Thương mại điện tử có tên tiếng anh là E-commerce, E-comm hay viết tắt là EC
Thương mại điện tử (TMĐT) thường được sử dụng để chỉ việc bán sản phẩm trực tuyến, nhưng nó cũng có thể mô tả bất kỳ loại giao dịch thương mại nào được diễn ra thông qua internet.
Các giao dịch kinh doanh này xảy ra hoặc từ doanh nghiệp đến doanh nghiệp, từ doanh nghiệp đến người tiêu dùng, người tiêu dùng đến người tiêu dùng hoặc người tiêu dùng đến doanh nghiệp.
Mua sắm trực tuyến là một dạng TMĐT cho phép khách hàng trực tiếp mua hàng hóa hoặc dịch vụ từ người bán qua Internet sử dụng trình duyệt web. Nói một cách dễ hiểu nhất, mua sắm trực tuyến là hình thức mua đồ qua mạng, bạn tìm kiếm thông tin sản phẩm qua mạng internet, đặt mua hàng qua internet và người bán sẽ giao hàng đến cho bạn mà bạn không cần phải đến shop hay cửa tiệm để mua.
Tại Việt Nam, trong vòng 5 năm trở lại đây, hình thức mua sắm trực tuyến đang ngày càng phổ biến. Các sàn TMĐT cung cấp các mặt hàng rất đa dạng cùng hình thức thanh toán linh hoạt, phong phú, cho phép người tiêu dùng mua sắm trực tuyến một cách nhanh chóng, tiện lợi.
Chợ thương mại điện tử - thay đổi tư duy mua sắm
Dịch Covid -19 đã và đang diễn biến phức tạp làm cho nhiều ngành kinh tế bị ảnh hưởng nặng nề. Tuy nhiên, thời gian bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh cũng là cơ hội cho cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 bứt tốc sâu rộng trong các lĩnh vực, đặc biệt là sự lên ngôi của TMĐT.
Những ngày qua thay vào sự ế ẩm của quán ăn, nhà hàng, siêu thị... là sự gia tăng của các đơn hàng online. Kết quả khảo sát về phản ứng và hành xử của người tiêu dùng trước dịch Covid-19 vừa được Nielsen Việt Nam công bố cho thấy, người Việt Nam hiện nay dành nhiều thời gian hơn trên mạng và mua sắm trực tuyến.
Cụ thể, 50% người dân đã giảm tần suất ghé thăm các siêu thị, cửa hàng tạp hóa và chợ truyền thống. Ngoài ra, 25% số người được hỏi cho biết đã tăng cường mua sắm trực tuyến và giảm các hoạt động mua sắm bên ngoài.
Số liệu của CBRE Việt Nam cũng cho thấy, tại 2 thành phố lớn và Hồ Chính Minh và Hà Nội, lượng khách đến tại các trung tâm mua sắm giảm khoảng 80% trong thời gian dịch.
Thời gian bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh cũng là cơ hội cho cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 bứt tốc sâu rộng trong các lĩnh vực, đặc biệt là sự lên ngôi của TMĐT
Ông Mohit Agrawal, Giám đốc bộ phận thấu hiểu hành vi người tiêu dùng, nói: "Việc này tạo ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp đẩy mạnh chiến lược truyền thông kỹ thuật số và tạo nên những dấu ấn mạnh mẽ hơn trên thị trường trực tuyến".
Bà Võ Thị Phương Mai, Phó Giám đốc - Trưởng phòng Dịch vụ Bán lẻ của CBRE Việt Nam, cho biết: "Dịch Covid-19 đã tác động tiêu cực đến lưu lượng khách trực tiếp nhưng đồng thời tạo ra nhiều cơ hội để tăng trưởng tích cực cho các mô hình vừa và nhỏ như vậy là cửa hàng tiện lợi, nhà thuốc và đặc biệt là lĩnh vực TMĐT. TMĐT là một điểm sáng và đang biến đổi để hỗ trợ các cửa hàng vật lý trong thời gian dịch. Bán hàng đa kênh sẽ linh hoạt hơn và thậm chí có thể vượt trội hơn sau dịch Covid-19".
