 |
| Trồng cỏ dại giúp chống xói mòn, tăng độ phì cho đất và hạn chế tối đa lượng thuốc diệt cỏ trên các vườn cam. |
Đưa cỏ dại vào vườn cam làm giàu chất đất
Một trong những địa phương đang triển khai mô hình đưa cây lạc dại trồng trong vườn cam là tỉnh Vĩnh Long. Cụ thể, Trung tâm Dịch vụ kỹ thuật nông nghiệp Vĩnh Long đã thực hiện đề tài “Nghiên cứu khả năng giữ ẩm và cải tạo đất của cây lạc dại (Arachis pintoi) đối với vườn cam sành trong mùa khô tại huyện Trà Ôn”.
Sau 8 tháng trồng lạc dại trong vườn cam sành tại huyện Trà Ôn, kết quả cho thấy, các đặc tính hóa học của đất được cải thiện hơn so với thời điểm trước khi trồng. Cụ thể, độ pH có khuynh hướng tăng và nằm trong khoảng tối ưu cho cây cam sành. Độ dẫn điện của đất (chỉ số EC) tăng, thể hiện dung dịch đất chứa nhiều ion khoáng hòa tan, tăng lượng dinh dưỡng tích lũy trong đất. Lượng chất hữu cơ trong đất có cải thiện (tăng 0,523%, trong khi đối chứng là đất không trồng tăng 0,026%). Điều này cho thấy việc trồng cỏ lạc dại có khuynh hướng làm tích lũy chất hữu cơ tốt hơn không trồng. Hai thành phần của nitơ hữu dụng của đất là đạm amoni và đạm nitrat đều ghi nhận khác biệt có ý nghĩa so với đất trước khi trồng cỏ. Đạm amoni có hàm lượng tăng, đạm nitrat giảm, sự cộng sinh của vi khuẩn nốt sần trong rễ đã cố định đạm hiệu quả.
 |
| Cây lạc dại có nhiều lợi ích giúp cho đất tơi xốp. |
Ngoài ra, trồng lạc dại giữ ẩm tốt trong giai đoạn nắng nóng cục bộ (không cần tưới nước) và thoát nước tốt hơn trong giai đoạn mưa kéo dài. Trong khi, vườn đối chứng bề mặt đất khô, nứt, phải tưới nước thường xuyên khi nắng nóng, mùa mưa thoát nước chậm hơn… Bên cạnh đó, chỉ số EC tăng cho thấy đất có trồng lạc dại đang được giữ nước tốt hơn, làm tăng lượng dinh dưỡng tích lũy trong đất.
Từ những kết quả trồng thử nghiệm, nhóm khuyến cáo người dân trồng và quản lý lạc dại trong vườn cam sành từ 1 năm trở lên, để tạo điều kiện thời gian cho lạc dại phát triển tối ưu sinh khối, tạo thảm mục hữu cơ. Ngoài ra, nên trồng lạc dại trong vườn cam sành trong giai đoạn cây còn nhỏ, chưa ra trái, nhằm tận dụng khả năng cố định đạm sinh học, để giảm sử dụng lượng phân bón hóa học.
Qua các công trình nghiên cứu, việc trồng cỏ dại đã trở thành một giải pháp quan trọng trong canh tác cây trồng bền vững, hiệu quả do mang lại nhiều lợi ích như chống xói mòn đất, cung cấp nguồn hữu cơ tăng độ phì nhiêu cho đất, thu hút các loại thiên địch, làm thức ăn cho gia súc,… Nhiều loại cỏ dại như các loại cây họ đậu, ngoài việc được xem là cây phân xanh do sinh trưởng nhanh, giúp đạt được một lượng sinh khối lớn trong một thời gian ngắn và có khả năng cố định nitơ từ không khí vào đất bằng các vi khuẩn cố định nitơ trong rễ.
Cây lạc dại (Arachis pintoi) hay còn được gọi là cây cỏ đậu, đậu phộng dại, cỏ hoàng lạc… là một loại như vậy, chúng phát triển khá nhanh, giữ ẩm và làm giàu chất mùn, che phủ mặt đất.
 |
| Mô hình trồng cây lạc dại trong vườn cam sành tại huyện Trà Ôn. |
Thu lợi kép trong vườn cam nhờ cây cỏ lạc dại
Từ nhiều năm nay, một trong những vựa cam nổi tiếng tại tỉnh Tuyên Quang cũng đã áp dụng thành công việc trồng cỏ lạc dại và đem lại hiệu quả cao.
