Thực hiện chương trình Phiên họp thứ 9, chiều ngày 24/3, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội xem xét báo cáo kết quả bước đầu của Đoàn giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí giai đoạn 2016-2021” và quyết định việc lựa chọn đơn vị, địa phương để tiến hành giám sát thực tế.
Báo cáo của nhiều Bộ, ngành, địa phương còn chậm so với quy định
Trình báo cáo kết quả bước đầu của đoàn giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí giai đoạn 2016-2021”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Nguyễn Thị Phú Hà cho biết, thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội, Đoàn giám sát đã ban hành Kế hoạch giám sát chi tiết số 06/KH-ĐGS ngày 30/9/2021.
Căn cứ Kế hoạch chi tiết, Đoàn giám sát ban hành các công văn gửi các Đoàn đại biểu Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương; Quyết định phân công nhiệm vụ đối với thành viên Đoàn giám sát và có công văn đề nghị Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, các Ban của Ủy ban Thường vụ Quốc hội phối hợp trong triển khai hoạt động giám sát.
 |
| Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Nguyễn Thị Phú Hà trình bày báo cáo |
Thành viên Đoàn giám sát đã nghiên cứu, có ý kiến các báo cáo của các bộ, ngành, địa phương. Ngày 03/3/2022, Đoàn giám sát tiếp tục có các công văn đôn đốc các bộ, ngành, địa phương yêu cầu gửi báo cáo và bổ sung nội dung, thông tin, số liệu còn thiếu; gửi các Đoàn đại biểu Quốc hội đề nghị tập trung giám sát các nội dung theo yêu cầu và gửi báo cáo đúng thời gian quy định. Đoàn giám sát cũng đã báo cáo Chủ tịch Quốc hội các kết quả bước đầu và kế hoạch triển khai tiếp theo của Đoàn giám sát tại 02 cuộc họp.
Tuy nhiên, báo cáo của nhiều bộ, ngành, địa phương còn chậm so với quy định. Chất lượng báo cáo không đảm bảo yêu cầu, nội dung nhiều báo cáo rất sơ sài. Nội dung báo cáo của các bộ, ngành, địa phương chủ yếu phản ánh tình hình, kết quả đạt được; tồn tại, hạn chế chỉ nêu nhận định chung chung, không cụ thể các nội dung chưa triển khai, triển khai chậm, các hành vi vi phạm gây lãng phí, thất thoát. Các Đoàn đại biểu Quốc hội chưa đến thời hạn gửi báo cáo (trước 30/4/2022), nên Đoàn giám sát chưa có thêm thông tin tại địa phương để làm rõ kết quả đạt được và tồn tại, hạn chế trong việc thực hiện chính sách, pháp luật thực hành tiết kiệm, chống lãng phí tại địa phương.
Trên cơ sở tiếp thu ý kiến của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội và kết luận của Chủ tịch Quốc hội tại Phiên họp này, Đoàn giám sát sẽ tiếp tục triển khai một số công việc sau:
Một là, tổ chức họp phiên thứ hai để thảo luận cho ý kiến và phân nhiệm vụ cụ thể các thành viên Đoàn giám sát triển khai kế hoạch giám sát.
Hai là, tiếp tục tổ chức nghiên cứu, có ý kiến báo cáo của các bộ, ngành, địa phương. Đồng thời bổ sung công văn yêu cầu các bộ, ngành, địa phương bổ sung đầy đủ các thông tin, số liệu Đoàn giám sát tập trung giám sát trọng tâm như đã nêu trong Báo cáo chính.
Ba là, tổ chức khảo sát thực tế, làm việc với Kiểm toán nhà nước, Thanh tra Chính phủ, các bộ: Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư, Tài nguyên và Môi trường, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Thông tin và Truyền thông, Khoa học và Công nghệ, Xây dựng, Công an, Giao thông vận tải, Công thương, Nội vụ, Y tế, Giáo dục và Đào tạo.
