Chính thức chấm dứt độc quyền Nhà nước về sản xuất vàng miếng

Từ độc quyền sang cấp phép: Mở ra sân chơi mới cho sản xuất vàng miếng

Điểm cốt lõi và được quan tâm nhất trong Nghị định 232 chính là việc bãi bỏ hoàn toàn khoản 3 Điều 4 của Nghị định 24/2012/NĐ-CP. Quy định này trước đây đã trao cho Nhà nước vai trò độc quyền trong việc sản xuất vàng miếng, xuất khẩu vàng nguyên liệu và nhập khẩu vàng nguyên liệu để phục vụ hoạt động sản xuất vàng miếng. Việc xóa bỏ cơ chế này được xem là một động thái cải cách mạnh mẽ, chấm dứt một giai đoạn dài mà thị trường chỉ có một nhà sản xuất duy nhất do Nhà nước chỉ định.

Thay thế cho cơ chế độc quyền, Nghị định 232 đã xác lập một "luật chơi" mới, chuyển hoạt động sản xuất vàng miếng vào danh mục hoạt động kinh doanh có điều kiện và phải được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) cấp Giấy phép. Điều này được thể hiện rõ qua việc sửa đổi, bổ sung khoản 6 Điều 4 của Nghị định 24. Mục tiêu của sự thay đổi này là tạo ra một thị trường cạnh tranh hơn, cho phép các doanh nghiệp và ngân hàng thương mại đủ năng lực có thể tham gia vào lĩnh vực sản xuất, từ đó góp phần đa dạng hóa nguồn cung và ổn định thị trường.

Để đảm bảo rằng các đơn vị tham gia sản xuất vàng miếng là những tổ chức thực sự có tiềm lực, uy tín và tuân thủ pháp luật, Nghị định 232 đã bổ sung Điều 11a, quy định những điều kiện vô cùng chặt chẽ để được NHNN xem xét cấp phép. Cụ thể, đối với các doanh nghiệp, yêu cầu đặt ra là phải có Giấy phép kinh doanh mua, bán vàng miếng; có vốn điều lệ từ 1.000 tỷ đồng trở lên; không có "vết đen" trong lịch sử hoạt động kinh doanh vàng (không bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc đã khắc phục xong hậu quả); và phải xây dựng được quy định nội bộ chi tiết về toàn bộ quy trình sản xuất, từ khâu nhập nguyên liệu đến kiểm soát chất lượng sản phẩm cuối cùng.

Đối với các ngân hàng thương mại, tiêu chuẩn còn được nâng lên một mức cao hơn đáng kể. Ngoài các điều kiện tương tự như doanh nghiệp về giấy phép kinh doanh, lịch sử hoạt động và quy trình nội bộ, mức vốn điều lệ tối thiểu được yêu cầu lên tới 50.000 tỷ đồng. Việc đặt ra những rào cản kỹ thuật và tài chính cao như vậy nhằm đảm bảo chỉ những "ông lớn" thực sự có kinh nghiệm, năng lực tài chính vững mạnh mới có thể bước chân vào sân chơi sản xuất vàng miếng. Đây là cơ sở quan trọng để các đơn vị này có thể nhanh chóng triển khai hoạt động ngay khi được cấp phép, đáp ứng yêu cầu cấp bách về quản lý hiệu quả thị trường vàng, đồng thời vẫn đảm bảo nguyên tắc Nhà nước giữ vai trò quản lý tối cao.

Song song với việc thay đổi cơ chế, khái niệm về "vàng miếng" cũng được định nghĩa lại một cách rõ ràng hơn tại khoản 2 Điều 3. Theo đó, vàng miếng không chỉ là sản phẩm do NHNN tổ chức sản xuất mà còn bao gồm cả sản phẩm do doanh nghiệp và ngân hàng thương mại được NHNN cấp phép sản xuất, có đóng đầy đủ ký mã hiệu, chỉ số khối lượng và chất lượng. Nghị định cũng thay thế cụm từ "tổ chức tín dụng" bằng "ngân hàng thương mại" để thu hẹp phạm vi, phù hợp với định hướng chỉ cho phép các ngân hàng thương mại tham gia vào các hoạt động quan trọng như sản xuất, xuất khẩu và nhập khẩu vàng.

