 |
| Cá mòi chỉ có trong vài tháng ngắn ngủi, được xem là "lộc trời" ở Hưng Yên. |
Khi nào cá mòi vào mùa ngon nhất?
Vào độ cuối đông đầu xuân, khi những đợt gió lành tràn về dọc bờ sông Hồng, người dân Hưng Yên lại bước vào mùa thu hoạch "lộc trời" cá mòi chỉ trong vài tháng ngắn ngủi. Hưng Yên vốn nổi tiếng với nhiều thức quà gắn liền dòng Hồng Hà, nhưng cá mòi luôn có một vị trí đặc biệt trong bản đồ ẩm thực địa phương. Loài cá nhỏ, thân dẹt, mình ánh bạc này chỉ thật sự ngon đúng điệu vào mùa xuân. Cá mòi được thu hoạch vào độ cuối đông đầu xuân, từ khoảng tháng Giêng đến hết tháng Ba âm lịch.
Cứ đến khoảng tháng 2 tháng 3 âm lịch, khi cái lạnh đã tan dần và khí trời ấm áp hơn, những bông hoa gạo đỏ rực ven sông cũng là lúc từng đàn cá mòi lại ngược cửa biển về sông Hồng để sinh sản. Cá lúc này chắc thịt, bụng căng trứng, hương vị béo thơm đặc trưng mà không vùng nào có được. Cá mòi tươi thường có đặc điểm là mắt trong, mình dẹt, vây ánh bạc, sờ mềm tay nhưng vẫn chắc thịt. Những con cá tươi rói, bụng vàng ươm, chỉ cần mổ nhẹ là trứng tràn ra, đúng chuẩn mùa sinh sản khiến thực khách "nhìn là thèm".
Ai đã một lần nếm thử hẳn khó có thể quên vị bùi của trứng cá, thịt cá rất thơm và ngậy. Cá mòi vừa đánh bắt lên bờ là phải chế biến ngay để giữ được độ ngọt. Cá mòi còn được người dân địa phương xem là món "bổ dưỡng vào mùa xuân". Thịt cá chứa nhiều omega-3, canxi và vitamin D – rất tốt cho sức khỏe. Cá là nguồn axit béo omega 3 làm tăng sức khỏe cho tim mạch, tốt cho người bị bệnh tiểu đường. Đặc biệt, khi cá bước vào thời kỳ sinh sản, lượng dinh dưỡng càng dồi dào hơn.
Theo người dân các làng chài lâu năm, để bắt được mẻ cá mòi đúng thời điểm, ngư dân phải dậy từ lúc trời còn mờ hơi sương, giăng lưới theo con nước. Dòng sông Hồng đỏ nặng phù sa trải dài địa phận Hưng Yên, đẹp như một dải lụa đào vắt lên tấm áo xanh mướt của đồng bãi quê hương, đã ban tặng đặc sản cá mòi. Mỗi năm, khi những ngọn gió xuân phả hơi ấm trên bãi bồi Hưng Yên, người dân lại háo hức đón mùa cá mòi – thứ sản vật mang theo hơi thở của dòng sông, của nhịp sống làng quê và của những bữa cơm giản dị mà đong đầy hương vị.
Người Hưng Yên lâu nay vẫn truyền nhau một truyền thuyết kỳ lạ về cá mòi: Chuyện kể rằng cá mòi là do chim ngói hóa thành. Khi mùa thu chim ngói bay từ rừng ra biển và hóa thành cá mòi. Đến mùa xuân năm sau thì cá mòi mới bơi ngược về rừng để biến thành chim ngói. Truyền thuyết này lý giải vì sao cá mòi lại bơi từ biển về sông để sinh sản và vì sao khi mổ lại thấy cá có mề như mề của loài chim ngói. Cá mòi là đặc sản và cũng là món ăn dân dã, bình dị của quê hương Hưng Yên, trở thành món quà quê từ dòng sông mẹ được nhiều người yêu thích. Giữa tiết trời ấm áp, bên mâm cơm gia đình đầm ấm với đĩa cá mòi nóng hổi thơm giòn, ta không chỉ cảm nhận được vị thơm ngon của cá mà còn như đang được sưởi ấm trong tình thân quây quần sum họp.
