| Đà Nẵng: Khai trương Làng du lịch cộng đồng Thái Lai Tân Hoá (Quảng Bình) được vinh danh là Làng du lịch tốt nhất thế giới |
 |
| Khách du lịch trải nghiệm tại làng rau Trà Quế. |
Thách thức bảo tồn văn hóa và thiên nhiên
Việt Nam hiện có 5 làng du lịch được Tổ chức Du lịch Liên hợp quốc (UN Tourism) công nhận là “Làng du lịch tốt nhất thế giới”, gồm Tân Hóa (Quảng Trị), Thái Hải (Thái Nguyên), Trà Quế (Đà Nẵng), thôn Lô Lô Chải (Tuyên Quang) và Làng Du lịch cộng đồng Quỳnh Sơn (Lạng Sơn). Trong đó, Lô Lô Chải và Quỳnh Sơn vừa được vinh danh năm 2025, vượt qua hơn 270 hồ sơ từ 65 quốc gia, khẳng định vị thế du lịch cộng đồng Việt Nam trên bản đồ thế giới.
Giải thưởng của UN Tourism hướng tới việc bảo vệ cảnh quan, hệ thống tri thức, sự đa dạng sinh học và văn hóa, đồng thời khuyến khích các hoạt động địa phương trong nông nghiệp, thủy sản, chăn nuôi và ẩm thực. Các làng du lịch Việt Nam nổi bật với việc gìn giữ kiến trúc cổ, phong tục, lễ hội và đời sống bản địa, đồng thời đối mặt với thách thức duy trì cảnh quan nguyên sơ và bản sắc văn hóa trước sức ép phát triển du lịch.
Thôn Lô Lô Chải, Tuyên Quang, nằm giữa khung cảnh hùng vĩ ở vùng cực Bắc, nổi bật với nhà trình tường mái ngói âm dương, nghề thủ công truyền thống và trang phục thổ cẩm rực rỡ. Người dân Lô Lô Chải phát triển mô hình du lịch cộng đồng giúp du khách trải nghiệm đời sống, phong tục, ẩm thực và lễ hội truyền thống, đồng thời giữ gìn cảnh quan nguyên sơ và thúc đẩy du lịch bền vững.
Làng Du lịch cộng đồng Quỳnh Sơn tại Lạng Sơn nằm trong Khu di tích Khởi nghĩa Bắc Sơn và Vùng Công viên địa chất toàn cầu UNESCO. Nơi đây lưu giữ văn hóa Tày với nhà sàn, âm nhạc dân gian, điệu hát then và phong tục truyền thống. Du khách tham gia sản xuất nông nghiệp, dệt vải, nấu rượu ngô, thưởng thức ẩm thực đặc trưng, tham gia lễ hội Lồng Tồng, hát then, múa sạp. Mô hình du lịch cộng đồng giúp bảo tồn tri thức dân gian, kiến trúc cổ, cảnh quan thiên nhiên, đồng thời tạo sinh kế bền vững cho người dân.
Tại Thái Nguyên, làng Thái Hải là khu bảo tồn văn hóa dân tộc Tày với hơn 30 nhà sàn truyền thống. Du khách hòa mình vào đời sống thường nhật, tham gia dệt vải, làm gốm, học nấu ăn truyền thống, đồng thời trải nghiệm yoga, thiền tĩnh tâm giữa thiên nhiên. Làng vừa bảo tồn văn hóa, vừa kết hợp yếu tố nghỉ dưỡng, tạo điểm nhấn du lịch sinh thái bền vững.
Tân Hóa, Quảng Trị, là vùng "rốn lũ" với thung lũng rộng và sông Rào Nan uốn lượn. Nơi đây nổi bật với hệ thống hang Tú Làn nguyên sơ, được chọn làm bối cảnh cho nhiều bộ phim nổi tiếng. Người dân phát triển homestay nhà nổi thích ứng mùa lũ, tạo việc làm cho hơn 100 lao động và thu hút hơn 10.000 khách mỗi năm. Mô hình này vừa bảo tồn cảnh quan, vừa mang lại trải nghiệm độc đáo cho du khách, kết hợp khám phá hang động, văn hóa bản địa và ẩm thực dân dã.