Siết chặt quản lý, hướng tới thị trường vàng minh bạch và trách nhiệm

Bên cạnh việc mở ra cơ hội cho các chủ thể mới, Nghị định 232 cũng đặt ra một loạt quy định nhằm siết chặt quản lý, tăng cường tính minh bạch và nâng cao trách nhiệm của toàn bộ các đơn vị tham gia thị trường, từ khâu sản xuất đến khâu phân phối.

Một trong những quy định mới đáng chú ý là yêu cầu về thanh toán. Theo khoản 10 Điều 4 được bổ sung, mọi giao dịch mua, bán vàng có giá trị từ 20 triệu đồng trở lên trong một ngày của một khách hàng đều phải được thực hiện thông qua tài khoản ngân hàng. Quy định này được kỳ vọng sẽ tạo ra một bước ngoặt trong việc minh bạch hóa các giao dịch vàng, giúp cơ quan quản lý dễ dàng truy xuất nguồn gốc dòng tiền, ngăn chặn các hoạt động rửa tiền, tài trợ khủng bố và trốn thuế. Việc xác thực thông tin khách hàng cũng trở nên đơn giản hơn vì đã được các ngân hàng thực hiện khi khách hàng mở tài khoản.

Trách nhiệm của các doanh nghiệp cũng được nâng cao rõ rệt. Đối với các doanh nghiệp sản xuất vàng trang sức, mỹ nghệ, Nghị định 232 bổ sung khoản 5a vào Điều 6, yêu cầu khi bán vàng nguyên liệu mua từ các đơn vị được cấp phép, họ phải lập và sử dụng hóa đơn điện tử. Đồng thời, các doanh nghiệp này phải lưu trữ đầy đủ, chính xác dữ liệu giao dịch và thực hiện kết nối, cung cấp thông tin cho NHNN. Quy định này nhằm đảm bảo mọi giao dịch vàng nguyên liệu đều được ghi nhận, có sự kiểm soát chặt chẽ, tránh tình trạng vàng nguyên liệu trôi nổi, không rõ nguồn gốc trên thị trường.

Trách nhiệm của các tổ chức được phép sản xuất và kinh doanh mua, bán vàng miếng cũng được quy định chi tiết và mở rộng tại Điều 12. Các nhà sản xuất (doanh nghiệp và ngân hàng thương mại) phải công bố tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm và chịu hoàn toàn trách nhiệm pháp lý về các tiêu chuẩn đã công bố. Họ cũng phải có chính sách bảo hành sản phẩm cho khách hàng và xây dựng một hệ thống thông tin để lưu trữ, xử lý toàn bộ dữ liệu sản xuất, từ nguyên liệu đầu vào đến sản phẩm đầu ra, và phải kết nối hệ thống này với NHNN.

Đối với các đơn vị kinh doanh mua, bán vàng miếng, trách nhiệm cũng được siết chặt. Họ phải niêm yết công khai giá mua, giá bán tại địa điểm giao dịch hoặc trên website và kết nối thông tin giá này với NHNN. Một quy định quan trọng là các đơn vị này không được phép kinh doanh vàng miếng thông qua các đại lý ủy nhiệm, nhằm đảm bảo kiểm soát chất lượng dịch vụ và tránh các rủi ro phát sinh. Ngoài ra, họ phải xây dựng quy định nội bộ về quy trình giao dịch, công khai quyền và nghĩa vụ của khách hàng, và đặc biệt là phải xây dựng hệ thống thông tin lưu trữ dữ liệu giao dịch chi tiết (bao gồm thông tin căn cước của cá nhân, mã số thuế của doanh nghiệp, khối lượng, giá trị giao dịch) và kết nối với NHNN.

Với những thay đổi toàn diện từ cơ chế quản lý đến trách nhiệm của các bên liên quan, Nghị định 232 được kỳ vọng sẽ tạo ra một khuôn khổ pháp lý chặt chẽ, minh bạch và hiệu quả hơn cho thị trường vàng Việt Nam, vừa đảm bảo vai trò quản lý của Nhà nước, vừa thúc đẩy sự phát triển lành mạnh của thị trường theo các nguyên tắc cạnh tranh công bằng.

Vì sao sản xuất vàng miếng không nên là "cuộc chơi" của ngân hàng?

VCCI kiến nghị bỏ điều kiện vốn 1.000 tỷ đồng với doanh nghiệp sản xuất vàng miếng

Vàng nhẫn tăng giá, vàng miếng khan hàng: Rủi ro từ lệch pha cung – cầu