 |
| Hát dân ca quan họ tại Lễ hội Đền Đô. Ảnh: Đỗ Huyền/TTXVN |
Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV đang nhận được sự quan tâm, góp ý sôi nổi của các cấp chính quyền, các tầng lớp nhân dân, đội ngũ trí thức, văn nghệ sỹ, các nhà nghiên cứu và quản lý trên cả nước.
Lĩnh vực văn hóa được xem là một trong những điểm nhấn đặc biệt, thể hiện sự phát triển sâu sắc trong tư duy lý luận và định hướng chiến lược của Đảng đối với con người và văn hóa Việt Nam trong giai đoạn mới.
Nâng tầm nội dung định hướng về phát triển văn hóa, con người Việt Nam
Theo ông Hoàng Hà, Tổng Biên tập Tạp chí Văn hóa nghệ thuật (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), Dự thảo các Văn kiện trình Đại hội Đảng lần thứ XIV đang nhận được sự quan tâm, hưởng ứng, đóng góp sôi nổi của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân. Đây là sự kiện chính trị hết sức quan trọng, nhằm tập hợp trí tuệ của toàn xã hội, đóng góp cho định hướng chiến lược phát triển của đất nước ta trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, xây dựng đất nước giàu mạnh, văn minh, phồn vinh, hạnh phúc, hướng tới mục tiêu trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.
Tổng Biên tập Tạp chí Văn hóa nghệ thuật Hoàng Hà khẳng định Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV đã kế thừa, tiếp thu, chắt lọc và nâng tầm nội dung định hướng về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam tại các văn kiện cũng như các nghị quyết chuyên đề về văn hóa trước đây, qua đó, tiếp tục khẳng định vai trò, vị trí hết sức quan trọng và đề ra những yêu cầu, nhiệm vụ mới cho lĩnh vực văn hóa trong sự nghiệp phát triển đất nước.
Văn hóa, con người được Đảng ta xác định không chỉ là nền tảng tinh thần, nguồn lực nội sinh to lớn, mà còn là động lực và hệ điều tiết phát triển bền vững đất nước. Văn hóa phải “khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc, khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, văn minh, hạnh phúc."
Lần đầu tiên, Đảng ta đã xác định xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng bộ trên nền tảng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam. Đây là những quan điểm mới mẻ, cơ bản trong dự thảo văn kiện, thể hiện sự phát triển trong tư duy lý luận của Đảng ta. Quan điểm cốt lõi này không chỉ được đúc rút từ truyền thống văn hóa quý báu hàng ngàn năm của dân tộc, cũng như trải qua thực tiễn phong phú của cách mạng Việt Nam mà còn bắt nguồn từ những thành tựu to lớn của công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế sâu rộng hôm nay.
Mặt khác, những quan điểm mới của Đảng về văn hóa tại dự thảo văn kiện Đại hội XIV cũng nằm trong tổng thể chiến lược phát triển kinh tế- xã hội của đất nước với nhiều định hướng mới, đánh dấu bước nhảy vọt về tư duy phát triển, khi Dự thảo Văn kiện đã cập nhật các quan điểm, mục tiêu, quyết sách chiến lược đột phá của Bộ Chính trị từ cuối năm 2024 đến nay trên nhiều lĩnh vực: khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; hội nhập quốc tế; xây dựng thể chế; phát triển kinh tế tư nhân...
Đây cũng là yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra cho lĩnh vực văn hóa phải chủ động, thích ứng, đổi mới sáng tạo và có các giải pháp phù hợp để thực hiện các nhiệm vụ về: phát triển văn hóa số; kinh tế văn hóa; kinh tế di sản; công nghiệp văn hóa; chủ động, tích cực hợp tác, quảng bá hình ảnh đất nước, giá trị văn hóa và con người Việt Nam ra thế giới...
