Bánh khúc làng Diềm: Nét văn hóa ẩm thực đặc sắc của vùng đất Quan họ

Bánh khúc là một món ăn truyền thống đặc trưng của Việt Nam, có nguồn gốc từ vùng đồng bằng Bắc Bộ, đặc biệt là tỉnh Bắc Ninh.

Khi đến Bắc Ninh, du khách không chỉ được thưởng thức những làn điệu dân ca Quan họ ngọt ngào, mà còn có cơ hội thưởng thức các món ăn đặc sắc mang đậm hương vị của vùng đất Kinh Bắc. Bánh khúc làng Diềm là một trong những món ăn dân dã, giản dị nhưng đầy đậm đà hương vị quê hương, mà bất kỳ ai ghé qua cũng nên thử ít nhất một lần.

Bánh khúc làng Diềm là một trong những món ăn dân dã, giản dị.

Không ai trong làng Diềm nhớ rõ bánh khúc có từ bao giờ, chỉ biết rằng nó đã xuất hiện từ rất lâu. Người dân trong làng truyền tai nhau rằng bánh khúc có từ thời Vua Bà, cùng với sự ra đời của các làn điệu dân ca Quan họ. Từ đó, nghề làm bánh khúc được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác và duy trì cho đến ngày nay. Dù bánh khúc có lẽ không còn xa lạ với nhiều người, nhưng để thưởng thức một chiếc bánh khúc ngon, để lại ấn tượng khó quên, thì không đâu bằng chính đặc sản của làng Diềm.

Tên gọi "bánh khúc" xuất phát từ nguyên liệu chính của món ăn này: lá rau khúc, kết hợp với gạo nếp, đậu xanh và thịt lợn mỡ làm nhân.

Bánh khúc làng Diềm là sự kết hợp hoàn hảo của những sản vật thiên nhiên, từ hương thơm dẻo của nếp cái hoa vàng, vị bùi bở của đậu xanh, đến vị béo ngậy của thịt ba chỉ. Tất cả hòa quyện vào nhau cùng mùi thơm đặc trưng của rau khúc. Mỗi chiếc bánh khúc mang một vẻ đẹp riêng, với lớp xôi nếp căng mọng, trong suốt như ngọc, tiếp đến là lớp vỏ bánh dẻo xanh mượt mà, và cuối cùng là phần nhân mềm mịn, hấp dẫn. Đặc biệt, bánh phải được ăn khi còn nóng hổi, vừa thổi vừa thưởng thức mới có thể cảm nhận trọn vẹn hương vị đặc biệt ấy.

Bánh khúc làng Diềm được làm hoàn toàn thủ công, mỗi chiếc bánh đều được làm bằng những nguyên liệu chọn lọc kỹ càng và tỉ mỉ trong từng công đoạn. Lớp vỏ bánh được chế biến từ gạo tẻ Khang Dân hoặc 203, đảm bảo độ dẻo vừa phải, mang lại sự kết hợp hoàn hảo với phần nhân bên trong.

Nhân bánh khúc có hai loại: nhân đỗ và nhân thịt. Với nhân đỗ, đỗ sau khi ngâm và hấp chín sẽ được trộn cùng thịt ba chỉ, hành khô, hạt tiêu, rồi nêm nếm gia vị vừa ăn. Còn nhân thịt được làm từ thịt ba chỉ thái hạt lựu, trộn với mộc nhĩ, hành thái nhỏ và hạt tiêu, tạo nên một hương vị đậm đà và thơm ngon.

Bánh khúc làng Diềm có hai kiểu hình: tròn như bánh rán hoặc hình tai voi.

Về hình dáng, bánh khúc làng Diềm có hai kiểu hình: tròn như bánh rán hoặc hình tai voi. Dù hình thức thế nào, vỏ bánh luôn được dát mỏng một cách tỉ mỉ, đảm bảo không để lộ phần nhân bên trong nhưng vẫn giữ được độ mềm dẻo, thơm ngon đặc trưng.

Để làm nên những chiếc bánh khúc nhỏ xinh, công đoạn đầu tiên là chọn lựa rau khúc thật kỹ. Mùa rau khúc thường vào tháng 2, tháng 3 Âm lịch. Rau khúc mọc nhiều ở ven sông suối, bãi phù sa hoặc những thửa ruộng chưa được bừa, với màu xanh nhẹ nhàng và hơi ánh nhũ bạc. Rau khúc có hai loại: khúc nếp và khúc tẻ. Khúc nếp có lá nhỏ, dày bụ, ánh bạc rõ rệt và nhanh chóng ra đọt, ra cành. Trong khi đó, khúc tẻ có lá lớn, to bằng đầu ngón tay, ít lông và màu xanh đậm hơn. Tuy nhiên, vì khúc tẻ không thơm bằng, nên người làm bánh thường tìm lá khúc nếp, tốt nhất là khi lá vừa ra hoa. Sau khi hái, lá khúc được nhặt bỏ phần cọng già, rửa sạch và giã lọc lấy nước.

Gạo nếp làm vỏ bánh khúc là nếp cái hoa vàng kết hợp với gạo tẻ. Sau khi ngâm, gạo được giã nhuyễn khi còn nóng và trộn với nước lá khúc để tạo hương vị đặc trưng và màu xanh hấp dẫn. Tỷ lệ gạo nếp và gạo tẻ trong bột bánh là 8:2. Đây cũng là một bí quyết để bánh có được hương vị đúng chuẩn, bởi nếu quá nhiều gạo, bánh sẽ thiếu đi mùi thơm đặc trưng của lá khúc, còn nếu lượng gạo không đủ, bánh sẽ thiếu độ kết dính. Tỷ lệ lý tưởng để làm bánh là 1kg rau khúc với 2kg bột gạo.

Sau tháng 10, khi vụ lúa hè thu kết thúc, cũng là lúc rau khúc bắt đầu mọc mơn mởn. Người dân làng Diềm thường hái rau khúc về làm bánh và phơi khô để dùng dần. Trong suốt mùa khúc, người ta chỉ có thể làm bánh với rau khúc khô, vì vậy bánh khúc vào mùa này sẽ có màu nâu đen. Dù vẻ ngoài không được bắt mắt như bánh khúc xanh, nhưng hương vị của bánh khúc khô vẫn ngon lành, không thua kém gì bánh khúc làm từ rau tươi.

Bánh khúc làng Diềm không chỉ độc đáo về hương vị và màu sắc, mà còn mang đậm tình cảm của người Quan họ. Những chiếc bánh ngọt thơm ấy đã đi sâu vào tiềm thức của những người con đất Kinh Bắc và giờ đây, chúng còn được lưu truyền rộng rãi đến khắp mọi miền tổ quốc.

Bất ngờ, món cơm cháy Ninh Bình ra đời từ thế kỷ 19

Độc lạ bánh cuốn không ăn kèm nước mắm chỉ có ở Cao Bằng

Bánh đa kê - dân dã, bình dị nhưng để lại ấn tượng khó phai