Đề xuất bắt buộc sử dụng xăng E10 từ năm 2026: Cần một lộ trình hợp lý và đồng bộ

Ghi nhận sau gần một tháng triển khai bán thí điểm xăng E10 RON95-III tại các thành phố lớn như TP.HCM, Hà Nội và Hải Phòng, lượng khách hàng lựa chọn loại xăng này vẫn còn rất khiêm tốn.

Lợi ích kép và sự tự tin về nguồn cung

Theo dự thảo thông tư mà Bộ Công Thương đang lấy ý kiến, một lộ trình chuyển đổi năng lượng mạnh mẽ đang được vạch ra. Cụ thể, từ ngày 1/1/2026, toàn bộ các loại xăng khoáng truyền thống (RON 92, RON 95 và các loại khác) sẽ phải được pha với cồn sinh học E100 để tạo thành xăng sinh học E10 trước khi bán ra thị trường. Lộ trình này còn tiến xa hơn khi dự kiến sau năm 2030, cả nước sẽ chuyển sang sử dụng xăng E15 hoặc các loại xăng sinh học có tỷ lệ phối trộn cao hơn.

Bộ Công Thương nhấn mạnh, việc thúc đẩy sử dụng xăng sinh học là một giải pháp chuyển đổi năng lượng hiệu quả, phù hợp với bối cảnh và nguồn lực trong nước, đồng thời đón đầu xu thế quốc tế về phát triển bền vững. Lợi ích của chính sách này không chỉ dừng lại ở việc bảo vệ môi trường. Về mặt kinh tế - xã hội, việc tăng cường tiêu thụ xăng sinh học được kỳ vọng sẽ "hồi sinh" các nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học đã được đầu tư hàng nghìn tỷ đồng nhưng phải tạm dừng hoạt động trong nhiều năm qua do không có thị trường tiêu thụ, giúp tránh lãng phí nguồn lực quốc gia. Song song đó, chính sách này sẽ thúc đẩy phát triển các vùng nguyên liệu nông nghiệp như sắn, ngô, tạo ra nhiều việc làm cho lao động tại các khu vực trung du, miền núi.

Trong bối cảnh thương mại toàn cầu, việc tăng sử dụng xăng sinh học còn được xem là một giải pháp hữu hiệu để cân bằng cán cân thương mại với các đối tác lớn như Mỹ, thông qua việc tạo dư địa thị trường cho nhập khẩu ethanol.

Về khả năng đáp ứng, Bộ Công Thương tỏ ra hoàn toàn tự tin. Dựa trên tổng nhu cầu xăng khoảng 15 triệu m³ năm 2024, ước tính cả nước sẽ cần khoảng 1,5 triệu m³ E100 mỗi năm để thực hiện việc phối trộn. Hiện tại, Việt Nam có 6 nhà máy sản xuất ethanol với tổng công suất thiết kế khoảng 600.000 m³ mỗi năm. Nếu các nhà máy này hoạt động hết công suất, nguồn cung trong nước có thể đáp ứng khoảng 40% nhu cầu. Lượng E100 còn thiếu có thể được bù đắp bằng nguồn nhập khẩu dồi dào từ Mỹ và Brazil. Về hạ tầng phối trộn, các doanh nghiệp đầu mối lớn như Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) và Tổng công ty Dầu Việt Nam (PVOIL) đều có năng lực vượt nhu cầu. Với những cơ sở này, Bộ Công Thương khẳng định: "Việt Nam hoàn toàn có thể triển khai bắt buộc E10 từ 1/1/2026".

Thách thức từ thị trường và tiếng nói doanh nghiệp

Bất chấp sự chuẩn bị kỹ lưỡng và những lợi ích rõ ràng, bức tranh thực tế từ thị trường lại cho thấy một con đường không mấy bằng phẳng. Ghi nhận sau gần một tháng triển khai bán thí điểm xăng E10 RON95-III tại các thành phố lớn như TP.HCM, Hà Nội và Hải Phòng, lượng khách hàng lựa chọn loại xăng này vẫn còn rất khiêm tốn, chỉ chiếm khoảng 5-10% tổng lượng khách. Nhiều người tiêu dùng vẫn giữ tâm lý e dè, lo ngại ảnh hưởng đến động cơ xe, hoặc đơn giản là chưa quen và tiếp tục chọn xăng khoáng RON95.

Bài học từ xăng E5 RON 92 vẫn còn đó. Dù đã có giai đoạn tỷ lệ tiêu thụ tăng lên hơn 40% sau khi khai tử xăng RON 92, nhưng từ năm 2020 đến nay, lượng tiêu thụ E5 liên tục sụt giảm. Nguyên nhân được chỉ ra là do xăng sinh học khó bảo quản hơn, dễ ngậm nước và bay hơi, trong khi chính sách thuế, phí chưa tạo ra chênh lệch giá đủ hấp dẫn để khuyến khích người tiêu dùng. Thêm vào đó, công tác truyền thông chưa đủ mạnh để xóa bỏ hoàn toàn tâm lý e ngại của người dân.

PGS-TS Ngô Trí Long, một chuyên gia về xăng dầu, cho rằng mức tiêu thụ ban đầu của E10 là một "khởi đầu khá thuyết phục", cho thấy tâm lý dè dặt đang giảm dần. Tuy nhiên, để chinh phục hoàn toàn thị trường, ông nhấn mạnh cần phải có những chính sách đồng bộ. "Muốn từ năm 2026 xăng E10 sẽ là lựa chọn duy nhất, Bộ Công Thương phải xây dựng chính sách giá cả hợp lý, minh bạch thuế, phí. Giá xăng sinh học phải rẻ hơn xăng khoáng từ 1.500 - 2.000 đồng/lít mới đủ sức hấp dẫn", ông Long phân tích. Ngoài ra, cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp cải tạo hạ tầng phân phối và đặc biệt là phải truyền thông có định hướng, bài bản để người tiêu dùng hiểu và an tâm.

Từ phía doanh nghiệp, ông Văn Tấn Phụng, Chủ tịch Hiệp hội Dầu khí Đồng Nai, cho biết doanh nghiệp sẽ tuân thủ nếu quy định được ban hành, nhưng chi phí để cải tạo lại toàn bộ hệ thống bồn bể chứa là một con số không hề nhỏ. Ông cũng chỉ ra rằng thói quen tiêu dùng đã định hình sâu sắc với xăng RON95, và các dòng xe đời mới hiện nay với tiêu chuẩn khí thải Euro 3, Euro 4 vốn đã thân thiện hơn với môi trường. Do đó, ông đề xuất nên duy trì song song cả xăng khoáng RON95 và E10 để thị trường và người tiêu dùng tự quyết định. "Cơ quan quản lý nhà nước phải xây dựng một lộ trình dài hơi, có nghiên cứu và phân tích thấu đáo hơn. Thực tế, các nước tiên tiến cũng dùng xăng sinh học nhưng không mang tính ép buộc", ông Phụng bày tỏ.

Rõ ràng, mục tiêu chuyển đổi sang năng lượng sạch là hoàn toàn đúng đắn. Tuy nhiên, để đề xuất biến thành hiện thực và đi vào cuộc sống một cách thuận lợi, cần có sự lắng nghe, đối thoại và một lộ trình được xây dựng trên cơ sở đồng thuận giữa nhà quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng, tránh tạo ra những cú sốc không cần thiết cho thị trường.

Xăng E10 phù hợp với loại xe nào để tránh rủi ro hỏng hóc?

Giải đáp mọi thắc mắc về xăng E10 trước ngày chính thức mở bán