Cam là sản phẩm chủ lực của xã Phù Lưu (Hàm Yên, Tuyên Quang) với hơn 2400 ha. Trung bình một hộ dân tại xã này có 1 ha đất trồng cam. Hàng năm, sản lượng cam thu hoạch tại đây đạt hơn 40 nghìn tấn. Để đảm bảo cho sự phát triển của mặt hàng này, người nông dân đã ứng dụng nhiều mô hình độc, lạ, nhưng đầy hiệu quả.
Nhiều năm trở lại đây, thay vì dùng thuốc trừ sâu để diệt cỏ, các hộ trồng cam đã “lấy độc trị độc”, trồng cây cỏ lạc dại để nuôi cam. Cây lạc dại có nguồn gốc từ Nam Mỹ, du nhập vào Việt Nam qua dự án hệ thống canh tác trên các loại đất nghèo dinh dưỡng, đất đồi núi dốc. Tại tỉnh Tuyên Quang, mô hình trồng xen cây này tại các vườn cam được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khuyến khích thực hiện từ nhiều năm nay.
Các nghiên cứu khoa học cho thấy khả năng thích nghi sinh trưởng của cây lạc dại là rất tốt. Đặc biệt trồng xen cây này dưới gốc cam giúp tạo nên một thảm thực vật tươi trên mặt vườn, chống xói mòn hiệu quả. Điều này thực sự có ý nghĩa khi Tuyên Quang bước vào mùa mưa lũ.
Việc trồng lạc dại che phủ cho đất bằng thảm thực vật tươi hay các phụ phẩm cây trồng giúp tăng cường độ xốp. Đồng thời, bổ sung các nguyên tố dinh dưỡng, tạo ra môi trường thích hợp cho hoạt động của bộ rễ cây cam.
 |
| Nhiều năm trở lại đây, các hộ trồng cam ở xã Phù Lưu đã trồng cây cỏ lạc dại để nuôi cam. |
Anh Nguyễn Hoài Nam, một hộ dân trồng cam tại Phù Lưu chia sẻ: “Có thể nhìn thấy được sự khác biệt rõ rệt giữa phần đất trồng cây xen dại và phần đất sạch cỏ trên vườn cam. Việc trồng xen cây dại giúp cam xanh và tươi tốt hơn. Ngoài ra, loại cây này còn có khả năng giữ ẩm cho đất, nhất là vào mùa khô ở Tuyên Quang”.
Sau nhiều năm thực hiện dự án, các vườn cam tại Phù Lưu đã thay đổi hoàn toàn bộ mặt. Tiếng lành đồn xa, quy mô của dự án được nhân rộng lên các địa phương lân cận trong huyện Hàm Yên.
Thông tin từ Phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện Hàm Yên cho biết, mô hình trồng cây xen dại cho hiệu quả rất tốt. Các vườn cam tại Phù Lưu đạt hiệu quả cao hơn sau khi ứng dụng mô hình này lên mặt vườn. Hiện tại, nhiều vườn đồi trồng cây ăn quả khác cũng đã thực hiện dự án trồng lạc dại và cho kết quả tích cực. Sau khi xã Phù Lưu đi tiên phong, nhiều xã khác trên địa bàn huyện Hàm Yên cũng tiếp bước đi theo.
Với mô hình trồng xen cây lạc dại vào các vườn cam, hệ sinh thái tại các vườn đồi Phù Lưu được cải thiện rõ rệt. Trước đây, mỗi năm người dân sử dụng từ 10 - 12 kg/ha/năm thuốc diệt cỏ, các loại phân bón hỗn hợp cũng được sử dụng vô tội vạ. Tuy nhiên, sau khi loại cây này xuất hiện, việc dùng thuốc diệt cỏ đã cơ bản được chấm dứt. Độ phì của đất cũng được tăng đáng kể nhờ các sản phẩm hữu cơ.
Trồng xen cây lạc dại trong vườn cam là cách thức sản xuất nông nghiệp theo hướng sinh học, hạn chế tối đa các chất hoá học. Vì vậy, mô hình này nên được nhân rộng, góp phần tạo ra sản phẩm cam an toàn theo hướng VietGAP./.