Như vậy, sau nhiều năm thi nhau “đốt tiền”, thị trường TMĐT đã có “vinh quang” bước đầu. Người tiêu dùng quen với mua sắm trực tuyến hơn. Vì cạnh tranh, giá cả hàng hóa và chất lượng dịch vụ cũng dần nâng cao, mang lại lợi ích cho khách hàng.
“Hạt sạn” trong phát triển thương mại điện tử
Dù tiềm năng phát triển là có thật, TMĐT tại Việt Nam cũng gặp không ít trở ngại. Khảo sát mới đây từ Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho thấy, hơn một nửa người Việt Nam thích mua hàng ở nước ngoài do sự tin tưởng vào chất lượng sản phẩm, bên cạnh dịch vụ, thanh toán, hậu mãi.
Theo các chuyên gia kinh tế, đang tồn tại hiện tượng người kinh doanh chạy theo lợi nhuận nên lừa lọc về mẫu mã, giá cả, chất lượng gây thiệt hại cho người tiêu dùng, ảnh hưởng đến uy tín đối với các doanh nghiệp chân chính bán hàng qua mạng.
Ngoài ra, mặc dù kinh doanh online đang phát triển mạnh nhưng có đến 80% người mua hàng online đều kiểm tra hàng trước rồi mới thanh toán, điều đó cho thấy người mua còn dè dặt, thận trọng, thiếu tin tưởng TMĐT.
Theo Thống kê của Cục Cạnh tranh & Bảo vệ người tiêu dùng (Cục CT&BVNTD) - Bộ Công Thương cho thấy, năm 2019 riêng Tổng đài tư vấn, hỗ trợ người tiêu dùng đã tiếp nhận 1.422 cuộc yêu cầu và 568 đơn khiếu nại giải quyết khiếu nại hoặc phản ánh vi phạm quyền lợi người tiêu dùng khi mua hàng online trên sàn TMĐT.
Đa số các phản ánh của người tiêu dùng là họ không nhận được sản phẩm đúng như nội dung doanh nghiệp quảng cáo. Khi liên hệ, với các trang bán sản phẩm này người tiêu dùng được giải thích, giao dịch nằm ngoài hệ thống của sàn TMĐT nên không được hưởng chính sách trả hàng - hoàn tiền.
Theo Phó cục trưởng Cục CT&BVNTD Trịnh Anh Tuấn: Sau khi làm việc với các doanh nghiệp liên quan đến khiếu nại, Cục nhận thấy các vụ việc có dấu hiệu lừa đảo từ nhà bán hàng trên sàn TMĐT theo hướng sau khi tiếp nhận đơn hàng, nhà bán hàng sẽ tự ý hủy đơn hàng, sau đó tự liên hệ với người mua để giao một sản phẩm khác.
Dù tiềm năng phát triển là có thật, TMĐT tại Việt Nam cũng gặp không ít trở ngại
Cùng với sự phát triển của TMĐT yêu cầu nguồn nhân lực của ngành này gia tăng, thế nhưng hiện nay, nguồn nhân lực TMĐT của Việt Nam còn đang rất thiếu và rất yếu.
Theo kết quả khả sát của Cục Thương mại điện tử & Kinh tế số, hiện nhu cầu lao động có kỹ năng về quản trị website và sàn giao dịch TMĐT rất lớn nhưng có đến 46% doanh nghiệp không thể tuyển dụng được lao động có kỹ năng này.
Ngoài ra, đối với các kỹ năng khác như kỹ năng khai thác, sử dụng các ứng dụng TMĐT chỉ mới đáp ứng 45%; kỹ năng cài đặt chế độ, ứng dụng, khắc phục sự cố thông thường của máy vi tính (42%); kỹ năng xây dựng kế hoạch, triển khai dự án TMĐT (42%); kỹ năng quản trị cơ sở dữ liệu (42%); kỹ năng tiếp thị trực tuyến (35%); kỹ năng triển khai thanh toán trực tuyến (30%)...
Điều này dẫn đến việc doanh nghiệp gặp không ít khó khăn trong việc tuyển chọn lao động đáp ứng được yêu cầu công việc.
Nhìn chung, TMĐT Việt Nam năm 2020 là thách thức nhưng cũng là cơ hội lớn cho những công ty biết đổi mới và biết giữ chân khách hàng bằng chất lượng, theo iPrice. Với người trong ngành, dù khốc liệt nhưng không thể phủ nhận mức hấp dẫn, với quy mô từ 0,4 tỷ USD năm 2015 tăng lên 5 tỷ USD vào 2019 và kỳ vọng đạt 23 tỷ USD vào 2025, theo Google - Temasek.
