Nhãn chính vụ giá rẻ, tại sao các hộ làm long nhãn ở Điện Biên lại kém vui?

Long nhãn là phần cùi nhãn được sấy khô

Quả nhãn là loại trái cây không còn xa lạ với mỗi người. Tuy nhiên long nhãn lại là một thuật ngữ còn khá xa lạ với nhiều người.

Long nhục, nhãn nhục..là những tên gọi khác của long nhãn. Để có thể bảo quản trong thời gian dài mà vẫn giữ được vị ngọt ngon của phần thịt quả sau khi tách khỏi vỏ và hạt, người ta đem cùi nhãn sấy khô tạo thành long nhãn.

Long nhãn tùy vào nhiệt độ sấy sẽ có độ mỏng dày không đều nhau. Vẻ ngoài thường mang màu vàng đậm hoặc nâu sẫm. Long nhãn sau sấy khô, không dính tay nhưng dẻo mềm và có vị ngọt, hương thơm nhẹ nhàng rất đặc trưng.

Đối với nhiều người, việc dùng long nhãn để tăng hương vị món ăn, chè, trà thảo dược... đã trở nên vô cùng quen thuộc. Không chỉ được ưa chuộng sử dụng trong đời sống hàng ngày, long nhãn còn chứa rất nhiều dưỡng chất và là một vị thuốc có nguồn gốc từ tự nhiên giúp bảo vệ sức khỏe, chữa trị nhiều bệnh khác nhau.

Về cách sử dụng long nhãn thì cực kỳ đa dạng. Phổ biến nhất là long nhãn được ăn trực tiếp. Long nhãn sấy có vị dẻo, thơm, ngọt thanh. Tuy nhiên không lên ăn long nhãn khi đói. Long nhãn còn là nguyên liệu của vô số món chè. Một món chè nổi tiếng phải nhắc đến là món chè hạt sen long nhãn. Món chè khúc bạch đi vào lòng người cũng không thể thiếu long nhãn.

Long nhãn còn dùng để ngâm rượu, gầm hà, tần chim, nấu cháo bồi bổ cơ thể. Long nhãn có trong bài thuốc dân gian như thiếu máu, mât ngủ, kiết lị.

Đến hẹn lại lên, tháng 8 - mùa nhãn chín, các lò chế biến long nhãn tại các xã: Noong Hẹt, Thanh An, Pom Lót, huyện Điện Biên (tỉnh Điện Biên) lại đỏ lửa. Tuy nhiên, khác với không khí sôi nổi, hứng khởi mọi năm, năm nay mặc dù giá nhãn tươi rẻ song các chủ lò long lại đốt lò muộn hơn, đồng thời giảm quy mô sản xuất, vừa làm vừa nghe ngóng thị trường. Lý do bởi thị trường long nhãn đã có dấu hiệu bão hòa, thương lái thu mua ít, giá long nhãn lên xuống thất thường.

Báo Điện Biên đưa tin, Pom Lót là xã có truyền thống làm nghề chế biến long nhãn của huyện Điện Biên. Có vụ, xã có 10 - 12 hộ chế biến long nhãn, tạo việc làm cho hàng trăm lao động thời vụ. Mỗi vụ nhãn, toàn xã chế biến khoảng vài chục tấn long nhãn. Tuy nhiên, năm nay không khí làm long nhãn tại các lò long trên địa bàn xã trầm lắng hơn hẳn. Đang chính vụ nhãn song cả xã chỉ có 5 lò long hoạt động và cũng không hoạt động hết công suất. Thậm chí, có hộ chỉ đốt lò long 7 - 10 ngày là tắt lửa, vùi than.

Người dân đội 1, xã Pom Lót xoáy long nhãn kiếm thêm thu nhập tại các lò sản xuất long nhãn trên địa bàn

Ông Vũ Văn Minh, đội 9, xã Pom Lót làm nghề chế biến long nhãn từ năm 1998. Với 25 năm làm nghề, đến nay ông Minh đã sở hữu 3 lò chế biến long nhãn với công suất 3 tấn/mùa. Mặc dù chỉ là thời vụ song nghề chế biến long nhãn đã giúp gia đình ông Minh tăng thu nhập, cải thiện cuộc sống đồng thời tạo việc làm cho hàng chục người dân trong đội 9. Mùa nhãn năm nay, ông Minh vẫn tiếp tục công việc thường niên, song đốt lò muộn hơn và chỉ đốt 2 trong số 3 lò.

