Cần làm rõ hành vi bạo lực gia đình để có chế tài xử lý, quy định rõ trách nhiệm

Toàn cảnh Phiên họp về dự án Luật Phòng, chống bạo lực gia đình (sửa đổi).

Thực hiện chương trình Phiên họp thứ 10, chiều ngày 16/4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Phòng, chống bạo lực gia đình (sửa đổi).

Dự án Luật Phòng, chống bạo lực gia đình (sửa đổi) gồm có 6 chương, 62 điều. Đề cập về sự cần thiết phải sửa đổi dự án Luật, Bộ trưởng Bộ Văn hóa –Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng cho biết: Luật Phòng, chống bạo lực gia đình được Quốc hội khóa XII thông qua ngày 21/11/2007, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2008.

Luật Phòng, chống bạo lực gia đình được ban hành đã thể hiện quyết tâm của Đảng và Nhà nước ta trong việc giải quyết vấn nạn bạo lực gia đình, hướng tới xây dựng gia đình Việt Nam no ấm, bình đẳng, hạnh phúc cũng như sự nghiêm túc, chủ động của Việt Nam trong việc thực hiện các điều ước và cam kết quốc tế đã tham gia.

Vấn nạn bạo lực gia đình có xu hướng trầm trọng, phức tạp hơn

Trình bày tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng cho biết, Sau gần 15 năm thực hiện, Luật đã tạo chuyển biến tích cực về nhận thức trong phòng, chống bạo lực gia đình, góp phần bảo vệ người bị bạo lực gia đình, xử lý các hành vi bạo lực gia đình, vi phạm pháp luật trong phòng, chống bạo lực gia đình, nâng cao bình đẳng giới trong gia đình.

Các cấp ủy, tổ chức Đảng và lãnh đạo chính quyền các cấp đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo triển khai các giải pháp phòng, chống bạo lực gia đình. Nhiều địa phương tổ chức triển khai các mô hình phòng, chống bạo lực gia đình sáng tạo, năng động, phát huy hiệu quả tốt cũng như huy động nguồn lực xã hội tham gia công tác phòng, chống bạo lực gia đình.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, bạo lực gia đình vẫn còn là một vấn đề nhức nhối, nan giải ở Việt Nam. Nhiều vụ việc xuất hiện những hành vi bạo lực gia đình có mức độ gây hại nghiêm trọng, diễn biến phức tạp, tinh vi, khó lường và khó xử lý bằng các quy định pháp luật hiện hành.

Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng: Vấn nạn bạo lực gia đình có xu hướng trầm trọng, phức tạp hơn, đã và đang để lại những hậu quả nặng nề.

Theo thống kê năm 2020, cứ 3 phụ nữ thì có gần 1 người bị chồng bạo lực thể xác hoặc bạo lực tình dục. Đáng chú ý, có 90,4% phụ nữ bị bạo lực thể xác hoặc bạo lực tình dục mà không tìm kiếm sự giúp đỡ, chỉ có 4,8% tìm kiếm sự giúp đỡ của công an. Kết quả điều tra này cũng cho thấy, năm 2019, bạo lực gia đình với phụ nữ đã gây thiệt hại 1,8% GDP. Không chỉ với phụ nữ mà tình trạng bạo lực với người già, trẻ em cũng diễn ra phổ biến với nhiều vụ việc nghiêm trọng thời gian qua.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nêu rõ: Vấn nạn bạo lực gia đình có xu hướng trầm trọng, phức tạp hơn, đã và đang để lại những hậu quả nặng nề cho nhiều gia đình, gây ra những thiệt hại to lớn cho xã hội. Nếu không giải quyết kịp thời, sẽ đe doạ đến sự phát triển bền vững của gia đình, xói mòn các giá trị văn hoá truyền thống tốt đẹp, làm suy yếu động lực phát triển xã hội, rào cản đối với sự phát triển bền vững của đất nước.

Một trong những nguyên nhân cơ bản của tình trạng nêu trên là do các quy định, chính sách trong Luật Phòng, chống bạo lực gia đình hiện hành còn tồn tại nhiều bất cập, không phù hợp với thực tiễn phát triển của xã hội Việt Nam giai đoạn hiện nay.

Quá trình thi hành Luật cũng xuất hiện nhiều hạn chế, đặc biệt là vấn đề trách nhiệm và công tác phối hợp liên ngành trong phòng, chống bạo lực gia đình. Điều này một phần xuất phát từ công tác tổ chức, triển khai thực hiện của các địa phương, song cũng do Luật hiện hành còn thiếu các nội dung, chính sách, quy định phù hợp.

Bên cạnh đó, nhiều chủ trương, chính sách quan trọng của Đảng và Nhà nước được ban hành trong thời gian qua cũng cần phải được cụ thể hóa trong Luật Phòng, chống bạo lực gia đình. Từ những lý do nêu trên cho thấy Luật Phòng, chống bạo lực gia đình hiện hành cần được sửa đổi, bổ sung.

