| |
| Cầu Hàm Rồng (Ảnh Tư liệu) |
Nằm trên tuyến Quốc lộ 1, cầu Hàm Rồng (Thanh Hóa) trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước được coi là một trọng điểm giao thông đặc biệt quan trọng cần phải bảo vệ để bảo đảm cho tuyến chi viện từ miền Bắc vào miền Nam luôn được thông suốt.
Những dấu ấn quan trọng
Mùa xuân năm 1947, hưởng ứng lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Thanh Hóa thực hiện lệnh tiêu thổ kháng chiến, cầu Hàm Rồng bị phá hủy bằng bộc phá cùng với nhiều công trình khác.
Năm 1962, cầu Hàm Rồng được xây dựng lại ở vị trí cũ nhờ sự giúp đỡ của các chuyên gia Trung Quốc và Liên Xô. Cầu dài 160 m, rộng 17 m, có đường xe lửa ở giữa, hai bên dành cho ôtô và người đi bộ. Cầu khánh thành ngày 19/5/1964 với sự kiện chuyến tàu đầu tiên chạy từ Hà Nội qua Hàm Rồng vào Vinh.
 |
| Kỷ niệm 60 năm chiến thắng Hàm Rồng (03-04/4/1965-03-04/4/2025) |
Mốc son lịch sử
Sau Hiệp định Genève năm 1954, đất nước ta tạm thời bị chia cắt thành hai miền. Miền Bắc bước vào giai đoạn xây dựng chủ nghĩa xã hội, đồng thời làm hậu phương lớn chi viện cho miền Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Tuy nhiên, Mỹ và chính quyền Sài Gòn không thực thi Tổng tuyển cử thống nhất đất nước theo quy định của Hiệp định Genève, mà ngược lại, gia tăng đàn áp phong trào đấu tranh của Nhân dân miền Nam, biến miền Nam thành thuộc địa kiểu mới của Mỹ.
Trước sự lớn mạnh của lực lượng cách mạng miền Nam và những thất bại liên tiếp trong chiến lược "Chiến tranh đặc biệt", Mỹ quyết định leo thang chiến tranh, chuyển sang chiến lược "Chiến tranh cục bộ" và tiến hành "Chiến tranh phá hoại" bằng không quân nhằm vào miền Bắc. Mục tiêu của Mỹ là hủy diệt cơ sở hạ tầng quan trọng, phá hoại nền kinh tế và làm suy yếu tiềm lực kháng chiến của nhân dân ta.
 |
| Người dân đạp xe đi qua cầu Hàm Rồng |
Trong bối cảnh đó, tuyến đường chi viện từ Bắc vào Nam qua Thanh Hóa có vai trò đặc biệt quan trọng. Cầu Hàm Rồng, bắc qua sông Mã, là cây cầu huyết mạch trên tuyến đường sắt và đường bộ xuyên Việt, đóng vai trò quan trọng trong vận chuyển lương thực, vũ khí và nhân lực vào miền Nam.
Nhận thức rõ tầm quan trọng chiến lược này, Mỹ đã xác định 60 "điểm tắc" cần phá hủy, trong đó, cầu Hàm Rồng được coi là một trong những mục tiêu quan trọng nhất nhằm cắt đứt sự chi viện từ miền Bắc vào chiến trường miền Nam.
Sáng 3/4/1965, nhiều tốp máy bay Mỹ lao vào đánh phá cầu Đò Lèn (Thanh Hóa). Ngay từ phút đầu, lực lượng pháo phòng không của Trung đoàn 234 và của dân quân tự vệ địa phương Thanh Hóa đã bắn rơi 1 chiếc F4 của địch. Cùng thời điểm Bộ tư lệnh Phòng không-Không quân điều động hai biên đội MIG17 do các phi công Phạm Ngọc Lan và Trần Hanh chỉ huy cất cánh phối hợp với các lực lượng khác đánh máy bay địch. Sau 20 phút xuất kích, không quân ta đã bắn rơi 2 chiếc F8 của địch và trở về căn cứ an toàn. Ra quân trận đầu đã bắn rơi máy bay địch nên ngày 3-4-1965 trở thành ngày truyền thống của Bộ đội Không quân Việt Nam.
 |
| Cầu Hàm Rồng về đêm |
Trong đêm 3/4, bộ đội ta khẩn trương di chuyển, đến phà Ghép thì trời vừa sáng. Đại đội 4 đã qua được phà, tiến thẳng về Hàm Rồng, hai đại đội gồm 11 khẩu đội còn lại đang lần lượt qua phà thì gặp máy bay địch lao đến ném bom. Đang hành quân, pháo không kịp tháo khỏi xe, bộ đội ta cứ thế đánh trả máy bay địch. Dân quân các xã Hải Châu, Hải Ninh, An Hải phối hợp chặt chẽ cùng bộ đội đánh trả máy bay địch. Sau 30 phút chiến đấu ác liệt, bộ đội và LLVT Thanh Hóa đã bắn rơi 3 máy bay Mỹ, bắt sống 1 giặc lái.
