| Giá điện, thuê nhà đẩy CPI tháng 8 tăng 0,05% Bộ Công Thương: Giá điện dự kiến tăng nhẹ 2-5% nếu EVN được tính khoản lỗ 45.000 tỷ đồng Nghị quyết 70 mở đường cho thị trường năng lượng minh bạch |
Thay vì chỉ trả tiền cho lượng điện tiêu thụ (kWh) như hiện nay, người dùng sẽ trả thêm một khoản phí cố định cho công suất đăng ký (kW). Lộ trình này được thiết kế theo 4 giai đoạn, dự kiến thí điểm từ đầu năm 2026 và có thể áp dụng rộng rãi từ tháng 8/2027.
 |
| Thay vì chỉ trả tiền cho lượng điện tiêu thụ (kWh) như hiện nay, người dùng sẽ trả thêm một khoản phí cố định cho công suất đăng ký (kW). |
Tại sao cần áp dụng giá điện hai thành phần?
Hiện tại, Việt Nam đang áp dụng giá điện một thành phần, tức là người dùng sử dụng bao nhiêu điện thì trả tiền bấy nhiêu.
Cách tính này được cho là chưa phản ánh chính xác và đầy đủ các chi phí mà ngành điện phải bỏ ra để đảm bảo cung ứng, bao gồm cả chi phí đầu tư, khấu hao tài sản, duy tu đường dây và trạm biến áp cho từng khách hàng, ngay cả khi họ không sử dụng điện.
Cơ chế giá điện hai thành phần ra đời để giải quyết bất cập này, bao gồm:
Giá công suất (đồng/kW/tháng): Một khoản phí cố định hàng tháng dựa trên mức công suất cao nhất mà khách hàng đã đăng ký với nhà cung cấp điện. Khoản phí này tương tự như "phí thuê bao" để đảm bảo hệ thống luôn sẵn sàng đáp ứng nhu cầu sử dụng điện của khách hàng.
Giá điện năng (đồng/kWh): Chi phí cho lượng điện năng thực tế mà khách hàng đã tiêu thụ, được đo bằng công tơ như hiện tại.
Mô hình này được ví như gói cước thuê bao di động, gồm một khoản phí cố định hàng tháng và chi phí cho các cuộc gọi, dữ liệu phát sinh. Việc áp dụng cơ chế này mang lại nhiều lợi ích:
Phản ánh đúng chi phí: Giúp ngành điện thu hồi chi phí đầu tư hạ tầng một cách công bằng, thay vì phải bù đắp qua giá điện chung.
Khuyến khích sử dụng hiệu quả: Khách hàng sẽ có xu hướng đăng ký công suất phù hợp với nhu cầu thực tế, tránh lãng phí tài nguyên của hệ thống.
Minh bạch và công bằng: Giảm tình trạng bù chéo giữa các nhóm khách hàng, tiến tới mục tiêu xóa bỏ hoàn toàn bù chéo theo Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị.
Tiệm cận thông lệ quốc tế: Phù hợp với xu hướng của các thị trường điện phát triển trên thế giới.
Lộ trình chi tiết 4 giai đoạn
Bộ Công Thương đã đưa ra một lộ trình cẩn trọng, kéo dài hơn 2 năm để các bên liên quan có thời gian chuẩn bị.
Lộ trình này chậm hơn so với đề xuất của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) vào tháng 11/2024 nhằm đảm bảo sự chuẩn bị kỹ lưỡng về pháp lý, công nghệ và truyền thông.
Giai đoạn 1, từ nay đến giữa năm 2026, sẽ là giai đoạn khảo sát và chuẩn bị. Cơ quan chức năng sẽ tập trung thu thập dữ liệu về sản lượng và đặc điểm sử dụng điện từ các khách hàng sản xuất lớn để làm cơ sở xây dựng khung biểu giá hai thành phần phù hợp nhất.