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh trình bày Báo cáo thẩm tra về dự án Luật Phòng, chống bạo lực gia đình (sửa đổi).

Làm rõ một số hành vi liên quan đến giáo dục trong gia đình

Thẩm tra sơ bộ dự án Luật Phòng, chống bạo lực gia đình (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh cho biết, Thường trực Ủy ban Xã hội tán thành về sự cần thiết sửa đổi dự án Luật với các lý do đã được thể hiện trong Tờ trình của Chính phủ.

Việc sửa đổi dự án Luật nhằm thể chế quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng được thể hiện trong Nghị quyết Đại hội toàn quốc lần thứ XIII của Đảng về quản lý phát triển xã hội có hiệu quả, nghiêm minh, bảo đảm an ninh xã hội, an ninh con người, thực hiện tiến bộ công bằng xã hội và Chỉ thị số 06 - CT/TW ngày 24/6/2021 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác xây dựng gia đình trong tình hình mới; đáp ứng yêu cầu phát sinh trong thực tiễn và khắc phục những bất cập trong các quy định của Luật Phòng, chống bạo lực gia đình hiện hành.

Thường trực Ủy ban Xã hội đề nghị Cơ quan soạn thảo, trong quá trình sửa đổi dự án Luật, tiếp tục bám sát phương pháp tiếp cận quyền con người, bảo đảm quyền con người, nhất là đối tượng đặc thù như phụ nữ, trẻ em, người cao tuổi, ưu tiên nguyện vọng chính đáng của người bị bạo lực gia đình, đồng thời tôn trọng các quyền của công dân khi xử lý các hành vi vi phạm về bạo lực gia đình.

Các vấn đề về văn hóa, gia đình, đặc điểm tâm lý của các nhóm đối tượng và đặc thù vùng miền, dân tộc cũng cần được quan tâm xem xét khi thiết kế các quy định để bảo đảm tính hiệu quả, nghiêm minh. Dự án Luật đã sửa đổi phạm vi điều chỉnh để phù hợp với việc thực hiện công tác Luật Phòng, chống bạo lực gia đình trong tình hình mới. Tuy nhiên, đề nghị Ban soạn thảo tiếp tục rà soát các nội dung để bảo đảm phạm vi điều chỉnh bao quát được hết các nội dung sửa đổi và được cụ thể hóa trong các điều luật.

Thường trực Uỷ ban Xã hội thấy rằng, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình là lĩnh vực nhạy cảm, nhiều nội dung riêng tư trong mối quan hệ gia đình, được điều chỉnh bởi cả quy phạm đạo đức, tập quán, quy phạm pháp luật...

Việc khắc phục tình trạng bạo lực gia đình lại đòi hỏi phải sử dụng nhiều biện pháp đồng bộ, cả về kinh tế, giáo dục, văn hóa, xã hội, pháp luật và phải mang tính toàn diện.

Thường trực Ủy ban Xã hội đánh giá cao nỗ lực của cơ quan chủ trì soạn thảo với tinh thần cầu thị đã tiếp thu rất nhiều ý kiến đóng góp trong quá trình xây dựng dự án Luật. Thường trực Ủy ban Xã hội cho rằng, Hồ sơ dự án Luật đủ điều kiện để trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 3.

Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh đề nghị Cơ quan soạn thảo bổ sung đánh giá tác động, nhất là đối với các nội dung được bổ sung, tiếp tục lấy ý kiến đối tượng chịu sự tác động của chính sách; Đánh giá đầy đủ mối quan hệ giữa các nội dung sửa đổi của dự án Luật với các quy định có liên quan trong các luật hiện hành để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật; Tiếp tục rà soát, đánh giá các quy định Luật hiện hành, bảo đảm việc sửa đổi phải theo hướng tốt hơn đối với đối tượng thụ hưởng chính sách, tính khả thi và điều kiện về nguồn nhân lực, tài chính khi tổ chức thực hiện Luật.

Có chế tài xử lý, quy định rõ trách nhiệm

Thảo luận về dự án Luật, đa số các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành với việc sửa đổi dự án Luật Phòng, chống bạo lực gia đình và tập trung cho ý kiến vào các nội dung: dự án Luật cần có sự thống nhất, đồng bộ với pháp luật về phòng, chống bạo lực trẻ em và một số luật khác, Luật Bình đẳng giới; xã hội hóa công tác phòng chống bạo lực gia đình; trách nhiệm của các cơ quan trong phòng chống bạo lực gia đình.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ: Cần làm rõ hành vi bạo lực gia đình để có chế tài xử lý, quy định rõ trách nhiệm

Phát biểu tại Phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh: Việc sửa đổi Luật Phòng, chống bạo lực gia đình khẳng định sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, Chính phủ, các Bộ ngành, toàn xã hội đối với vấn đề ngăn chặn bạo lực gia đình.