Đồng thời khảo sát tại 6 địa phương, gồm: Hà Nội, Đà Nẵng, Hồ Chí Minh, Bắc Giang, Lâm Đồng, Long An. Ngoài ra, Đoàn có thể tổ chức thêm một số Nhóm công tác liên ngành tổ chức giám sát việc quản lý, khai thác, sử dụng đất đai không hiệu quả tại một số địa phương và một số nhiệm vụ trọng tâm khác (nếu thấy cần thiết).
Bốn là, tổ chức làm việc với Chính phủ để thống nhất các vấn đề thuộc nội dung Báo cáo kết quả giám sát (dự kiến tháng 8/2022).
Năm là, tiếp tục xây dựng, hoàn thiện dự thảo Báo cáo kết quả giám sát để xin ý kiến các cơ quan, bảo đảm chất lượng, tiến độ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội theo kế hoạch.
Quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước, tài sản công, tài nguyên vẫn còn nhiều hạn chế
Báo cáo bước đầu của Đoàn giám sát cho biết, công tác quản lý, điều hành ngân sách nhà nước (NSNN) trong giai đoạn 2016-2021 có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần thực hiện thành công mục tiêu, nhiệm vụ Nghị quyết Đại hội Đảng, Nghị quyết của Quốc hội.
Tuy nhiên, qua báo cáo của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương, Đoàn giám sát thấy rằng, cân đối tài chính vĩ mô, cân đối NSNN chưa thật sự bền vững; cơ cấu lại chi NSNN chưa đạt yêu cầu đề ra; vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế và vi phạm trong công tác lập, thẩm định, chấp hành dự toán, quyết toán NSNN (bao gồm kế hoạch đầu tư công) hằng năm và 5 năm.
 |
| Toàn cảnh Phiên họp |
Bên cạnh đó, về quản lý, sử dụng vốn nhà nước khác, Báo cáo của Chính phủ chưa báo cáo cụ thể việc quản lý, sử dụng vốn nhà nước khác theo quy định. Đoàn giám sát thấy rằng, trong giai đoạn vừa qua việc quản lý, sử dụng vốn nhà nước khác còn nhiều tồn tại, hạn chế tất cả các khâu từ lập, thẩm định, quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư dự án đến tổ chức triển khai thực hiện dẫn đến việc quản lý, sử dụng vốn nhà nước khác chưa hiệu quả, một số dự án thua lỗ lớn, gây thất thoát, mất vốn, tài sản nhà nước.
Về quản lý tài sản nhà nước, qua xem xét báo cáo của Kiểm toán nhà nước, các cơ quan thanh tra, kiểm tra, Đoàn giám sát thấy rằng, trong quản lý, sử dụng tài sản công vẫn còn tình trạng mua sắm và sử dụng tài sản công không đúng mục đích, vượt tiêu chuẩn, định mức; việc xử lý, sắp xếp các trụ sở nhiều cơ quan, đơn vị chưa hiệu quả; việc sắp xếp lại, xử lý nhà đất của các bộ, ngành, địa phương và khối doanh nghiệp nhà nước còn chậm...
Về quản lý, khai thác và sử dụng tài nguyên, qua báo cáo của Kiểm toán nhà nước, Thanh tra Chính phủ, Bộ Tài chính, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Đoàn giám sát thấy rằng, việc quản lý, khai thác, sử dụng tài nguyên nhiều tồn tại, bất cập, hạn chế, như: Số lượng, diện tích đất đai chưa sử dụng, để lãng phí, hoang hóa hoặc sử dụng sai mục đích còn diễn ra ở hầu hết các địa phương; việc thu hồi các dự án không triển khai thực hiện, chậm tiến độ còn rất chậm.
Năng lực khai thác tài nguyên khoáng sản còn nhiều hạn chế, công nghệ chậm được đổi mới. Việc phối hợp giữa các chủ thể quản lý tài nguyên khoáng sản chưa tốt, còn hiện tượng cát cứ và thiếu đồng bộ, liên thông giữa các vùng, miền, địa phương, làm giảm hiệu quả khai thác tài nguyên.