Ngày 4/4, tại khu vực Hàm Rồng-Nam Ngạn, không quân Mỹ liên tục tổ chức các đợt đánh phá dữ dội. Trọng điểm của bom đạn địch là cầu Hàm Rồng. 8 giờ 30 phút ngày 4/4, nhiều tốp máy bay địch lao vào đánh phá lập tức gặp lưới lửa phòng không của ta trừng trị. Ngay loạt đạn đầu, 1 chiếc F105 của địch đã bị bắn rơi tại chỗ. Lúc 9 giờ 30 phút, địch lại đánh cầu Hàm Rồng lần thứ hai. Bom đạn địch rơi xuống khắp nơi. Các khu vực như núi Ngọc, chợ Chớp, Nam Ngạn v.v.. đều bị bom đạn địch tàn phá.
Lúc 10 giờ 5 phút, địch tiếp tục đánh phá Hàm Rồng lần thứ ba với hàng chục chiếc máy bay chia làm nhiều tốp. Bom đạn gần như trùm kín khu vực. Bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và dân quân tự vệ Thanh Hóa vẫn kiên cường đánh trả máy bay địch.
Các trận địa hỏa lực ở hai đầu cầu cùng các trận địa của dân quân Nam Ngạn, Yên Vực, Hoàng Long, Hoàng Lý, Đông Tác v.v.. tạo thành lưới lửa nhiều tầng phá vỡ đội hình bay của không quân Mỹ. Trong lúc hoảng loạn, chúng ném bom bừa bãi xuống hai đầu cầu. Lúc này biên đội không quân tiêm kích của Trần Hanh cũng cất cánh, sau 4 phút không chiến, máy bay ta bắn rơi 2 chiếc F105 của địch.
Với tinh thần quyết tâm và sự phối hợp nhịp nhàng, quân dân ta đã bắn hạ thêm 30 máy bay Mỹ trong ngày 4/4, tổng cộng trong ngày 3 và 4/4/1965, không quân Mỹ đã sử dụng hơn 450 lượt máy bay, ném xuống Thanh Hóa gần 630 quả bom các loại. Riêng mặt trận Hàm Rồng bị bắn phá 80 lần, hứng chịu 350 quả bom và 149 quả rocket... Nhưng cầu Hàm Rồng vẫn hiên ngang, khiến Mỹ phải thừa nhận thất bại, rút lui khỏi chiến trường Hàm Rồng.
Trận đánh bảo vệ cầu Hàm Rồng đã trở thành biểu tượng của ý chí kiên cường và nghệ thuật quân sự tài tình của quân dân ta. Bằng chiến thuật phòng không hiệu quả, sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng và tinh thần sẵn sàng hy sinh để bảo vệ cây cầu huyết mạch, Hàm Rồng đã đứng vững trước cuộc không kích dữ dội của Mỹ.
 |
| Cầu Hàm Rồng với góc nhìn bên bờ sông Mã |
Kiến tạo tương lai
Sau 60 năm, chiến thắng Hàm Rồng là mốc son chói lọi trong sử sách kháng chiến chống Mỹ, khẳng định tinh thần quyết thắng của Nhân dân ta. Trận đánh không chỉ bảo vệ thành công cây cầu huyết mạch mà còn thể hiện sự trưởng thành vượt bậc của lực lượng phòng không miền Bắc, góp phần làm phá sản chiến lược "Chiến tranh phá hoại" của Mỹ; khẳng định miền Bắc không chỉ là hậu phương vững chắc mà còn là thành trì kiên cường, góp phần quan trọng vào thắng lợi cuối cùng của dân tộc.
Hiện nay, cầu Hàm Rồng trở thành biểu tượng lịch sử và điểm nhấn du lịch của tỉnh Thanh Hóa, thu hút đông đảo du khách đến tham quan và tìm hiểu về quá khứ hào hùng của dân tộc, nơi giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ.
Bên cạnh cầu Hàm Rồng cũ, cầu Hoàng Long hiện đại đã được xây dựng, tạo điều kiện thuận lợi cho giao thông và thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội trong vùng. Những công viên xanh mát, trung tâm thương mại hiện đại, cùng các di tích lịch sử như cầu Hàm Rồng, đồi C4, núi Ngọc Tượng, Đền thờ Bà mẹ Việt Nam anh hùng, Tượng đài thanh niên xung phong... cũng đã được xây dựng, tạo cho Hàm Rồng một dáng dấp mới, dáng dấp của sự phát triển hiện đại bền vững...và phát huy giá trị, tạo nên sự giao thoa hài hòa giữa quá khứ và hiện tại.
Năm 2024, để hiện thực hóa khát vọng phát triển bền vững, Ủy ban Nhân dân tỉnh Thanh Hóa đã phê duyệt đồ án Quy hoạch phân khu tỷ lệ 1/2000 Khu vực số 8A (Quyết định 3975/QĐ-UBND). Đây là dấu mốc quan trọng, mở ra hướng đi mới cho sự phát triển của Hàm Rồng, kết hợp giữa bảo tồn giá trị lịch sử và xây dựng đô thị hiện đại.
Với kỷ nguyên vươn mình của đất nước, sẽ còn nhiều việc phải làm, nhưng tin chắc rằng vùng đất Hàm Rồng nói riêng và tỉnh Thanh Hóa nói chung sẽ cất cánh để làm nên những kỳ tích mới.
 Thanh Hóa: Hàng nghìn người dân nô nức tham gia Lễ hội Cầu Ngư |
 Thanh Hóa long trọng tổ chức Lễ hội Đền Bà Triệu năm 2025 |
 Ngư dân Thanh Hóa phấn khởi vào mùa sứa biển |