Song hành với phát triển kinh tế thì chúng ta cần phải quan tâm tới phòng chống bạo lực gia đình. Theo đó, cơ quan soạn thảo dự án Luật cần làm rõ bạo lực gia đình trên cơ sở giới cũng như hành vi bạo lực, nạn nhân của bạo lực gia đình. Bởi thực tế, có những nạn nhân bị bạo lực không chỉ về thể chất mà còn về tinh thần. Ví dụ như người vợ bắt buộc phải lựa chọn thai nhi khi mang thai là có liên quan đến vấn đề về giới tính...

Ngoài ra, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ yêu cầu Ủy ban Tư pháp, Toàn án Nhân dân các cấp phối hợp với các Bộ ngành, cơ quan liên quan cần làm rõ các hành vi bạo lực gia đình như: con cái khước từ, ngược đãi cha mẹ và ngược lại.

Mẹ kế bạo hành với con riêng của chồng, bố dượng bạo hành với con riêng của vợ... Vì đây là những vấn đề còn tồn tại, được xã hội hết sức quan tâm trong thời gian qua nên cần làm rõ các hành vi để có chế tài xử lý, quy định rõ trách nhiệm cá nhân, cơ quan, đơn vị để xảy ra bạo lực gia đình. Việc làm này cũng là để giảm tải hành vi bạo lực gia đình.

Đề cập chính sách khuyến khích xã hội hóa công tác phòng chống bạo lực gia đình, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng đề nghị cơ quan soạn thảo dự án Luật làm rõ hơn về nội dung này như tổ chức chính trị xã hội xem xét có cần hỗ trợ để huy động nguồn lực, cơ chế phối hợp với các cơ quan, đơn vị và điều kiện bảo đảm phòng chống bạo lực cần được nói rõ hơn.

Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh cho rằng, dự án Luật cần có sự thống nhất với các điều của pháp luật về phòng, chống bạo lực trẻ em, Luật Bình đẳng giới và một số luật khác.

Đồng thuận với quan điểm trên, Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh cho rằng, dự án Luật có yếu tố văn hóa, xã hội lớn nên cần có sự thống nhất với các điều của pháp luật về phòng, chống bạo lực trẻ em; Luật Bình đẳng giới và một số luật khác. Theo đó, trong Luật cần nêu rõ hơn về trẻ em bi bỏ rơi, trẻ em bị bạo lực trong gia đình là như thế nào để có hình thức xử lý đối với các hành vi vi phạm cũng như quy định trách nhiệm của các cá nhân, đơn vị.

Theo Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh, trong dự án Luật cũng cần làm rõ hơn vai trò và trách nhiệm của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, Bộ Y tế, Liên hiệp Hội Phụ nữ Việt Nam đối với xây dựng và triển khai công tác phòng chống bạo lực gia đình.

Để phòng chống bạo lực gia đình ở các địa bàn hiệu quả hơn, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh Lê Tấn Tới đề nghĩ trong dự án Luật cần quy định thẩm quyền, trách nhiệm của công an xã một cách rõ ràng hơn. Theo đó, cần có thêm quy định giao quyền cho công an xã trong việc bảo vệ người tố giác hành vi bạo lực gia đình cũng như bảo vệ người bị hại. Vì bạo lực gia đình là hành vi gây tổn hại đến thể chất, tinh thần của nạn nhân là rất lớn.

Cần diễn đạt rõ hơn về việc không gây áp lực quá lớn trong lao động và học tập cho trẻ em

Đóng góp thêm vào nhận diện hành vi bạo lực gia đình, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn nêu lên hiện tượng cha mẹ kỳ vọng quá lớn vào con cái dẫn đến yêu cầu các cháu phải học đến 2-3 giờ sáng cũng như mong muốn con cái cứ phải được điểm 10, phải đi theo nghề nghiệp cha mẹ chọn, con cái phải trở thành niềm hãnh diện của cha mẹ đã tạo ra áp lực, vượt quá năng lực, khả năng của trẻ em. Đây cũng là hành vi bạo lực gia đình về tinh thần nên trong dự án Luật cần diễn đạt rõ hơn về việc không gây áp lực quá lớn trong lao động và học tập cho trẻ em.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn phát biểu tại phiên họp

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng, nếu như quy định điều cấm về hành vi bỏ rơi cha mẹ, người già không chăm sóc, bỏ rơi trẻ em thì Ban soạn thảo dự án Luật cũng nên cân nhắc, xem xét với những hành vi như cha mẹ nhưng không thực hiện trách nhiệm dạy con hay trách nhiệm phối hợp với nhà trường có phải là bạo lực gia đình hay không. Bởi bên cạnh nuôi thì còn có dạy dỗ nhưng có cha mẹ lại bỏ không dạy và thứ nữa dạy thái quá thì cần xem là bạo lực với học sinh.

