Những thăng trầm của một nền kinh tế trong thời chiến và bao cấp
Thời kỳ kháng chiến, kiến quốc, kinh tế nước ta chịu ảnh hưởng sâu sắc của chiến tranh. Miền Bắc xây dựng Chủ nghĩa Xã hội theo mô hình kế hoạch hóa tập trung, đặt mục tiêu chính trị lên trên hiệu quả kinh tế. Trong khi đó, miền Nam thực hiện mô hình kinh tế thị trường với vai trò chủ yếu của kinh tế tư nhân. Giai đoạn này, nền kinh tế nghèo nàn, lạc hậu, chủ yếu dựa vào nông nghiệp tự cung tự cấp.
Sau khi thống nhất, đất nước phải đương đầu với chiến tranh biên giới và cấm vận quốc tế. Kinh tế kiệt quệ, quản lý theo cơ chế mệnh lệnh hành chính, bao cấp toàn diện. Sản xuất đình trệ, hàng hóa khan hiếm. Cuộc cải cách giá - lương - tiền năm 1985 gây ra hậu quả nặng nề, đẩy lạm phát lên 453,5% vào năm 1986. Nguyên nhân sâu xa là do tư duy duy ý chí, mệnh lệnh hành chính.
Đổi mới: Bước ngoặt sống còn của dân tộc
Trong bối cảnh khủng hoảng trầm trọng, Đại hội Đảng VI năm 1986 đã đưa ra quyết định lịch sử: thực hiện công cuộc đổi mới toàn diện, trọng tâm là đổi mới kinh tế. Đây là bước ngoặt mang tính sống còn. Đổi mới tư duy kinh tế, chuyển từ mô hình kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tập trung vào bốn lĩnh vực then chốt: cải cách thể chế kinh tế, đổi mới chính sách nông nghiệp, cải cách tài khóa, tiền tệ và mở cửa, hội nhập quốc tế.
Nhờ những cải cách này, kinh tế đã vượt qua khủng hoảng. Tốc độ tăng GDP trung bình giai đoạn 1991-2000 đạt 7%. Tình trạng siêu lạm phát chấm dứt, tổng kim ngạch xuất khẩu năm 2000 đạt 14,45 tỉ USD, gấp 18,3 lần năm 1986. Việt Nam gia nhập APEC (1998) và WTO (2007), mở ra một kỷ nguyên mới.
Thời kỳ 2001-2020, Việt Nam bứt phá trên ba mũi nhọn: hội nhập quốc tế, tốc độ tăng trưởng GDP nhanh và ổn định, và chuyển đổi mô hình phát triển. GDP bình quân đầu người năm 2020 đạt 2.779 USD, đưa Việt Nam vượt ngưỡng thu nhập trung bình thấp. Tuy nhiên, nền kinh tế vẫn đối mặt với nhiều thách thức từ bên ngoài và những hạn chế nội tại như thể chế chưa hoàn thiện, chất lượng nguồn nhân lực còn yếu.
Khởi xướng công cuộc đổi mới lần thứ hai, đưa đất nước vào kỷ nguyên thịnh vượng
Giai đoạn 2021-2025, trước những biến động sâu sắc của thế giới, Đảng và Nhà nước đã khởi xướng công cuộc đổi mới lần thứ hai - đổi mới hệ thống chính trị đồng bộ với đổi mới kinh tế. Mục tiêu là thoát khỏi tư duy mệnh lệnh, xây dựng một Việt Nam dân giàu, nước mạnh. Để công cuộc này thành công, cần cải cách đồng bộ trên năm lĩnh vực: thể chế kinh tế, Nhà nước pháp quyền, hệ thống giáo dục, cơ cấu lại nền kinh tế, và phát triển kinh tế tư nhân.
 |
| Những thành tựu 80 năm phát triển kinh tế là minh chứng cho chân lý: đổi mới là yêu cầu nội sinh. |
Những thành tựu 80 năm phát triển kinh tế là minh chứng cho chân lý: đổi mới là yêu cầu nội sinh. Nếu đổi mới lần thứ nhất là sự lựa chọn sống còn để giải cứu nền kinh tế, thì đổi mới lần thứ hai là điều kiện tiên quyết để Việt Nam hiện thực hóa khát vọng phát triển nhanh, bền vững, trở thành nước thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và nước phát triển vào năm 2045.