Ông Vũ Văn Minh cho biết: Nghề chế biến long nhãn ngày càng khó khăn. Mấy năm gần đây, làm nghề luôn thua lỗ vì giá long xuống thấp trong khi chi phí đầu vào đều tăng. Năm 2022, khi các vườn nhãn mới ra hoa, tôi đã đi tìm và đặt mua cả vườn để tạo vùng nguyên liệu cho các lò long hoạt động. Thời điểm nhãn chín gặp thời tiết bất lợi, mưa lớn kéo dài khiến quả nhãn rụng rất nhiều. Có vườn nhãn mua 8 triệu đồng chỉ thu hoạch được khoảng 40%; thậm chí mất trắng vườn nhãn mua 6 triệu đồng từ đầu vụ. Trong khi đó, giá than, giá thuê người bẻ nhãn, thuê người xoáy nhãn đều tăng còn giá long nhãn thành phẩm xuống thấp không đủ bù chi phí đầu tư. Do đó, vụ nhãn năm nay, tôi đốt lò muộn hơn 10 ngày so với những vụ trước; tôi cũng không mua nhãn vườn mà chuyển sang mua nhãn cân và chỉ đốt 2 lò long.

Sản phẩm long nhãn chủ yếu được bán sang thị trường Trung Quốc. Khi thị trường Trung Quốc bị hạn chế, sản phẩm thường rớt giá rất nhanh. Đầu vụ nhãn năm nay, giá long nhãn thương lái nhập khoảng 135.000 - 140.000 đồng/kg. Tuy nhiên vào chính vụ, giá giảm xuống còn 110.000 đồng/kg. Theo tính toán, chi phí đầu tư để có 1kg long nhãn khoảng 80.000 đồng (chưa tính công lao động của chủ lò long), gồm: 30.000 đồng nhãn tươi; 30.000 đồng công xoáy nhãn, 20.000 đồng tiền than đốt lò. Lợi nhuận thu được thấp so với chi phí bỏ ra. Chính vì vậy, một vài lò long chỉ sản xuất trong 15 ngày đầu vụ thay vì sản xuất 1 tháng như những năm trước.

Anh Lê Văn Tình, chủ lò long nhãn ở đội 1, xã Pom Lót cho biết: Năm nay, nhãn tươi được mùa mà giá lại rẻ tuy nhiên nếu lò long nào tham mua cả vườn thì khả năng thua lỗ rất cao. Bởi vì sản phẩm long nhãn bán được hay không phụ thuộc hoàn toàn thị trường Trung Quốc. Hiện nay, thị trường đang chững, giá long giảm sâu trong khi giá than đá rất cao. Năm nay hầu như chủ lò nào cũng vừa làm vừa nghe ngóng, không dám mạo hiểm đầu tư nhiều. Riêng nhà tôi, những năm trước đều đốt hết công suất 3 lò long nhưng năm nay tôi chỉ đốt 2 lò, sản xuất cầm chừng hơn mọi năm. Dự kiến sản lượng long năm 2023 đạt khoảng 2 tấn.

Giá long nhãn xuống thấp, thị trường bấp bênh khiến nghề chế biến long nhãn ở xã Pom Lót đang giảm quy mô, sản lượng. Trao đổi về vấn đề này, ông Nguyễn Văn Luyển, Phó Chủ tịch UBND xã Pom Lót cho biết: Nghề chế biến long nhãn đã hình thành và phát triển ở xã Pom Lót từ nhiều năm nay. Cách đây 5 - 7 năm, các lò lòng hoạt động rất mạnh, sản phẩm dễ bán, góp phần tăng thu nhập cho các hộ dân. Tuy nhiên, khoảng 3 năm gần đây, số lượng hộ tham gia sản xuất long nhãn có dấu hiệu giảm. Nguyên nhân là do diện tích vườn nhãn trên địa bàn xã bị thu hẹp; thương lái thu mua ít, giá long nhãn thấp. Bên cạnh đó, những năm gần đây tỉnh Sơn La phát triển mạnh mẽ diện tích vườn nhãn, đầu tư nhà xưởng, dây chuyền công nghệ hiện đại nên sản phẩm long nhãn có chất lượng và tính cạnh tranh cao hơn so với sản phẩm ở Điện Biên.

Sơn La đưa khoảng 80.000 tấn nhãn tươi vào sấy long nhãn trong niên vụ 2021

Tác dụng của Long nhãn đối với sức khoẻ

Ngon miệng cùng các món ăn từ quả nhãn