8 năm lỗ 5.000 tỷ đồng
Công ty TNHH một thành viên Đạm Ninh Bình (chủ đầu tư của dự án Nhà máy đạm Ninh Bình) có vốn điều lệ là 2.500 tỷ đồng. Vinachem mới góp thực tế vào công ty 2.314 tỷ đồng, 186 tỷ đồng còn lại dự kiến để thanh toán cho các nhà thầu.
Tháng 8/2005, Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem) quyết định đầu tư dự án Nhà máy đạm Ninh Bình, sử dụng công nghệ khí hóa than cám - Shell (Hà Lan) để sản xuất phân đạm, công suất thiết kế 560.000 tấn đạm urê/năm.
Tổng vốn đầu tư ban đầu của dự án là 397 triệu USD, sau 2 lần điều chỉnh hơn 667 triệu USD, tương đương 10.800 tỉ đồng (tỉ giá năm 2007). Trong đó chi phí xây lắp 110 triệu USD, chi phí thiết bị 349 triệu USD, chi phí khác 77 triệu USD, dự phòng 37 triệu USD, lãi vay trong thời gian xây dựng nhà máy 76 triệu USD.
Dự án khởi công tháng 5/2008, đến tháng 9/2012 được bàn giao tạm thời và đưa vào vận hành thương mại, đến tháng 11/2013, vận hành đạt trên 90% công suất, cơ bản đạt các thông số kỹ thuật theo yêu cầu (đạt 41/46 thông số).
Đến tháng 7/2016 nhà máy dừng sản xuất do không đủ vốn lưu động và thua lỗ kéo dài. Đến ngày 19/01/2017, nhà máy tiếp tục vận hành trở lại ở mức 85% công suất, đến ngày 30/01/2017 đã có sản phẩm hợp cách, được tiêu thụ hoàn toàn sau khi sản xuất.
Theo báo cáo của Chính phủ, đến hết năm 2019, công ty có vốn chủ sở hữu âm 3.392 tỷ đồng, tổng tài sản là 9.837 tỷ đồng, tổng nợ phải trả là 13.184 tỷ đồng, lỗ lũy kế là 5.706 tỷ đồng.
Cơ sở vật chất của Đạm Ninh Bình đang ngày càng xuống cấp
Kiểm toán Nhà nước chỉ rõ loạt sai phạm
Mới đây Kiểm toán Nhà nước đã hoàn thành báo cáo kiểm toán dự án đạm Ninh Bình của Vinachem.
Cụ thể về số liệu nguồn vốn đầu tư, chi phí đầu tư đề nghị quyết toán, căn cứ hồ sơ, tài liệu của dự án do Vinachem, ban quản lý dự án nhà máy đạm Ninh Bình, Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình cung cấp, Kiểm toán Nhà nước cho rằng chưa có đầy đủ hồ sơ, tài liệu, căn cứ, thông tin để đánh giá, xác nhận tính đúng đắn, trung thực, hợp lý.
Theo Kiểm toán Nhà nước, tổng mức đầu tư điều chỉnh của dự án được lập, thẩm định và phê duyệt không đảm bảo quy định, thiếu căn cứ tính toán, một số nội dung tính toán không chính xác.
Tổng vốn đầu tư Nhà máy đạm Ninh Bình được tính toán không đúng quy định, làm đội vốn đầu tư. Đến nay, không có cơ sở, căn cứ để tính toán nhiều hạng mục, khối lượng công việc tại dự án có giá trị khoảng 1.150 tỉ đồng trong tổng vốn đầu tư dự án được Vinachem duyệt. Trong đó, chi phí thiết kế dự án hơn 31 triệu USD (khoảng 415 tỉ đồng), gấp gần 6 lần định mức cho phép; chi phí thuê tư vấn nước ngoài 5,2 triệu USD (khoảng 85 tỉ đồng); chi phí mua bản quyền của nước ngoài không có căn cứ khoảng 230 tỉ đồng...
Dây chuyền sản xuất của Vinamchem
Việc điều chỉnh tổng vốn đầu tư dự án dựa trên đàm phán giá gói thầu EPC giữa Vinachem với tổng thầu Tổng công ty thiết kế và thầu khoán Hoàn Cầu (HQCEC) Trung Quốc theo kết luận của KTNN là không đúng quy định. Tổng mức đầu tư ban đầu của dự án khoảng 397 triệu USD, nhưng kết quả đàm phán ký kết giá hợp đồng EPC dự án tăng vọt lên 451 triệu USD. Sau đó, tổng thầu HQCEC lại tiếp tục đề xuất tăng giá trị hợp đồng EPC lên 480 triệu USD, buộc Vinachem phải điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư Nhà máy đạm Ninh Bình lên 667 triệu USD.
Kiểm toán Nhà nước cho biết, mặc dù Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Hồi đồng quản trị Tổng công ty hóa chất Việt Nam chịu trách nhiệm lập kế hoạch đàm phán làm cơ sở trình Chính phủ hai bên xem xét, quyết định nếu dự án có hiệu quả và ý kiến của các bộ ngành, nhưng Vinachem không xem xét một cách thấu đáo và toàn diện mà vẫn tiến hành phê duyệt quyết định đầu tư.
Kiểm toán Nhà nước cũng chỉ rõ, việc chọn nhà thầu Trung Quốc là Tổng công ty thiết kế thầu khoán hoàn cầu Trung Quốc còn nhiều tồn tại, ảnh hưởng đến tính hiệu lực, hiệu quả của gói thầu EPC dự án và của dự án nói chung. Quá trình đánh giá năng lực nhà thầu EPC còn hạn chế, thiếu thông tin để khẳng định năng lực nhà thầu, bởi vậy thông tin báo cáo Thủ tướng Chính phủ về nhà thầu là thiếu căn cứ, tài liệu để chứng minh.
Quá trình đàm phán để nhà thầu đưa vào hợp đồng nhiều nội dung gây bất lợi cho chủ đầu tư, nhiều nội dung không rõ ràng, tiềm ẩn nguy cơ gây bất đồng ý kiến khi giải quyết các tồn tại của gói thầu EPC. Theo đó, trong quá trình triển khai, Vinachem không tuân thủ ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc dừng đàm phán hợp đồng EPC để đấu thầu. Sau khi có chỉ đạo, chủ đầu tư vẫn tổ chức đoàn sang Bắc Kinh 3 ngày để thông báo ý kiến của Thủ tướng Chính phủ và 24 ngày sang Trung Quốc để tiếp tục đàm phán hợp đồng EPC trong khi chưa xin chủ trương của Thủ tướng.
Điều này dẫn đến sau khi hoàn thành, nhà máy vận hành không hiệu quả, hoạt động sản xuất kinh doanh thua lỗ, mất vốn chủ sở hữu như một số ý kiến các bộ, ngành đã cảnh báo. Kiểm toán Nhà nước khẳng định với tình hình tài chính hiện nay trong 3 năm tới Nhà máy đạm Ninh Bình không có khả năng tự chi trả các khoản nợ.
Hà Linh
