| Hóa đơn điện tử – bước đệm xây thương hiệu cho hộ kinh doanh thời số hóa |
Gập ghềnh bước vào hành trình số hóa
 |
| Nhiều tiểu thương tại chợ truyền thống vẫn quen với cách ghi chép thủ công và chưa sẵn sàng tiếp cận công nghệ số. |
Theo quy định tại Nghị định 70/2023 sửa đổi Nghị định 123, từ ngày 1/6/2025, các hộ kinh doanh cá thể có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm trong 6 nhóm ngành nghề buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, kết nối trực tiếp với cơ quan thuế. Đây được xem là bước tiến quan trọng trong nỗ lực hiện đại hóa quản lý thuế, nâng cao tính minh bạch và giảm thất thu ngân sách.
Tuy nhiên, khi áp dụng vào thực tế, chủ trương này đang vấp phải không ít khó khăn, đặc biệt tại các chợ truyền thống – nơi phần lớn tiểu thương đã quen với phương thức bán hàng thủ công. Tại chợ An Đông (quận 5, TPHCM), bà H., một tiểu thương gắn bó hơn 30 năm với ngành hàng giày dép, chia sẻ: “Tôi quen ghi chép bằng tay, cộng sổ mỗi tối. Giờ bảo sử dụng máy tính tiền, còn kết nối với cơ quan thuế thì tôi lo lắm, vì đâu biết dùng công nghệ. Sợ thao tác sai rồi bị phạt, mất vốn thì khổ”.
Tình trạng tương tự cũng xuất hiện ở nhiều chợ lớn như Bình Tây, Tân Định, Hòa Hưng… nơi mô hình buôn bán chủ yếu dựa vào tiền mặt, trí nhớ người bán và sổ tay ghi chép. Việc sử dụng phần mềm, điện thoại thông minh hay thanh toán qua QR code vẫn còn xa lạ với nhiều tiểu thương, đặc biệt là những người lớn tuổi. Sự thay đổi diễn ra quá nhanh khiến họ cảm thấy bị “đuối sức” giữa dòng chảy số hóa.
Không chỉ loay hoay với thao tác công nghệ, một bộ phận hộ kinh doanh còn bày tỏ lo ngại việc sử dụng hóa đơn điện tử khiến họ bị giám sát chặt chẽ, mất đi sự linh hoạt vốn có trong buôn bán. Đáng chú ý, nhiều người hiểu chưa đúng: cho rằng phải “lên doanh nghiệp”, hay hóa đơn điện tử chỉ áp dụng với bán hàng online… khiến không ít tiểu thương rơi vào tâm trạng hoang mang.
Theo bà Nguyễn Cẩm Chi – Giám đốc Khối tư vấn phát triển bền vững, Công ty MCG Management Consulting, Việt Nam hiện có hơn 5,2 triệu hộ kinh doanh cá thể, tạo ra khoảng 8–9 triệu việc làm và đóng góp gần 30% vào ngân sách quốc gia. Đây là lực lượng kinh tế quan trọng nhưng cũng rất dễ bị tổn thương nếu không được hỗ trợ đúng cách trong quá trình chuyển đổi số, nhất là nhóm tiểu thương ít tiếp cận công nghệ.
Khi được đồng hành, chuyển đổi không còn là rào cản
 |
| Tiểu thương được hỗ trợ sử dụng phần mềm bán hàng và máy tính tiền, từng bước làm quen với hóa đơn điện tử. |
Từ góc nhìn quản lý nhà nước, việc áp dụng hóa đơn điện tử là bước đi tất yếu. Ông Nguyễn Nam Bình – Chi cục trưởng Chi cục Thuế khu vực 2 (TPHCM) cho biết, nhiều tiểu thương ban đầu tỏ ra e ngại, nhưng khi được hướng dẫn cụ thể, họ đã chủ động chuyển đổi: “Nếu muốn tiếp tục kinh doanh thì phải làm. Không kê khai, không hóa đơn là tự loại mình khỏi thị trường. Một khi làm quen rồi, sẽ thấy lợi ích rất rõ ràng về lâu dài”.
Theo hướng dẫn từ cơ quan thuế, máy tính tiền không nhất thiết phải là thiết bị POS chuyên dụng, mà có thể là một hệ thống linh hoạt gồm phần mềm bán hàng, điện thoại thông minh, máy in hóa đơn… miễn là đáp ứng được yêu cầu ghi nhận giao dịch, tính tiền, xuất hóa đơn và kết nối dữ liệu với cơ quan thuế. Nhờ đó, hộ kinh doanh có thể quản lý doanh thu, hàng tồn kho, chi phí một cách khoa học, tiết kiệm thời gian và giảm rủi ro.
Từ góc độ ngành Công Thương, Thứ trưởng Phan Thị Thắng nhận định, đây chính là "thời điểm vàng" để các hộ kinh doanh nhỏ tiến dần thành “doanh nhân số”. “Từ việc quen dùng tiền mặt, nay tiểu thương có thể tiếp cận các công cụ hiện đại như mã QR, ví điện tử, chuyển khoản 24/7. Nếu làm đúng và có hỗ trợ phù hợp, họ không chỉ bắt kịp mà còn mở rộng thị trường”, bà nhấn mạnh.
Nhằm hiện thực hóa mục tiêu này, Bộ Công Thương đã giao Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số triển khai hàng loạt chương trình hỗ trợ: đào tạo kỹ năng sử dụng máy tính tiền, bán hàng online, sử dụng phần mềm quản lý thu – chi, hướng dẫn thanh toán không dùng tiền mặt… Trong đó, việc “xóa bỏ rào cản tâm lý” cho tiểu thương được xác định là yếu tố tiên quyết. “Nhiều người mặc định rằng mình không biết công nghệ, không học được, nên không dám bắt đầu. Tâm lý đó cần được thay đổi”, đại diện Cục chia sẻ.
Thực tế cho thấy, khi có sự đồng hành đúng cách từ cơ quan quản lý và các đơn vị hỗ trợ, ngay cả những sạp hàng nhỏ trong chợ truyền thống – tưởng như lạc hậu – cũng có thể trở thành một phần của hệ sinh thái thương mại hiện đại. Những tiểu thương vốn bán hàng bằng kinh nghiệm và tính nhẩm suốt nhiều năm, nếu được trang bị kiến thức và kỹ năng số, sẽ có khả năng quản lý hiệu quả hơn, giảm rủi ro, gia tăng lợi nhuận và tiến xa hơn trong hành trình hội nhập.
