL.
Rối loạn chuyển hóa: Các nghiên cứu trên động vật cho thấy dầu chiên lại nhiều lần có thể gây kháng insulin, góp phần dẫn đến tiểu đường.
Ảnh hưởng hệ tiêu hóa, miễn dịch: Tạp chất trong dầu có thể gây kích ứng niêm mạc ruột, suy yếu miễn dịch.
Dầu ăn cho người phải được lựa chọn kỹ lưỡng, truy xuất rõ nguồn gốc, ưu tiên các sản phẩm có công bố chất lượng, chứng nhận an toàn thực phẩm. Hành vi sử dụng dầu ăn chăn nuôi để chế biến thực phẩm không chỉ gian lận thương mại, mà còn đe dọa trực tiếp đến sức khỏe hàng triệu người tiêu dùng.
