Đầu tư công có vai trò hết sức quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội

Phiên giải trình về tình hình thực hiện chính sách, pháp luật về đầu tư công, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công

Chiều 27/4, tại Nhà Quốc hội, Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội tổ chức phiên giải trình về tình hình thực hiện chính sách, pháp luật về đầu tư công, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công.

Lựa chọn vấn đề quan trọng, cấp thiết để tổ chức phiên giải trình

Phát biểu khai mạc phiên giải trình, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Nguyễn Hữu Toàn cho biết, trong những năm qua việc đổi mới và nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công luôn được Đảng, Quốc hội, Chính phủ quan tâm hoàn thiện thể chế chính sách và tổ chức thực hiện nhằm phát huy vai trò, hiệu quả của nguồn lực tài chính nhà nước, tạo động lực lớn để dẫn dắt, thu hút các nguồn vốn ngoài nhà nước. Quốc hội, Chính phủ đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách, văn bản quy phạm pháp luật nhằm thúc đẩy nâng cao hiệu quả đầu tư công, hạn chế vướng mắc, bất cập trong thực tế.

Thực hiện Luật Đầu tư công và thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng về phát triển kinh tế - xã hội, Nghị quyết về kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội đã được Quốc hội thông qua nhấn mạnh việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư, đặt ra những yêu cầu bố trí vốn đầu tư công trọng tâm, trọng điểm, lấy đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư, đặt ra mục tiêu phấn đấu tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công bình quân giai đoạn 2021-2025 đạt trên 90% kế hoạch Quốc hội giao và số dự án hoàn thành đạt trên 80% tổng số dự án đã được bố trí vốn. Đồng thời coi đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công là một động lực quan trọng trong phục hồi và phát triển kinh tế sau những ảnh hưởng nặng nề tác động của đại địch COVID-19.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Nguyễn Hữu Toàn phát biểu khai mạc phiên giải trình

Thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ cũng đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo sát sao, các bộ, ngành, địa phương đã quan tâm, nỗ lực đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công. Nhờ đó, hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công đã từng bước được nâng cao, đạt kết quả tích cực, góp phần quan trọng vào việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, xóa đói giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội, tăng cường tiềm lực quốc phòng, an ninh.

Mặc dù vậy, kết quả thực hiện cho thấy, còn một số tồn tại, vướng mắc do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan dẫn đến việc phân bổ, giao Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và kế hoạch hàng năm chậm, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công không đạt được mục tiêu đề ra, một số bộ, ngành, địa phương có tỷ lệ giải ngân rất thấp, nhất là vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài, vốn các chương trình mục tiêu quốc gia.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách chỉ rõ, giải ngân vốn đầu tư công năm 2021 tổng thể đạt 78,74% kế hoạch, trong đó vốn nước ngoài đạt rất thấp, nhiều dự án chậm tiến độ. Điều đó làm giảm hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, gây lãng phí nguồn lực, ảnh hưởng đến thúc đẩy tăng trưởng.

Các đại biểu tham dự phiên giải trình

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách nêu rõ, với ý nghĩa quan trọng của đầu tư công và thực tiễn đặt ra một số vấn đề cần tiếp tục quan tâm, giải quyết tháo gỡ khó khăn. Đây cũng là nội dung được được nhiều cử tri và đại biểu Quốc hội quan tâm, nhất là trong bối cảnh nguồn lực đầu tư công còn hạn chế và cấp thiết trong triển khai Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế -xã hội, tình trạng “vốn chờ dự án” đang diễn ra, do đó, Ủy ban Tài chính - Ngân sách tổ chức phiên giải trình với chủ đề “Tình hình thực hiện chính sách, pháp luật về đầu tư công, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công” nhằm đánh giá toàn diện và thẳng thắn về tình hình triển khai thực hiện chính sách pháp luật về đầu tư công; tình hình phân bổ, giao Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 và tiến độ thực hiện dự án, giải ngân vốn đầu tư công; phát hiện những vướng mắc, khó khăn và nguyên nhân; từ đó đề xuất các giải pháp trong hoàn thiện cơ chế chính sách.

Phát biểu chỉ đạo tại phiên giải trình, hoan nghênh Ủy ban Tài chính, Ngân sách đã sớm triển khai chủ trương của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tăng cường hoạt động giải trình tại Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội và lựa chọn chủ đề quan trọng được nhiều cử tri và đại biểu Quốc hội quan tâm để tổ chức phiên giải trình, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho rằng việc lựa chọn chủ đề này là hết sức cần thiết, đáp ứng được yêu cầu thực tiễn. Thành công của phiên giải trình sẽ góp phần tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy một trong những trụ cột quan trọng để tăng trưởng.

