| Lá của cây mọc hoang này trộn gỏi cá sặc có vị đắng nhưng là đắng ngon, càng ăn càng nghiện Về An Giang thưởng thức vị đắng “đầy mê hoặc” của đặc sản gỏi sầu đâu, ăn “quên sầu” |
 |
| Lá sầu đâu có rất nhiều công dụng trong đời sống. |
Cây sầu đâu vừa là dược liệu quý, làm thuốc diệt côn trùng
Xuất xứ từ Ấn Độ với tên gọi "neem", sầu đâu (còn gọi sầu đông) chính là món quà tuyệt vời mà thượng đế ban tặng cho những vùng khắc nghiệt về khí hậu vì tất cả những gì có trên cây đều là nguồn dược liệu quý.
Lá, hoa, nhựa, vỏ... cây sầu đâu có thể khử trừ khoảng 200 loại côn trùng có hại trong sản xuất nông nghiệp, và hơn hết là chức năng thanh lọc không khí, làm tăng độ ẩm ổn định môi trường.
Mới đây, nhóm nghiên cứu của trung tâm nghiên cứu hoá sinh ứng dụng TP.HCM do GS-TS. Trần Kim Quy chủ trì vừa công bố việc điều chế thành công ba nhóm thuốc bảo vệ thực vật được trích ly từ hạt và lá cây sầu đâu hay neem với tên gọi limonoid, chất này có khả năng diệt mọt trong ngũ cốc và ức chế 100% sự nảy mầm của hạch nấm gây hại hoa màu. Có nguồn gốc thực vật, thuốc không gây ô nhiễm môi trường và không gây hại cho con người.
 |
| Hoa sầu đâu miền Tây (neem Ấn Độ), có màu trắng, khác với cây sầu đâu miền Bắc có hoa màu tím. |
Riêng về lĩnh vực y học, tác dụng kỳ diệu của lá sầu đâu đã được người Ấn Độ ứng dụng từ xa xưa để làm thuốc hạ đường huyết, chống viêm, chống ung thư, kháng khuẩn, kháng nấm, chữa sốt rét, ngoài ra nó còn có tác dụng chống oxyt hoá tế bào và kháng các tác nhân gây đột biến gene hoặc ung thư.
Kết quả nghiên cứu của nhiều nhà khoa học thuộc viện Nghiên cứu sức khoẻ quốc gia Mỹ được công bố trên các tạp chí trong những năm gần đây cho thấy lá cây neem còn có tác dụng kháng HIV/AIDS, ngăn chận sự phát triển của tế bào ung thư, bảo vệ tim mạch, tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể. Đặc biệt đối với bệnh tiểu đường, mỗi ngày có thể dùng 5-10 lá, tươi hoặc phơi trong mát cho hơi héo rồi đun sôi lấy nước uống mỗi ngày (nước thuốc có vị rất đắng nhưng hậu ngọt, cũng không khó uống).
Hiện nay các nước Ấn Độ, Mỹ, Hà Lan, Nhật… đã điều chế sản xuất từ lá neem các dạng thuốc uống như thuốc viên chữa loét bao tử, bệnh đường ruột, sên lãi, dạng trà thuốc, dạng kem, sữa rửa mặt và các mỹ phẩm thoa da chữa ghẻ, mụn nhọt, lang ben, hắc lào, xà bông tắm sát khuẩn ngoài da, trị gàu, hoặc cao dán trị các vết thương làm độc, ung mủ, các vết loét của phong hủi.
Lá cây sầu đâu non làm món ăn đặc sản
Cây sầu đâu còn được gọi là cây xoan, tên khoa học là Azadirachta indica A.Juss, hoặc Melia azedarach Linn, thuộc họ xoan Meliaceae. Cây được phân bố nhiều ở Ấn Độ, Thái Lan, Lào, Campuchia, Sri Lanka, Indonesia, Việt Nam. Tại Việt Nam, cây mọc hoang nhiều nhất ở An Giang, Kiên Giang, Ninh Thuận và rải rác ở đồng bằng sông Cửu Long.
Cây có lá rất xanh, mọc đối xứng, mép lá có răng cưa và đặc biệt là hai đáy của phiến lá không đều. Lá có vị rất đắng nhưng có hậu ngọt, tính mát. Xuất xứ từ Ấn Độ với tên gọi “neem”, sầu đâu là loài cây thân mộc có tuổi thọ khoảng 200 năm.
 |
| Người dân sử dụng lá sầu đâu non làm món ăn đặc sản. |
Lá sầu đâu có màu xanh, vị đắng, hậu ngọt, tính mát, hoa thì ít đắng hơn và thơm. Hàng năm, vào khoảng tháng 10 đến tháng giêng âm lịch, cây sầu đâu bắt đầu thay lá, ra hoa. Người dân thường hái đọt, lá sầu đâu non để ăn và bán.
Khi những cây sầu đâu bắt đầu rụng lá để cho ra một lứa đọt non, lá mới. Người dân hái đọt non kèm nụ, lá non sầu đâu mang chợ bán và để chế biến món gỏi sầu đâu. Đây cũng là thời điểm trên các mâm cơm gia đình, nhà hàng, quán ăn xuất hiện món gỏi sầu đâu.
Điểm đặc biệt, đọt, lá non sầu đâu sử dụng làm thức ăn ở miền Tây gần như chỉ làm được 1 món-đó là gỏi sầu đâu trộn. Có thể là gỏi sầu đâu trộn tôm, trộn thịt, nhưng phổ biến hơn cả vẫn là gỏi sầu đâu trộn khô cá. Chung nguyên liệu là đọt, lá sầu đâu, nhưng phần khô cá mỗi một địa phương, tỉnh, thành vùng ĐBSCL lại sử dụng các loại khô cá khác nhau.
 |
| Nhiều địa phương đã trồng sầu đâu quy mô lớn để khai thác hàng hóa. |
Cây sầu đâu vốn quen thuộc nhưng có công dụng rất tốt trong đời sống. Những giá trị dược liệu của loại cây này đang giúp cho y học nghiên cứu ra những loại thuốc trị bệnh. Đặc biệt khi phát hiện ra sàn phẩm thuốc bảo vệ thực vật từ câu sầu đâu sẽ tạo cơ hội tốt cho các nhà vương. Với giá trị kinh tế lớn, cây sầu đâu đang được trồng và khai thác đại trà tại các nông trường tỉnh Bình Thuận, Ninh Thuận và Trung tâm Nghiên cứu nông dược TP.HCM./.