Bí quyết chế biến giữ trọn vị béo
 |
| Cá mòi chiên giòn. |
Cá mòi Hưng Yên có thể chế biến thành nhiều món ngon và hấp dẫn, trong đó nổi tiếng nhất là cá mòi rán giòn, cá mòi kho riềng, cá mòi nướng than, canh cá mòi nấu chua, chả cá mòi, và cá mòi áp lá bưởi. Tuy nhiên, muốn có một bữa cá mòi ngon thì khâu chế biến là quan trọng. Sau khi đánh sạch vảy cá chỉ cần cắt ngang một lát vừa tầm ở phía dưới mang rồi moi mật, ruột ra, dùng tay móc mang cá. Người ta tiện dao khía những đường nhỏ quanh sườn cá để khi ướp gia vị có thể ngấm vào thịt, khéo léo để mật không vỡ, trứng còn nguyên.
Có lẽ, cá mòi rán được ưa chuộng nhất nhờ giữ trọn hương vị béo bùi đặc trưng, lại chế biến rất đơn giản. Muốn khử sạch mùi tanh của cá mòi thì phải làm sạch, tẩm ướp gia vị, thêm chút gừng, nghệ, xả, hạt tiêu giã nhỏ chà sát lên mình cá rồi mang chiên ngập dầu. Cá chiên xong phải ăn nóng giòn mới ngon, nước chấm thường là bát tương Bần hoặc mắm chanh ớt, chút gừng, tỏi ăn kèm với rau thơm hoặc quấn lá lốt rất dễ ăn mà có hương vị đậm đà quê hương.
Đối với món cá mòi kho riềng, cá sau khi sơ chế được xếp lớp cùng riềng giã mỏng, thêm chút mắm ngon, nước hàng, đun nhỏ lửa tới khi xương mềm rục, thịt cá ngấm đậm đà. Mùa lạnh mà có nồi cá mòi kho đặt giữa mâm cơm, ăn với cơm nóng thì đúng chuẩn hương vị quê nhà. Để có món cá mòi kho thơm ngon hấp dẫn, người chế biến chỉ cần tẩm ướp gia vị, nghệ kết hợp với tương Bần rồi đem kho nhừ. Vị thịt ngọt mềm, hòa quyện cùng vị chua, cay, mặn của gia vị ướp khiến cho món ăn này trở nên hấp dẫn mà lại lưu giữ hương thơm đặc trưng và vị đậm đà của cá mòi.
Vì mùa cá mòi diễn ra khá ngắn, nhiều thực khách từ Hà Nội, Bắc Ninh,... cũng tranh thủ về Hưng Yên để thưởng thức cho kịp mùa. Cứ đến tháng 2-3 âm lịch, những người con xa quê và những du khách thường tìm về Hưng Yên để được thưởng thức hương vị đặc trưng này. Một số quán ven đê sông Hồng cứ đến thời điểm này lại đông kín khách, bởi cá mòi tươi vừa đánh bắt luôn tạo ra hương vị khác biệt so với cá bảo quản lạnh.
Đến Hưng Yên, du khách có thể dễ dàng tìm mua được những con cá mòi tươi ngon ở khắp các chợ thuộc địa phận tỉnh Hưng Yên. Nếu bạn là người thích trải nghiệm đánh bắt cá mòi cùng với ngư dân lênh đênh trên sông Hồng thì hãy tìm đến khu vực ven sông phường Sơn Nam, tỉnh Hưng Yên để học cách thả lưới, gỡ cá và nghe kể những câu chuyện về cá mòi, cùng nhau đón nhận món quà mà thiên nhiên ban tặng.
