| Sản phẩm OCOP trên sàn số: Cơ hội và thách thức mới Đưa OCOP từ làng quê đến thị trường thế giới Hạt điều sang Mỹ, hạt tiêu vào châu Âu: Nông sản tây Gia Lai đổi đời nhờ OCOP |
 |
| Với chứng nhận từ 3 đến 5 sao, sản phẩm làng nghề được gắn bộ nhận diện mới, tạo điều kiện khẳng định thương hiệu, chất lượng và lợi thế cạnh tranh. |
Làng nghề truyền thống gặp khó trong thị trường hiện đại
Việt Nam hiện có hơn 5.000 làng nghề và làng có nghề, phần lớn trong số đó đang tham gia chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP). Với chứng nhận từ 3 đến 5 sao, sản phẩm làng nghề được gắn bộ nhận diện mới, tạo điều kiện khẳng định thương hiệu, chất lượng và lợi thế cạnh tranh. Đây cũng là động lực để nghệ nhân gắn bó với nghề truyền thống.
Một ví dụ tiêu biểu là nghề thêu tay Mỹ Đức. Từ năm 2024, 5 sản phẩm của địa phương này đã được cấp chứng nhận OCOP 3 sao, đánh dấu bước tiến về giá trị và uy tín nghề thêu. Thế nhưng, đầu ra cho sản phẩm vẫn khá chật vật. Theo chia sẻ của nhiều nghệ nhân, công việc làm thủ công mất nhiều thời gian và công sức nhưng lại khó được thị trường đánh giá đúng giá trị. Người tiêu dùng hiện nay vẫn ưu tiên sản phẩm công nghiệp, giá rẻ, khiến người thợ nghề gặp không ít thách thức.
Ông Nguyễn Văn Chí, Phó Chánh Văn phòng Thường trực Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới Hà Nội, cho rằng sản phẩm OCOP từ các làng nghề chủ yếu tăng nhanh về số lượng nhưng chất lượng chưa thật sự đồng đều, còn thiếu sự khác biệt. Nguyên nhân chính nằm ở việc thiếu nhân lực chuyên sâu về phát triển thương hiệu và quản trị. Phần lớn cơ sở sản xuất nhỏ vẫn làm theo lối cũ, chưa chú trọng đầu tư bao bì, truyền thông hay liên kết thị trường.
Không chỉ ở Hà Nội, một số huyện khác cũng gặp tình trạng tương tự. Doanh nghiệp, hợp tác xã hay hộ sản xuất nhiều khi chưa mặn mà với chương trình; các chính sách hỗ trợ chưa đủ mạnh; trong khi thị trường tiêu thụ sản phẩm OCOP vẫn hẹp. Mặc dù nhiều mặt hàng như gốm sứ, đồ gỗ, may mặc, thêu ren, cơ khí, chế biến nông sản… có mẫu mã đẹp, chất lượng tốt, nhưng vẫn chưa chinh phục được khách hàng như kỳ vọng.
Một vấn đề đáng lo khác là sự mai một của đội ngũ nghệ nhân. Nhiều người làm nghề ở các làng thủ công truyền thống chia sẻ rằng ngày càng ít người trẻ chịu tiếp nối nghề. Để làm thủ công mỹ nghệ cần sự kiên nhẫn và đam mê, nhưng đầu ra bấp bênh khiến con em các gia đình chủ yếu chọn học tập và làm việc ở thành phố. Không ít nghệ nhân tâm sự: “Làm nghề đã khó, giữ nghề còn khó hơn nhiều”.
Chính quyền địa phương đã nỗ lực hỗ trợ người dân tiếp cận tiêu chuẩn OCOP, song điểm nghẽn lớn nhất vẫn là khâu kết nối thị trường. Chính vì vậy, nhiều gia đình khó duy trì truyền nghề, trong khi giá trị văn hóa và bản sắc truyền thống có nguy cơ phai nhạt dần.
Giải pháp phát triển bền vững thương hiệu OCOP làng nghề
 |
| Để đạt chứng nhận OCOP 3 sao hoặc 5 sao, sản phẩm phải đáp ứng hàng loạt tiêu chí khắt khe: chất lượng, an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, quy trình sản xuất, bao bì, nhãn mác và năng lực tiếp thị. |
Từ góc nhìn chính sách, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) cho biết chương trình OCOP đã góp phần thay đổi tư duy từ sản xuất nông nghiệp sang sản xuất gắn với kinh doanh và dịch vụ, đặc biệt là du lịch. Sản phẩm OCOP chất lượng cao không chỉ có mặt ở thị trường trong nước mà còn được xuất khẩu, giúp tăng thu nhập cho người dân từ 1,5 đến 2 lần so với cách sản xuất truyền thống. Đây là minh chứng cho tác động tích cực của chương trình đối với kinh tế nông thôn.
Ông Nguyễn Minh Tiến, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại nông nghiệp (Bộ NN&MT) nhấn mạnh, thành công của OCOP Việt Nam gắn liền với mục tiêu “4 tốt” của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO): sản xuất tốt, môi trường tốt, đời sống tốt và dinh dưỡng tốt. Điều quan trọng lúc này là mở rộng thương hiệu OCOP làng nghề, đồng thời giữ vững sự bền vững cho những thương hiệu đã khẳng định chỗ đứng.
Thứ trưởng Bộ NN&MT Trần Thanh Nam cho rằng để làng nghề phát triển dài hạn, nghệ nhân cần được tập huấn, nâng cao năng lực về thiết kế mỹ thuật, xây dựng vùng nguyên liệu và nhiều kỹ năng khác. Hiện Bộ đang phối hợp với các bộ ngành và địa phương triển khai nhiều chương trình hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi để các làng nghề vươn lên.
Theo quy định, để đạt chứng nhận OCOP 3 sao hoặc 5 sao, sản phẩm phải đáp ứng hàng loạt tiêu chí khắt khe: chất lượng, an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, quy trình sản xuất, bao bì, nhãn mác và năng lực tiếp thị. Chứng nhận OCOP chính là “tấm hộ chiếu” giúp sản phẩm bước vào những thị trường khó tính hơn, đồng thời khẳng định uy tín cho làng nghề.
Trong bối cảnh hội nhập, các chuyên gia khuyến nghị cần đẩy mạnh kết nối sản phẩm OCOP với du lịch và thương mại điện tử. Sự kết hợp này không chỉ tạo thêm giá trị gia tăng cho sản phẩm làng nghề mà còn góp phần bảo tồn văn hóa truyền thống. Khi sản phẩm OCOP được đưa vào các tour du lịch trải nghiệm, du khách sẽ có cơ hội vừa thưởng thức, vừa mua sắm, từ đó tăng cơ hội tiêu thụ và quảng bá thương hiệu.
Quan trọng hơn cả, để giữ được đội ngũ nghệ nhân kế cận, chính sách cần chú trọng khuyến khích thế hệ trẻ tham gia phát triển làng nghề. Việc gắn kết giữa đào tạo nghề với các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo sẽ mở ra hướng đi mới, vừa bảo tồn bản sắc, vừa tạo sinh kế bền vững cho người dân. Chương trình OCOP không chỉ là câu chuyện gắn sao cho sản phẩm, mà còn là chìa khóa để làng nghề truyền thống bước sang giai đoạn phát triển mới. Khi có sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước, địa phương và chính người dân, làng nghề sẽ vừa giữ được bản sắc vừa tạo ra giá trị kinh tế lâu dài.