Tình trạng khai thác tài nguyên khoáng sản, nguồn nước ngầm quá mức gây lãng phí và hủy hoại môi trường còn xảy ra ở nhiều nơi. Quản lý, khai thác, sử dụng kho số điện thoại, tài nguyên Internet, băng tần, kho biển số xe ô tô, xe máy chưa đạt được hiệu quả đề ra.
Giám sát cần bảo đảm có trọng tâm, trọng điểm, chỉ rõ địa chỉ, nội dung
Thảo luận tại Phiên họp, Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh nêu rõ, Đoàn giám sát cần chủ động hơn nữa trong việc tiến hành nghiên cứu, rà soát, tổng hợp thông tin về việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật về thực hành tiết kiệm chống lãng phí để có dữ liệu so sánh, đối chiếu với văn bản báo cáo của các ban, ngành, địa phương.
 |
| Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh nêu rõ, Đoàn giám sát cần chủ động hơn nữa trong rà soát, tổng hợp thông tin về việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật thực hành tiết kiệm chống lãng phí |
Đồng thời, đề nghị Đoàn giám sát quan tâm làm rõ những mô hình tốt, cách làm hay trong công tác này; cần đánh giá cụ thể, lượng hóa mức độ đạt mục tiêu, kế hoạch đề ra, xác định rõ trách nhiệm thực hiện của các cơ quan đơn vị trong việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Bên cạnh đó, Trưởng Ban Công tác đại biểu đề nghị báo cáo bổ sung nội dung đánh giá việc thực hiện chủ trương của Đảng trong việc sắp xếp tinh gọn bộ máy ở các cơ quan, đơn vị, ban, ngành, địa phương.
Cho ý kiến tại Phiên họp, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị làm rõ tình trạng vẫn còn Bộ, ngành, địa phương chưa có báo cáo; cần có chế tài cần thiết để đảm bảo tính nghiêm túc, lập lại kỷ cương trong hoạt động giám sát của Quốc hội; phát huy tối đa sức mạnh của truyền thông trong giám sát; đảm bảo báo cáo phải bám sát đề cương, số liệu chính xác, minh bạch…
Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội cũng cho rằng cần tập trung giám sát những vấn đề nóng, dư luận quan tâm, những vấn đề điểm nghẽn, nút thắt, bài toán khó chưa có lời giải về việc sử dụng vốn ngân sách nhà nước chưa hiệu quả, chậm tiến độ, đặc biệt trong lĩnh vực thuộc các ngành giao thông, dầu khí, điện lực…
 |
| Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho rằng cần có chế tài để đảm bảo tính nghiêm túc, lập lại kỷ cương trong hoạt động giám sát của Quốc hội |
Ghi nhận dù là báo cáo bước đầu nhưng báo cáo của Đoàn giám sát đã cung cấp được nhiều thông tin, bên cạnh đó, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cũng đề nghị Đoàn giám sát cần đôn đốc các địa phương, đơn vị đẩy nhanh tiến độ gửi báo cáo.
Nhấn mạnh đây là lĩnh vực tương đối rộng, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đề nghị cần gom lại những vấn đề trọng tâm, phải làm rõ những lĩnh vực chính về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí được điều chỉnh trong các văn bản nào?
Khẳng định Đoàn giám sát đã có nhiều nỗ lực trong công tác chuẩn bị báo cáo kết quả ban đầu, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, việc giám sát qua nghe báo cáo cũng có những hạn chế nhất định. Do đó, việc khảo sát tại địa phương có ý nghĩa quan trọng. Vì vậy nếu mở rộng số lượng địa phương để tiến hành khảo sát thì những nhận định, đánh giá sẽ có tính chính xác cao hơn.
 |
| Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng nếu mở rộng số lượng địa phương để tiến hành khảo sát thì những nhận định, đánh giá sẽ có tính chính xác cao hơn |
Đồng thời, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cho rằng báo cáo giám sát phải chỉ ra những nơi nào làm tốt, nơi nào làm không tốt, địa chỉ điển hình rõ ràng. Một số vấn đề nổi lên cần tập trung khai thác trong quá trình giám sát như: vấn đề lãng phí đất đai, đất để hoang hóa, các các dự án dang dở, lãng phí trong mua sắm tài sản công…
Đánh giá cao công tác chuẩn bị báo cáo của Đoàn giám sát, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị Đoàn giám sát tiếp thu ý kiến của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội để báo cáo có chất lượng cao hơn.