Kế hoạch xây dựng thương mại điện tử của Chính phủ
TMĐT là một trong các lĩnh vực tiên phong của nền kinh tế số, nơi các công nghệ tiên tiến của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 được ứng dụng rộng rãi để tăng hiệu quả của chu trình kinh doanh, góp phần hiện đại hóa hệ thống phân phối, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, đẩy mạnh phát triển thị trường trong nước và xuất khẩu.
Mới đây Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng đã ký Quyết định 645/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2021-2025.
Kế hoạch đặt ra các mục tiêu cụ thể cần đạt được vào năm 2025. Theo đó, về quy mô thị trường TMĐT, 55% dân số tham gia mua sắm trực tuyến, với giá trị mua hàng hóa và dịch vụ trực tuyến đạt trung bình 600 USD/người/năm; doanh số TMĐT của mô hình TMĐT doanh nghiệp - người tiêu dùng (B2C) (tính cho cả hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng trực tuyến) tăng 25%/năm, đạt 35 tỷ USD, chiếm 10% so với tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước.
Về hạ tầng các dịch vụ phụ trợ cho TMĐT, thanh toán không dùng tiền mặt trong TMĐT đạt 50%, trong đó thanh toán thực hiện qua các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán chiếm 80%; chi phí trung bình cho chuyển phát và hoàn tất đơn hàng chặng cuối chiếm 10% giá thành sản phẩm trong TMĐT; 70% các giao dịch mua hàng trên website/ứng dụng TMĐT có hóa đơn điện tử; xây dựng và đưa vào vận hành cơ sở dữ liệu dùng chung về TMĐT.
Trong Kế hoạch Chính phủ mới ban hành đề ra mục thanh toán không dùng tiền mặt trong TMĐT đạt 50%
Về tương quan phát triển TMĐT giữa các vùng kinh tế, các địa phương ngoài Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh chiếm 50% giá trị giao dịch TMĐT B2C của toàn quốc; 50% số xã và các đơn vị hành chính tương đương trên cả nước có thương nhân thực hiện hoạt động bán hàng hóa hoặc cung ứng dịch vụ trực tuyến.
Về ứng dụng TMĐT trong doanh nghiệp, 80% website TMĐT có tích hợp chức năng đặt hàng trực tuyến; 50% doanh nghiệp vừa và nhỏ tiến hành hoạt động kinh doanh trên các sàn giao dịch TMĐT, bao gồm mạng xã hội có chức năng sàn giao dịch TMĐT; 40% doanh nghiệp tham gia hoạt động TMĐT trên các ứng dụng di động; 70% các đơn vị cung cấp dịch vụ điện, nước, viễn thông và truyền thông triển khai hợp đồng điện tử với người tiêu dùng.
Để thực hiện mục tiêu trên cần hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển TMĐT trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0; nâng cao năng lực quản lý và tổ chức hoạt động TMĐT, đấu tranh chống các hành vi gian lận thương mại, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và cạnh tranh không lành mạnh trong TMĐT; xây dựng thị trường và nâng cao lòng tin người tiêu dùng trong TMĐT; tăng cường năng lực các hệ thống hạ tầng và dịch vụ hỗ trợ cho TMĐT; đẩy mạnh ứng dụng TMĐT hỗ trợ các ngành hàng xuất khẩu chủ lực, mở rộng tiêu thụ cho hàng hóa nội địa và thúc đẩy phát triển TMĐT tại các địa phương.
Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT quốc gia được tổ chức thực hiện gắn kết và đồng bộ với các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển các lĩnh vực thuộc ngành công thương và các ngành kinh tế, đặc biệt là lĩnh vực xuất khẩu, phân phối và các ngành dịch vụ khác; các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, đề án, chương trình phát triển và ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông; các chương trình cải cách hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của cơ quan nhà nước.
Miếng bánh TMĐT vẫn đang rất màu mỡ và đầy tiềm năng khai thác. Chọn hướng đi như thế nào để đáp ứng sự chờ đợi của thị trường là quyết sách của từng doanh nghiệp.
Hạ Vy