Làng rau Trà Quế, Đà Nẵng, hình thành từ thế kỷ XVI, cách phố cổ Hội An 3 km về hướng biển, được bao quanh bởi sông Cổ Cò và đầm Trà Quế. Nơi đây nổi bật với nghề trồng rau hữu cơ lâu đời, được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Du khách trải nghiệm hóa thân thành nông dân, trồng, thu hoạch rau, nấu ăn, tham gia lớp học nấu ăn, đi xe đạp quanh làng, nghỉ homestay và khám phá di tích lịch sử như giếng đá Chăm, Miếu Thổ thần, Miếu Ngũ hành. Với 202 hộ dân trên 18 ha đất, Trà Quế thể hiện mô hình du lịch bền vững gắn với bảo tồn văn hóa và cảnh quan.
Giải pháp phát triển du lịch bền vững
 |
| UN Tourism ghi nhận nỗ lực của các làng trong việc bảo tồn cảnh quan, kết hợp du lịch sinh thái, trải nghiệm văn hóa và sinh kế bền vững. |
Để duy trì thành công và nâng cao giá trị các làng du lịch, các địa phương kết hợp bảo tồn văn hóa và thiên nhiên với phát triển kinh tế cộng đồng. Mô hình du lịch cộng đồng khuyến khích người dân trực tiếp tham gia, vừa tạo sinh kế, vừa gìn giữ kiến trúc, lễ hội, nghề thủ công và cảnh quan nguyên sơ. Các làng du lịch Việt Nam đều phát triển trải nghiệm đa dạng: tham quan nhà sàn cổ, thưởng thức ẩm thực dân dã, tham gia sản xuất nông nghiệp, học nghề thủ công, tham gia lễ hội và hoạt động văn hóa.
Du khách có thể ngủ nhà sàn truyền thống, tham gia giã bánh dày, học thêu thổ cẩm, nghe khèn, múa dân gian tại Lô Lô Chải hay hòa mình trong lễ hội Lồng Tồng, hát then, múa sạp tại Quỳnh Sơn. Hoạt động này giúp du khách hiểu sâu về văn hóa bản địa, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương một cách bền vững. UN Tourism ghi nhận nỗ lực của các làng trong việc bảo tồn cảnh quan, kết hợp du lịch sinh thái, trải nghiệm văn hóa và sinh kế bền vững.
Những mô hình như homestay thích ứng mùa lũ ở Tân Hóa, tour trải nghiệm nông nghiệp tại Trà Quế, du lịch văn hóa cộng đồng tại Lô Lô Chải và Quỳnh Sơn, hay khu bảo tồn văn hóa Thái Hải, đều trở thành hình mẫu phát triển du lịch bền vững tại Việt Nam. Bên cạnh đó, các làng cũng chú trọng phát triển các hoạt động gắn với thiên nhiên: yoga giữa rừng, thiền tĩnh tâm, đi xe đạp khám phá cảnh quan, câu cá, trải nghiệm làm nhà bè phao, hoặc tham gia thu hoạch mùa vụ. Những hoạt động này không chỉ tăng trải nghiệm cho du khách mà còn nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường, gìn giữ đa dạng sinh học và cảnh quan thiên nhiên.
Các địa phương còn triển khai các chương trình giáo dục văn hóa – sinh thái cho trẻ em và khách tham quan, giới thiệu hệ thống tri thức bản địa, phong tục, lễ hội truyền thống, kiến trúc và kỹ thuật thủ công lâu đời. Việc này giúp bảo tồn và truyền lại giá trị văn hóa cho thế hệ tương lai, đồng thời nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch và sức hấp dẫn của các làng.
Nhờ đó, các làng du lịch không chỉ giữ gìn bản sắc văn hóa, cảnh quan thiên nhiên mà còn nâng tầm hình ảnh du lịch Việt Nam trên trường quốc tế. Việc kết hợp bảo tồn, phát triển trải nghiệm và sinh kế bền vững đang mở ra hướng đi khả thi cho du lịch cộng đồng, tạo sức hấp dẫn riêng và mang lại giá trị kinh tế – văn hóa lâu dài cho địa phương. Đây cũng là lý do khiến Lô Lô Chải, Quỳnh Sơn, Trà Quế, Thái Hải và Tân Hóa được vinh danh là những làng du lịch tốt nhất thế giới, trở thành hình mẫu cho các dự án du lịch xanh và bền vững tại Việt Nam.
