| Đưa OCOP từ làng quê đến thị trường thế giới Hạt điều sang Mỹ, hạt tiêu vào châu Âu: Nông sản tây Gia Lai đổi đời nhờ OCOP OCOP nâng tầm làng nghề giữ gìn bản sắc truyền thống |
 |
| Các sản phẩm OCOP được trưng bày, quảng bá tại "Tuần Văn hóa-du lịch Lai Châu tại TP.Đà Nẵng năm 2024" - Ảnh: VGP/Lưu Hương |
Thách thức trong hành trình khẳng định giá trị sản phẩm OCOP
Từ khi ra đời năm 2018, OCOP không chỉ dừng ở mục tiêu hỗ trợ sản xuất đơn lẻ mà được thiết kế như một mô hình phát triển kinh tế nông thôn toàn diện, trao quyền cho cộng đồng, hợp tác xã và doanh nghiệp nhỏ trong chuỗi giá trị từ sản xuất, chế biến, tiêu thụ đến xây dựng thương hiệu. Sau gần mười năm, chương trình đã tạo nên bước ngoặt lớn, mang lại giá trị gia tăng cao, gắn kết thị trường hiện đại với di sản truyền thống.
Tính đến tháng 7/2025, cả nước ghi nhận 17.068 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, thuộc về 9.195 chủ thể, trong đó có 126 sản phẩm đạt chuẩn 5 sao cấp quốc gia. Nhiều sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm, với bao bì đa dạng, thân thiện môi trường, phù hợp yêu cầu thị trường. Đặc biệt, hàng nghìn hợp tác xã và doanh nghiệp nhỏ đã vượt khỏi quy mô sản xuất manh mún, tiếp cận tiêu chuẩn quốc tế, mở rộng thị trường nội địa và xuất khẩu. Từ những món đặc sản tưởng chỉ lưu truyền trong phạm vi địa phương, OCOP đã “chắp cánh” cho chè Tân Cương, cà phê Buôn Ma Thuột, cá thát lát U Minh, mắm tôm chua Huế, miến dong Na Rì… tiếp cận các thị trường khó tính.
OCOP không chỉ dừng lại ở khía cạnh kinh tế mà còn thể hiện vai trò gìn giữ di sản văn hóa, lan tỏa giá trị cộng đồng. Mỗi sản phẩm là câu chuyện gắn với vùng đất, cộng đồng, bàn tay lao động cần mẫn – điều mà sản phẩm công nghiệp đại trà khó có được. Hiện chưa có số liệu chính thức, nhưng ước tính hàng nghìn trong tổng số hơn 17 nghìn sản phẩm OCOP đã xuất khẩu, chủ yếu qua hai kênh: xuất khẩu chính ngạch qua hợp đồng thương mại và xuất khẩu tại chỗ thông qua khách du lịch quốc tế.
Tuy nhiên, chương trình cũng đối diện nhiều thách thức. Phần lớn chủ thể OCOP là doanh nghiệp nhỏ, hợp tác xã, hộ sản xuất, còn yếu trong ứng dụng công nghệ thông tin, thiếu nhân lực chuyên môn, chưa thành thạo thương mại điện tử xuyên biên giới. Việc chưa đồng bộ tiêu chuẩn, quy chuẩn nhãn điện tử và chưa đáp ứng yêu cầu minh bạch thông tin của khách hàng quốc tế cũng là rào cản. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số mạnh mẽ, nếu không kịp thích ứng, sản phẩm OCOP sẽ khó giữ lợi thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Giải pháp đưa OCOP Việt Nam vươn xa ra thị trường quốc tế
 |
| Tính đến tháng 7/2025, cả nước đã có 17.068 sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên, của 9.195 chủ thể OCOP. |
Để khắc phục hạn chế, chuyển đổi số được coi là giải pháp then chốt cho sản phẩm OCOP trong giai đoạn hội nhập mới. Việc số hóa giúp cắt giảm chi phí, rút ngắn thời gian xử lý đơn hàng, mở rộng tệp khách hàng toàn cầu và quan trọng hơn là đáp ứng yêu cầu minh bạch hóa thông tin. Người tiêu dùng hiện đại không chỉ mua sản phẩm mà còn mua cả triết lý, câu chuyện, giá trị cộng đồng mà sản phẩm mang lại. Vì thế, mỗi chủ thể OCOP cần bắt đầu từ những nền tảng nhỏ nhất: xây dựng câu chuyện văn hóa, thể hiện tri thức bản địa trên bao bì, nhãn mác để tạo khác biệt, khơi gợi cảm xúc và nâng cao niềm tự hào về quê hương.
Trên thực tế, nhiều địa phương đã khẳng định được vị thế nhờ triển khai OCOP. Hà Nội là địa phương dẫn đầu với 3.317 sản phẩm OCOP, chiếm 21,3% cả nước, trong đó có 6 sản phẩm 5 sao, 22 sản phẩm tiềm năng 5 sao, 1.571 sản phẩm 4 sao và 1.718 sản phẩm 3 sao. Những thương hiệu như cốm Mễ Trì, sữa Ba Vì, lụa tơ tằm Mỹ Đức, mây tre đan Phú Vinh, tranh thêu Quất Động, gốm sứ Bát Tràng, sơn mài Hạ Thái… đã chứng minh sức hút của sản phẩm vừa mang giá trị kinh tế, vừa lan tỏa bản sắc văn hóa.
Bên cạnh yếu tố chất lượng, bao bì, truy xuất nguồn gốc, các chủ thể OCOP cần nâng cao uy tín, trách nhiệm với đối tác và người tiêu dùng. Đây chính là “giấy thông hành” để sản phẩm nông thôn Việt Nam tham gia chuỗi phân phối toàn cầu. Cùng với sự hỗ trợ về chính sách, khoa học công nghệ và kết nối doanh nghiệp, sản phẩm OCOP có thể khai thác lợi thế thiên nhiên, khí hậu, văn hóa đặc trưng để tạo dựng thương hiệu bền vững.
Một trong những điểm đặc biệt của chương trình là luôn gắn kết với xây dựng nông thôn mới, góp phần xóa đói giảm nghèo, tạo sinh kế bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số và nhóm yếu thế. Trong mô hình này, người nông dân vẫn là lực lượng chủ chốt nhưng cần sự đồng hành của doanh nghiệp và nhà khoa học trong chuyển giao công nghệ, giống mới, kỹ thuật canh tác hữu cơ, sinh thái. Đây chính là “tài sản mềm” mà OCOP mang lại – nguồn lực tri thức, sáng kiến có thể chia sẻ cùng bạn bè quốc tế trong nỗ lực gìn giữ bản sắc văn hóa và nâng cao giá trị nông sản trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Với vai trò đòn bẩy, OCOP đã giúp hàng nghìn đặc sản, sản vật, làng nghề Việt Nam bước ra khỏi chợ quê để có mặt trên sàn thương mại điện tử, hội chợ quốc tế, thậm chí trên những chuyến hàng xuất khẩu. Từ câu chuyện thành công bước đầu, OCOP đang đứng trước cơ hội lớn để tiếp tục mở rộng, trở thành thương hiệu quốc gia khẳng định vị thế nông sản Việt Nam trên bản đồ thế giới.
