Tháo gỡ khó khăn trong sản xuất, tiêu thụ lúa gạo ĐBSCL

Hôm nay 7/8, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan chủ trì hội nghị trực tuyến về tình hình sản xuất, tiêu thụ lúa gạo tại Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) sau khi Tổ công tác đặc biệt của Bộ NN&PTNT báo cáo đề xuất Chính phủ tổ chức thu mua dự trữ lúa gạo cho bà con nông dân.

Giá lúa giảm sâu

Giá lúa gạo tại ĐBSCL nhìn chung đang thấp hơn so với cùng kỳ năm trước khoảng 500-600 đồng/kg. Theo Bộ Công Thương, giá lúa gạo tại ĐBSCL trong tuần từ 2/8 đến ngày 6/8 ổn định vào đầu tuần; giữa tuần giá lúa giảm từ 50-300 đồng kg sau đó cuối tuần tăng nhẹ. Cụ thể, giá lúa IR50404 dao động trong khoảng 4.400 đồng/kg, giảm so với cùng kỳ năm trước từ 900-1.300 đồng/kg. Giá lúa OM9577 và OM9582 trong khoảng 5.600-5.800 đồng/kg, thấp hơn cùng kỳ năm trước 1.000 đồng/kg…

Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) cho biết, lúa chưa thu hoạch trên đồng ruộng ở các địa phương còn rất nhiều, nhất là lúa vụ Hè Thu, đến nay mới chỉ thu hoạch hơn 600.000 ha trên tổng số gần 1,6 triệu ha gieo cấy.

Lãnh đạo Bộ NN&PTNT và Bộ Công Thương dự cuộc họp trực tuyến tại đầu cầu Hà Nội - Ảnh: VGP

Dự báo thời điểm thu hoạch lúa hè thu và thu đông sớm sẽ tập trung trong các tháng 8, 9 và 10, tuy nhiên khó khăn hiện nay là giá lúa giảm. Ước tính sản lượng thu mua lúa hè thu sụt giảm từ 20% đến 30% so với cùng kỳ năm ngoái.

Đứt gãy nghiêm trọng chuỗi cung ứng

Theo báo cáo của Bộ NN&PTNT và Bộ Công thương, hiện tại giá lúa gạo và các hàng nông sản khác ở Nam bộ giảm sâu, không phải do cung cầu mà là do đứt gãy nghiêm trọng chuỗi cung ứng. Mặc dù các đối tác nhập khẩu ở các nước vẫn có nhu cầu nhập khẩu gạo Việt Nam, nhưng các doanh nghiệp lại không giao hàng được.

“Nông dân không bán được sản phẩm, nhà máy không mua được hàng, sản xuất xong nhưng lại thiếu hoặc không có ghe, sà lan giao lên cảng, hàng hóa tại kho không được khử trùng, giám định kịp thời theo quy định”- Bộ NN&PTNT nêu thực trạng hiện tại.

Do 2-3 tuần nay xảy ra tình trạng ùn tắc nghiêm trọng tại cảng Cát Lái (TP.HCM) nên lúa gạo từ kho bãi giao ra cảng rất chậm hoặc ra tới nơi nhưng lại không có bốc xếp giao lên tàu biển. Công nhân bốc xếp phải “3 tại chỗ” nên rất khó khăn trong điều kiện trên tàu.

Tân cảng Sài Gòn là cảng container chính nhưng ngưng nhận giao gạo xuất khẩu từ tháng 7-2021 và chưa rõ khi nào có thể tiếp tục, lượng container ứ đọng tại cảng Cát Lái lớn do chỉ còn 50% nhân sự làm việc.

Do ách tắc trong lưu thông, vận chuyển và xuất cảng nên theo ước tính của Hiệp hội Lương thực Việt Nam, trong tuần qua giá lúa thường tại ruộng ở ĐBSCL giảm bình quân 133 đồng, hiện chỉ còn khoảng 5.000 đồng/kg; trong đó có những giống như IR50404 đang giảm so với cùng kỳ năm trước từ 900 – 1.300 đồng/kg...

Hiện các công ty thuộc hiệp hội đang cố gắng bao tiêu hết lúa đã ký kết ở Long An, nhưng các diện tích lúa đã bao tiêu ở những tỉnh khác chưa biết sẽ xử lý ra sao.

Do doanh nghiệp khó khăn về xuất khẩu nên theo Bộ NN&PTNT, hiện nay sản lượng thu mua sụt giảm 20-30%, nhiều doanh nghiệp không đủ khả năng thực hiện “3 tại chỗ” do tỷ lệ tiêm vacine còn hạn chế nên không thể duy trì sản xuất; nhiều các cơ sở sấy và xay sát lúa cũng phải dừng hoạt động do không đáp ứng việc test nhanh COVID-19. Ngoài ra, lượng hàng còn tồn kho trong doanh nghiệp cũng ảnh hưởng lớn đến tổ chức ký kết mới các hợp đồng thu mua lúa gạo cho nông dân.

Ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) nêu một thực tế, một phần doanh nghiệp đang thực hiện hợp đồng từ tồn kho, chưa mua cho hợp đồng mới. Tình hình bốc xếp, vận chuyển, lưu thông hàng hóa, từ ngoài đồng, đến nhà máy, đến giao ra cảng và lên tàu cho khách hàng, gặp nhiều khó khăn.

Là đại diện Cục Trồng trọt tại phía Nam lâu năm, ông Tùng nhìn nhận việc giá lúa gạo và nông sản nói chung giảm sâu không phải do quan hệ cung - cầu mà là do vấn đề ở khâu cung ứng. Ông Tùng nhấn mạnh: “Khách quốc tế vẫn có nhu cầu nhập khẩu gạo Việt Nam, nhưng các doanh nghiệp không giao hàng được”.

Giải pháp số 1 hiện nay là ưu tiên tiêm vaccine

Tại cuộc họp, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải đại diện ngành công thương cho biết nhu cầu tiêu thụ lúa gạo thị trường quốc tế nói chung vẫn đang khá cao, đặc biệt là thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên khó khăn từ logistics khiến xuất khẩu cũng đang dần chậm lại.

Thực tế hiện nay tại Việt Nam, nhiều tỉnh áp dụng giãn cách rất chặt nên việc lưu thông ngay nội địa cũng phức tạp hơn. Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải cho rằng lúc này thương lái đóng vai trò rất quan trọng vì phải đi gom, thu mua lúa. Nhưng, hiện đội ngũ này gặp khó khăn trong lưu thông hàng hoá, vận tải khi đi thu mua từ tỉnh này với tỉnh khác.

Thứ trưởng Hải nêu quan điểm, các địa phương phải có biện pháp lâu dài chứ không thể chỉ tính giãn cách 15-20 ngày hay 1 tháng.

Thứ trưởng Bộ Công thương Đỗ Thắng Hải phát biểu tại hội nghị. Ảnh: SGGPO

Riêng về vấn đề logistics nói chung, đặc biệt là ách tắc hàng hoá tại cảng Cát Lái (TPHCM), Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải "đề nghị địa phương, doanh nghiệp thu mua lúa gạo lưu ý, nếu dồn tất cả hàng hoá lên cảng Cát Lái thì không có chỗ, không đủ nguồn lực. Thay vì đưa hàng lên cảng, lên TPHCM mới đóng container thì tại sao không làm trước đi, để giảm tải nguồn nhân lực, giảm tải địa điểm, diện tích đóng container. Đây cũng là cách tháo gỡ tích cực, hiệu quả cho cảng Cát Lái”.

Đồng quan điểm với ngành công thương, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam cho rằng: “Đảm bảo sản xuất lương thực thực phẩm là lâu dài, vì vậy phải ưu tiên vấn đề này, bởi dịch bệnh có thể kéo dài. Đề nghị các địa phương quan tâm tiêm phòng cho lực lượng sản xuất trực tiếp tại các nhà máy, cơ sở chế biến…”

Tại cuộc họp, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan nhấn mạnh: “Thời gian tới cần tăng cường trách nhiệm của chính quyền địa phương trong sản xuất lúa gạo vụ hè thu, tích cực hỗ trợ cho các doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn liên quan”.

Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan phát biểu về các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho thị trường lúa gạo ở ĐBSCL. Ảnh: SGGPO

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cũng cho biết ngành nông nghiệp đề nghị giải pháp số 1 hiện nay là ưu tiên tiêm vaccine cho lực lượng trong chuỗi cung ứng như: Tài xế, ghe, salan vận chuyển, công nhân tại các nhà máy, bốc xếp tại cảng, nhân sự giao nhận xuất nhập khẩu của các Công ty xuất khẩu phải giao dịch chứng từ ở nhiều nơi là cảng, hải quan, văn phòng cấp C/O, kiểm dịch…

Bên cạnh đó, tạo điều kiện đi lại cho các nhân sự trên trong thời gian giãn cách vì lực lượng này đang duy trì xuất khẩu cho cả nước. Cùng với đó cần có chính sách hỗ trợ thuế, các khoản phí cho doanh nghiệp trong thời gian dịch bệnh, bởi hiện nay doanh nghiệp đang “cõng” thêm nhiều chi phí khác do dịch như các test COVID-19, ăn ở cho lao động “3 tại chỗ”…