Bên cạnh việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, văn minh gắn với xây dựng, hoàn thiện con người mới Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Lần đầu tiên, những khái niệm mới như “kinh tế di sản” hay công nghiệp văn hóa, văn hóa số được đề cập một cách đậm nét, cũng như nhấn mạnh “phát triển toàn diện con người Việt Nam trong hệ giá trị thời đại mới” trong Dự thảo Văn kiện... tất cả đã thể hiện quyết tâm phát triển mạnh mẽ, toàn diện văn hóa, con người Việt Nam của Đảng ta…
Văn hóa là trụ cột ngang hàng kinh tế, chính trị, xã hội
 |
| Biểu diễn nhảy sạp của người Khơ Mú tỉnh Điện Biên tại Lễ hội Hoa Ban và Ngày hội Văn hóa, Thể thao và Du lịch các dân tộc tỉnh Điện Biên lần thứ VII. Ảnh: Xuân Tư/TTXVN |
Phó giáo sư, Tiến sỹ Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội nhận định Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV của Đảng lần này có nhiều điểm mới, thể hiện bước phát triển quan trọng trong tư duy lý luận và định hướng hành động của Đảng về văn hóa, con người. Một trong những điểm mới đó là văn hóa chính thức được xác lập vị trí ngang tầm với kinh tế, chính trị và xã hội.
Ở các kỳ Đại hội trước, văn hóa thường được nhắc tới như “nền tảng tinh thần của xã hội," lần này, Dự thảo khẳng định văn hóa phải trở thành trụ cột phát triển ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội. Văn kiện viết rõ: “Khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc, khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, văn minh, hạnh phúc. Phát huy có hiệu quả giá trị văn hóa và tinh thần cống hiến của con người Việt Nam, để văn hóa thực sự trở thành nguồn lực nội sinh, động lực và hệ điều tiết phát triển đất nước."
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Bùi Hoài Sơn cho rằng đây là định hướng và sự điều chỉnh nhận thức, nâng tầm lý luận vô cùng quan trọng của Đảng ta về vai trò, vị trí của văn hóa, đưa văn hóa từ vị trí “đi sau, bổ trợ” trở thành “cùng đồng hành, định hướng và dẫn dắt” sự phát triển; văn hóa từ “nền tảng tinh thần của xã hội," "trở thành nguồn lực nội sinh, động lực và hệ điều tiết phát triển đất nước," tham gia điều hòa, định hướng, giải quyết vấn đề của xã hội theo hướng phát triển bền vững.
Điểm mới nữa là Dự thảo lần này xác định rõ ràng một hệ giá trị toàn diện gồm: hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam đồng bộ với “xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc." Đây là lần đầu tiên Đảng nhấn mạnh khung hệ giá trị có tính hệ thống và đồng bộ với nền văn hóa, làm căn cứ để vận dụng, triển khai vào thực tiễn cuộc sống.
Đồng thời, dự thảo văn kiện cũng nhấn mạnh: “Phát triển toàn diện con người Việt Nam về đạo đức, trí tuệ, ý thức dân tộc, trách nhiệm công dân, năng lực sáng tạo, thẩm mỹ, thể lực, kỹ năng sống, kỹ năng nghề nghiệp."
Dự thảo lần này đã đưa văn hóa số và công nghiệp văn hóa vào trọng tâm nghị quyết. Trong bối cảnh chuyển đổi số toàn diện, Dự thảo thẳng thắn chỉ rõ thực trạng “môi trường văn hóa chưa thực sự lành mạnh; đạo đức xã hội còn biểu hiện xuống cấp” và cho rằng một phần nguyên nhân đến từ cơ chế, chính sách chưa đồng bộ, đầu tư cho văn hóa chưa tương xứng.
Từ đó, văn kiện đề ra yêu cầu phát triển văn hóa số lành mạnh, đồng thời khuyến khích sáng tạo các sản phẩm công nghiệp văn hóa - coi đây vừa là ngành kinh tế, vừa là công cụ lan tỏa giá trị. Đây là điểm mới nổi bật so với Đại hội XIII, khi văn hóa số còn là khái niệm khá mờ nhạt. Sự bổ sung này thể hiện tầm nhìn thực tế: muốn xây dựng con người Việt Nam toàn diện, không thể bỏ qua môi trường sống và sáng tạo của giới trẻ - đó chính là không gian mạng và kinh tế sáng tạo.