Giai đoạn 2, kéo dài trong 6 tháng đầu năm 2026, là bước đệm truyền thông và thí điểm "trên giấy". Các khách hàng tham gia sẽ nhận được hóa đơn song song, thể hiện cách tính theo cả cơ chế cũ và mới, nhưng vẫn chỉ thanh toán theo cách cũ để làm quen với biểu giá mới mà không bị ảnh hưởng tài chính.
Giai đoạn 3, từ tháng 7/2026 đến tháng 7/2027, sẽ là giai đoạn thử nghiệm chính thức. Một nhóm khách hàng được lựa chọn sẽ bắt đầu thanh toán tiền điện hoàn toàn theo biểu giá hai thành phần. Quá trình này sẽ được theo dõi chặt chẽ để đánh giá tác động thực tế đến hành vi sử dụng điện và doanh thu.
Giai đoạn 4, bắt đầu từ tháng 8/2027, là giai đoạn tổng kết và mở rộng. Dựa trên hiệu quả của quá trình thử nghiệm, Bộ Công Thương sẽ đánh giá và xây dựng kế hoạch áp dụng cơ chế giá mới cho các nhóm khách hàng khác, trong đó có thể bao gồm cả các hộ tiêu dùng sinh hoạt.
Đối tượng áp dụng
 |
| Trong giai đoạn đầu, cơ chế giá điện mới sẽ được ưu tiên áp dụng cho nhóm khách hàng ngoài sinh hoạt như sản xuất, kinh doanh, dịch vụ. |
Trong giai đoạn đầu, cơ chế giá điện mới sẽ được ưu tiên áp dụng cho nhóm khách hàng ngoài sinh hoạt như sản xuất, kinh doanh, dịch vụ. Việc mở rộng sang nhóm khách hàng sinh hoạt sẽ được cân nhắc kỹ lưỡng để tránh gây xáo trộn lớn.
Theo PGS.TS Trần Văn Bình (Đại học Bách khoa Hà Nội), lộ trình mà Bộ Công Thương đưa ra là phù hợp và thận trọng.
Ông dẫn chứng trường hợp một hộ gia đình đăng ký công suất thấp cho mục đích sinh hoạt nhưng sau đó lại mở nhà hàng, lắp đặt nhiều thiết bị công suất lớn, gây quá tải cho lưới điện khu vực. Với cơ chế hiện tại, ngành điện phải gánh chịu chi phí nâng cấp hạ tầng, nhưng với giá điện hai thành phần, khách hàng này sẽ phải trả chi phí tương xứng với công suất họ sử dụng.
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng để cơ chế này thành công, công tác truyền thông và minh bạch hóa là vô cùng quan trọng.
Cơ quan chức năng cần làm rõ cách thức quản lý, giám sát, và tính toán thành phần công suất để người dân và doanh nghiệp hiểu rõ, từ đó tạo sự đồng thuận trong xã hội.
Bối cảnh ngành điện
Việc cải cách cơ chế giá điện diễn ra trong bối cảnh EVN đang đối mặt với nhiều áp lực tài chính.
Theo báo cáo, số lỗ lũy kế của EVN trong hai năm 2022-2023 là khoảng 50.029 tỷ đồng. Dù năm 2024 dự kiến có lãi, lỗ lũy kế của công ty mẹ vẫn còn khoảng 44.792 tỷ đồng.
Để bù đắp các chi phí này, Bộ Công Thương đang đề xuất sửa đổi quy định, cho phép phân bổ các khoản chi phí chưa được tính vào giá điện.
Theo đó, có khả năng giá bán lẻ điện bình quân sẽ được điều chỉnh tăng nhẹ từ 2-5% vào tháng 10/2025.
Tuy nhiên, cần phân biệt rõ, việc điều chỉnh giá này nhằm giải quyết áp lực tài chính trước mắt, khác với việc thay đổi cơ cấu tính giá sang hai thành phần là một cải cách mang tính dài hạn và nền tảng.