Kéo dài nhiều năm, chậm được khắc phục tình trạng chậm giải ngân vốn đầu tư công

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải phát biểu chỉ đạo phiên giải trình

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nêu rõ, đầu tư công có vai trò hết sức quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Tuy nhiên, qua kết quả thanh tra, kiểm toán và tổng kết, đánh giá hằng năm, 5 năm cho thấy vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế. Đặc biệt, câu chuyện giải ngân vốn đầu tư công chậm, có tiền mà không tiêu được đã nhiều lần nóng tại nghị trường và dư luận xã hội. Tình trạng này đã kéo dài nhiều năm, chậm được khắc phục.

Cứ hết năm ngân sách báo cáo của Chính phủ, báo cáo của Kiểm toán nhà nước, báo cáo thẩm tra của các cơ quan của Quốc hội lại gióng lên hồi chuông cảnh báo về giải ngân vốn đầu tư công từ giao vốn, phân bổ vốn chậm, điều chỉnh nhiều lần dẫn đến giải ngân vốn đầu tư công đạt thấp, chuyển nguồn lớn, vay phải trả lãi không giải ngân được, cam kết vay không giải ngân được phải trả chi phí gây lãng phí.

Nhiều công trình, dự án cần hoàn thành được bố trí kế hoạch nhưng giải ngân chậm xảy ra ở cả dự án quy mô nhỏ và các dự án quan trọng quốc gia, các dự án trọng điểm ngành, địa phương có tỷ lệ giải ngân vốn cao. Có nhiều bộ, ngành, địa phương giải ngân đạt thấp. Sau nhiều năm trì trệ, năm 2020 giải ngân vốn đầu tư công đạt đến 97,46% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, nhưng năm 2021 giảm xuống còn 94,94%, ở quý I năm 2022 chỉ được 11,8%. Có 29 bộ chưa giải ngân được vốn. Nếu tính thêm số vốn chưa được phân bổ so với kế hoạch Quốc hội giao thì tỷ lệ này còn thấp hơn.

Bên cạnh đó, vai trò dẫn dắt đầu tư xã hội của đầu tư công còn rất hạn chế, chưa đáp ứng đủ yêu cầu, thất thoát, lãng phí, sai phạm trong quản lý, sử dụng vốn đầu tư công vẫn diễn ra trong từng khâu quản lý, sử dụng vốn với những mức độ khác nhau.

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội, thực trạng nêu trên cần phải đánh giá lại chính sách, pháp luật về đầu tư công và việc tổ chức lại việc thực hiện, tìm ra nguyên nhân khách quan, chủ quan, đề ra giải pháp căn cơ, toàn diện để khắc phục. Đặc biệt, trong tình hình hiện nay, do tác động của đại dịch COVID-19 nên tăng trưởng kinh tế 2 năm 2020-2021 đạt rất thấp so với mục tiêu.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương trình bày báo cáo tại phiên giải trình

Trao đổi làm rõ trách nhiệm tổ chức thực hiện và đề xuất giải pháp

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cũng cho biết, để khôi phục và phát triển kinh tế - xã hội Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, trong đó đầu tư công được xem là một trong những trụ cột động lực quan trọng, dẫn dắt, kích hoạt, huy động các nguồn lực đầu tư khác, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Nhưng sau 3 tháng Quốc hội ban hành nghị quyết, Chính phủ vẫn chưa trình được phương án phân bổ vốn. Vừa qua, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã phải chuyển nội dung này sang phiên họp tháng 5 rất gần kỳ họp của Quốc hội sắp được triển khai.

Nhấn mạnh chủ đề của phiên giải trình rất có ý nghĩa và thiết thực, cung cấp nhiều thông tin cho Quốc hội, Chính phủ về tình hình quản lý, sử dụng giải ngân vốn đầu tư công, khó khăn, vướng mắc và các kiến nghị, giải pháp khắc phục, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị thẳng thắn trao đổi, xác định rõ vấn đề vướng mắc, nguyên nhân và giải pháp để thay đổi thực trạng hiện nay, phát huy hiệu quả vốn đầu tư công, tối ưu hóa các nguồn lực cho đầu tư, góp phần quan trọng vào ổn định và phát triển kinh tế - xã hội.

Tại phiên giải trình, các đại biểu đã nghe Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương trình bày báo cáo tình hình thực hiện chính sách, pháp luật về đầu tư công, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công.

Các đại biểu đã đặt ra nhiều câu hỏi liên quan đến các quy định của pháp luật; làm rõ tình hình phân bổ, giao kế hoạch vốn đầu tư công trung hạn 2021-2025 và vốn đầu tư công của chương trình phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội, tiến độ giải ngân vốn, đặc biệt là giải ngân vốn nước ngoài, khó khăn, vướng mắc cụ thể trong thực hiện dự án giải ngân vốn đầu tư công; đề nghị là rõ nguyên nhân dẫn đến giải ngân vốn chậm, trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị có liên quan.

Đồng thời trao đổi về cụ thể về các giải pháp cần triển khai để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, khắc phục triệt để việc giải ngân vốn đầu tư công chậm, tăng cường, hiệu lực, hiệu quả quản lý, sử dụng vốn đầu tư công, đáp ứng mục tiêu yêu cầu của Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.