| Cá rô phi "khan" nguồn cung, cơ hội cho cá tra Việt Nam Sự bất ổn về thuế quan bao trùm thị trường cá rô phi, cá tra Mỹ là thị trường tiêu thụ lớn nhất cá rô phi Việt Nam |
 |
| Mô hình nuôi ghép cá rô phi trong ao phổ biến hiện nay. |
Nhu cầu thị trường tăng nhưng cạnh tranh còn khốc liệt
Theo số liệu Hải quan Việt Nam, 8 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu cá rô phi (bao gồm cả cá diêu hồng) đạt hơn 63 triệu USD, tăng 174% so với cùng kỳ năm 2024, vượt xa mọi kim ngạch xuất khẩu trong 5 năm trở lại đây. Trong đó, xuất khẩu cá rô phi đạt 52 triệu USD, tăng ấn tượng 359%, còn cá diêu hồng đạt 11 triệu USD, giảm nhẹ 1%. Hoa Kỳ vẫn là thị trường chính, chiếm 62% tỷ trọng giá trị xuất khẩu cá rô phi, trong đó riêng cá rô phi xuất sang Mỹ chiếm đến 70%.
Theo Trung tâm Thương mại Thế giới (ITC), cá rô phi là loài cá thịt trắng được tiêu thụ mạnh nhất tại Mỹ, vượt qua các loại cá tuyết cod hay cá da trơn. Riêng sản phẩm phi lê đông lạnh mã HS 030461 chiếm 23% tổng lượng cá thịt trắng Mỹ nhập khẩu toàn cầu, Việt Nam hiện là nguồn cung lớn thứ hai sau Trung Quốc. Tổng nhu cầu tiêu thụ cá rô phi toàn cầu đang tăng trung bình 5,4% mỗi năm, mở ra dư địa lớn cho Việt Nam.
Bà Thu Hằng, chuyên gia VASEP, nhận định Việt Nam khó cạnh tranh trực tiếp với các ông lớn như Trung Quốc, Indonesia, Ai Cập hay Brazil trong vai trò nguồn cung chính. Tuy nhiên, cùng với cá tra, cá rô phi đang được nhiều doanh nghiệp chú trọng nuôi và chế biến phục vụ xuất khẩu. Năm 2024, sản lượng cá rô phi toàn cầu đạt 7 triệu tấn, dự kiến năm 2025 lên 7,3 triệu tấn.
Việt Nam mới xuất khẩu khoảng 41 triệu USD, chỉ chiếm 0,39% tổng giá trị thương mại toàn cầu, cho thấy tiềm năng mở rộng còn rất lớn. Các chuyên gia cũng nhấn mạnh tác động của chính sách thương mại Mỹ: Bộ Thương mại Hoa Kỳ từ chối công nhận tương đương 12 nghề khai thác hải sản Việt Nam theo Đạo luật Bảo vệ thú biển (MMPA), khiến nhiều loài hải sản khai thác bị nguy cơ ngừng nhập khẩu từ 1/1/2026. Trong bối cảnh này, cá rô phi trở thành lựa chọn thay thế chiến lược để duy trì xuất khẩu sang Mỹ.
Đầu tư hạ tầng và liên kết chuỗi để bứt phá
 |
| Kim ngạch xuất khẩu cá rô phi của Việt Nam trong 8 tháng đầu năm 2025 đã ghi nhận mức tăng đột phá, mở ra cơ hội để loài cá này trở thành sản phẩm xuất khẩu chủ lực sau tôm và cá tra. |
Các chuyên gia và doanh nghiệp nhấn mạnh, để cá rô phi trở thành sản phẩm xuất khẩu chủ lực, Việt Nam cần chú trọng đầu tư cơ sở hạ tầng, kiểm soát giống và tổ chức sản xuất theo chuỗi. Hợp tác xã sản xuất và thương mại Xuyên Việt (Gia Lộc, Hải Dương) hiện sở hữu trên 100 ha nuôi cá nước ngọt, trong đó 70% diện tích dành cho cá rô phi giòn công nghệ “sông trong ao”. Nhờ chủ động con giống và cơ sở hạ tầng trị giá hàng chục tỷ đồng, mỗi ngày hợp tác xã có thể xuất khẩu khoảng 50 tấn cá rô phi giòn sang Mỹ.
Ngoài phi lê, hợp tác xã còn chế biến các sản phẩm giá trị gia tăng như ruốc cá, chả cá, nem cá, cá kho, với tổng doanh thu năm 2024 đạt 420 tỷ đồng. Theo PGS.TS Thái Thanh Bình, Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật và Thủy sản, căng thẳng thương mại Mỹ-Trung khiến cá rô phi Trung Quốc gặp khó khi vào thị trường Mỹ, mở ra cơ hội cho Việt Nam. Tuy nhiên, để tận dụng, cần kiểm soát chặt chẽ từ giống, nuôi trồng, chế biến đến tiêu thụ; đồng thời ứng dụng tiến bộ kỹ thuật và tổ chức sản xuất theo chuỗi bền vững.
Theo Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư Nhữ Văn Cẩn, diện tích nuôi cá rô phi của Việt Nam hiện đạt gần 43.000 ha, sản lượng trên 316.000 tấn, kim ngạch xuất khẩu từ 6,3 triệu USD năm 2023 lên khoảng 30 triệu USD năm 2024 và 63 triệu USD trong 8 tháng 2025. Ông nhấn mạnh, để bứt phá, cần coi cá rô phi là đối tượng ưu tiên trong chiến lược phát triển thủy sản đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Việc quy hoạch nuôi thâm canh công nghệ cao, chuyển đổi diện tích trồng lúa kém hiệu quả sang nuôi cá, hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo nông dân và khuyến khích doanh nghiệp cam kết bao tiêu sản phẩm là yếu tố then chốt. Ông Cẩn kết luận: “Chỉ khi hình thành chuỗi liên kết bền vững giữa nông dân, doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu, cá rô phi mới thực sự có thể bứt phá, nâng tầm vị thế thủy sản Việt Nam trên bản đồ thế giới”.
Kim ngạch xuất khẩu cá rô phi của Việt Nam trong 8 tháng đầu năm 2025 đã ghi nhận mức tăng đột phá, mở ra cơ hội để loài cá này trở thành sản phẩm xuất khẩu chủ lực sau tôm và cá tra. Tuy nhiên, thành công bền vững phụ thuộc vào việc nâng cao hạ tầng nuôi trồng, chất lượng giống, kỹ thuật chế biến và tổ chức liên kết chuỗi chặt chẽ giữa nông dân, doanh nghiệp và thị trường quốc tế. Với chiến lược phát triển phù hợp, Việt Nam có thể biến dư địa tiềm năng thành lợi thế cạnh tranh dài hạn, khẳng định vị thế trên bản đồ thủy sản toàn cầu.