Cũng tại Phiên họp, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng cho ý kiến vào việc phát huy vai trò của Hội Phụ nữ, các đoàn thể vào công tác phòng chống bạo lực gia đình, công tác hòa giải ở cơ sở để nhận diện được mâu thuẫn ở gia đình... Ngoài ra, lãnh đạo các Bộ: Lao động, Thương binh và Xã hội; Giáo dục và Đào tạo; Y tế; Văn hóa, Thể thao và Du lịch cùng Trưởng ban soạn thảo dự án Luật thay mặt Chính phủ đã giải trình các ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Phát biểu kết luận Phiên họp, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định: Qua thảo luận, Chủ tịch Quốc hội, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao sự nỗ lực, trách nhiệm cao của cơ quan soạn thảo cũng như cơ quan thẩm tra; dự án Luật đã tiếp cận nhiều vấn đề mới; đồng thời tán thành với nhiều nội dung của dự thảo Luật.

Tuy nhiên, còn nhiều ý kiến về phạm vi điều chỉnh, giải thích từ ngữ, định nghĩa, nội hàm câu từ, đảm bảo sự thống nhất, đồng bộ với các luật khác hiện hành. Quy định rõ hơn về phát hiện và xử lý để đảm bảo yêu cầu về phòng và chống bạo lực gia đình; về hành vi bạo lực đối với người đã ly hôn; việc quyết định các biện pháp khẩn cấp kịp thời, tin báo tố giác; nhiệm vụ của Công an xã; quy định về hình thức thông tin, giáo dục; về kỹ thuật, nguyên tắc và văn phong của Luật.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu kết luận Phiên họp

Đặc biệt, ý kiến toàn diện, sâu sắc của Chủ tịch Quốc hội, việc sửa đổi Luật phòng, chống bạo lực gia đình khẳng định sự quan tâm rất lớn của Đảng, Quốc hội, Chính phủ đối với những vấn đề phát sinh từ thực tiễn; đồng thời yêu cầu cần đánh giá tác động, tính khả thi; nhận diện đầy đủ hơn các hành vi, đối tượng bạo lực gia đình; yêu cầu rà soát, làm rõ hơn 3 nhóm vấn đề, trong đó có vấn đề khuyến khích xã hội hóa; làm sâu sắc hơn việc đảm bảo nguyên tắc quyền con người, quyền công dân; quy định về vai trò của các tổ chức chính trị, xã hội.

Cùng với ý kiến trao đổi của lãnh đạo Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, lãnh đạo các Bộ: Lao động, Thương binh và Xã hội, Giáo dục và Đào tạo, Y tế, Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Trưởng ban soạn thảo dự án Luật thay mặt Chính phủ đã giải trình các ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Thứ nhất: Các đồng chí Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất trí về sự cần thiết xây dựng dự án Luật, đề nghị Chính phủ tiếp tục đánh giá đầy đủ từng vấn đề, nội dung nào hạn chế thuộc về quy định của Luật, hay do tổ chức thực hiện để có định hướng sửa đổi cho trúng, cho đầy đủ.

Thứ hai: Về phạm vi sửa đổi của dự thảo Luật phải bao quát được vấn đề phòng, chống bạo lực gia đình trong tình hình mới; khắc phục được những hạn chế, vướng mắc của các quy định pháp luật. Bảo đảm việc sửa đổi Luật lần này góp phần tốt hơn việc gìn giữ giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của gia đình, của dân tộc, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Thứ ba: Việc sửa đổi luật lần này bảo đảm tính khả thi của các quy định, kịp thời bảo vệ người bị bạo lực gia đình và người tham gia phòng, chống bạo lực gia đình. Thúc đẩy xã hội hóa, tăng cường sự đóng góp và tham gia của toàn xã hội, tăng cường trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong công tác phòng chống bạo lực gia đình.

Thứ tư: Giao Ủy ban Xã hội tiếp tục thẩm tra dự án Luật này, Thường trực Ủy ban Xã hội chủ động phối hợp với các cơ quan có liên quan để tiếp thu đầy đủ, thấu đáo ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; tiếp tục tổ chức tọa đàm, hội thảo lấy ý kiến rộng rãi góp ý vào dự án Luật. Đề nghị Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức phản biện vào dự án Luật này.

Thứ năm: Đề nghị Chính phủ nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến của cơ quan thẩm tra, các cơ quan của Quốc hội, các Ban của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để bảo đảm chất lượng khi trình ra Quốc hội tại kỳ họp thứ Ba cho ý kiến vào tháng 5/2022./.