Theo Chủ tịch Quốc hội, cần bám sát vào Luật Thực hành tiết kiệm chống lãng phí và các văn bản kèm theo để tiến hành triển khai giám sát; đảm bảo giám sát toàn diện nhưng phải trọng tâm, trọng điểm. Xác định rõ nội hàm hai khái niệm “thực hành tiết kiệm” và “chống lãng phí” để thấy rằng hậu quả của lãng phí rất lớn, do đó cần tập trung vào giám sát các hành vi lãng phí dẫn đến thất thoát trong các vấn đề như đất đai, tài sản công, mua sắm công, đầu tư công...
 |
| Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu |
Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, đối với những vụ việc lớn, có địa chỉ, số liệu cụ thể thì Đoàn giám sát cần làm cho rõ để cảnh báo, răn đe; qua giám sát thực tiễn sẽ quy trách nhiệm đối với tổ chức, cá nhân; tạo hiệu ứng trong xã hội, bảo đảm có nhiều chuyển biến trong thực tiễn.
Phát biểu kết luận nội dung Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ghi nhận, đánh giá cao trách nhiệm, nỗ lực của Thường trực Đoàn giám sát, các thành viên Đoàn giám sát và Tổ giúp việc trong triển khai các hoạt động của Đoàn giám sát thời gian vừa qua, đồng thời yêu cầu Đoàn giám sát cần bám sát đề cương, phản ánh toàn diện, có trọng tâm trọng điểm về việc thực hành chính sách pháp luật thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, tính toán nội dung có liên quan trên 5 lĩnh vực trọng điểm mà Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến tại Phiên họp trước.
Khẳng định khối lượng công việc lớn đòi hỏi tinh thần trách nhiệm và nỗ lực cao của các thành viên Đoàn giám sát, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Đoàn giám sát bám sát luật gốc là Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; đầu tư thời gian, công sức, trí tuệ để nghiên cứu hoàn thành tốt các nội dung chung và riêng theo phân công, nghiên cứu độc lập kết hợp cùng với làm việc thực tế với các cơ quan, đơn vị để có được dữ liệu, số liệu, cập nhật tình hình, nhận định, đánh giá một cách chính xác, làm rõ trách nhiệm ở một số lĩnh vực, vụ việc cụ thể; kiến nghị rõ những vấn đề cần sửa đổi, bổ sung trong hệ thống pháp luật, khoặc những điểm cần khắc phục trong tổ chức thực hiện chính sách pháp luật thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.
Phó Chủ tịch Quốc hội cũng nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản nhất trí với báo cáo kết quả giám sát bước đầu và kế hoạch triển khai trong thời gian tới, đề nghị Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, các ban của Ủy ban Thường vụ Quốc hội phối hợp chặt chẽ với Đoàn giám sát, kịp thời có ý kiến với các báo cáo của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương thuộc lĩnh vực phân công phụ trách.
Đồng thời, đề nghị các bộ, ban, ngành địa phương phối hợp với Đoàn giám sát, báo cáo toàn diện các thông tin yêu cầu, bổ sung đầy đủ các thông tin, số liệu còn thiếu để Đoàn có thông tin trước khi đến làm việc thực tế với bộ, ngành địa phương; đề nghị các cơ quan truyền thông phối hợp chặt chẽ cùng Đoàn giám sát để bảo đảm giám sát hiệu quả, góp phần hoàn thiện việc xây dựng và tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí./.