Văn kiện lần này cũng đề ra sự tích cực hợp tác và quảng bá văn hóa ra thế giới khi nhấn mạnh: “Chủ động, tích cực hợp tác, quảng bá hình ảnh đất nước, giá trị văn hóa và con người Việt Nam ra thế giới," qua đó đề cao nhận thức văn hóa không chỉ phục vụ trong nước, mà còn là “cầu nối” ngoại giao, phương tiện chuyển tải bản sắc dân tộc và tạo sức hút với bạn bè quốc tế.
Dự thảo Văn kiện cũng nhấn mạnh vai trò chủ thể của con người trong quá trình phát triển, Dự thảo không chỉ coi con người là mục tiêu cuối cùng, mà còn là trung tâm, chủ thể, nguồn lực chủ yếu của phát triển. Quan điểm này kế thừa nhưng đồng thời phát triển xa hơn so với Đại hội XIII. Nó nhấn mạnh rằng con người Việt Nam toàn diện - với trí tuệ, đạo đức, thể chất, bản lĩnh và khát vọng - chính là yếu tố quyết định thành bại của công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Cũng theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Bùi Hoài Sơn, dù Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV về văn hóa có nhiều điểm mới quan trọng, vẫn cần tiếp tục hoàn thiện để thực sự trở thành định hướng chiến lược, có tính khả thi cao.
Góp ý cho Dự thảo Văn kiện lần này, ông Bùi Hoài Sơn cho rằng cần cụ thể hóa hơn nữa hệ giá trị Việt Nam thời kỳ mới; phải có giải pháp rõ ràng để khắc phục tình trạng đầu tư cho văn hóa chưa tương xứng, trong đó Văn kiện cần bổ sung chỉ tiêu ngân sách cụ thể, cơ chế khuyến khích hợp tác công-tư và xã hội hóa, cũng như quy định rõ trách nhiệm phân bổ nguồn lực của từng cấp, từng ngành; cần có chính sách mạnh mẽ hơn cho phát triển văn hóa số và công nghiệp văn hóa.
Trong bối cảnh mạng xã hội đang trở thành “không gian sinh hoạt chính” của giới trẻ, cần có một bộ quy tắc ứng xử trên không gian mạng để hình thành chuẩn mực mới, đồng thời khuyến khích sáng tạo các nội dung tích cực.
Với công nghiệp văn hóa, văn kiện nên xác định rõ những ngành ưu tiên (phim ảnh, âm nhạc, thiết kế, thời trang, trò chơi trực tuyến, du lịch văn hóa...) và đưa ra cơ chế hỗ trợ cụ thể như tín dụng, thuế, bảo hộ bản quyền, hạ tầng số. Nếu không, khái niệm công nghiệp văn hóa sẽ chỉ dừng lại ở khẩu hiệu, khó trở thành động lực thực sự.
Văn kiện cũng cần làm rõ cơ chế trọng dụng nhân tài, phát huy vai trò của các lực lượng sáng tạo, bổ sung cơ chế đào tạo, bồi dưỡng, trọng dụng, bảo vệ bản quyền sáng tạo, khuyến khích sự dấn thân của giới trẻ trong lĩnh vực công nghiệp sáng tạo…
Bên cạnh đó, Văn kiện cần cụ thể hóa chiến lược ngoại giao văn hóa và xây dựng sức mạnh mềm quốc gia, đề cập mạnh mẽ hơn tới việc xây dựng thương hiệu văn hóa quốc gia, tổ chức các sự kiện văn hóa-nghệ thuật tầm quốc tế, tăng cường sự hiện diện của Việt Nam trong các mạng lưới sáng tạo toàn cầu…
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Bùi Hoài Sơn nêu rõ để Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV về văn hóa thực sự phát huy hiệu quả, không dừng lại ở định hướng chính trị mà đi sâu vào đời sống, cần có những giải pháp đồng bộ và quyết liệt.
Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV chỉ có thể đi vào cuộc sống, khi được cụ thể hóa bằng cơ chế, nguồn lực và hành động. Khi đó, con người Việt Nam toàn diện sẽ thực sự trở thành nền tảng, động lực và mục tiêu của sự phát triển bền vững./.
