 |
| Nông dân trên địa bàn huyện Cư M'gar (Đắk Lắk) thu hoạch sầu riêng đầu vụ. |
Giá sầu riêng đang bị "thổi" cao hơn thực tế
Sầu riêng Đắk Lắk sắp đến thời điểm thu hoạch cũng là lúc các thương lái, doanh nghiệp rầm rộ chốt vườn. Hiện nay giá sầu riêng Đắk Lắk đang được các thương lái, doanh nghiệp đẩy lên trên 80.000 đồng/kg tùy theo vườn. Nhiều doanh nghiệp thu mua nhận định, chưa có năm nào giá sầu riêng tại Đắk Lắk lại cao như thế.
Vụ sầu riêng năm 2023, Đắk Lắk có 22.500 ha, với sản lượng trên 200.000 tấn. Các chuyên gia đánh giá, vụ sầu riêng năm nay của Đắk Lắk sẽ gặp nhiều thuận lợi về giá (tăng từ 15 – 20%) cũng như thị trường tiêu thụ. Một số nhà vườn đã bắt đầu cho thu hoạch, với giá bán khá cao, đây là tín hiệu mừng cho nông dân trồng sầu riêng. Tuy nhiên, việc đẩy giá lên cao của nhiều “cò” cũng như một số nhà thu mua đã gây ra những nguy cơ rủi ro cho cả doanh nghiệp (DN) và người nông dân.
Theo ghi nhận tại một số vùng trồng sầu riêng của Đắk Lắk, hiện nay có rất nhiều thương lái, kể cả người Trung Quốc và “cò” sầu riêng đang "thổi" giá lên đến 75.000 – 90.000 đồng/kg mua xô tại vườn, cao gấp đôi so với thời điểm này năm ngoái. Một “cò” sầu riêng cho biết, nhiệm vụ của họ là đi tìm các vườn sầu riêng đẹp, sau đó chụp ảnh, quay clip gửi cho người thu mua của Trung Quốc và họ sẽ ra giá mua, nếu chủ vườn đồng ý thì sẽ chốt cọc. Nếu chốt cọc thành công, “cò” sẽ được “hoa hồng” khoảng 1.000 đồng/kg.
 |
| Sầu riêng của gia đình bà Trần Thị Tươi (ngụ xã Ea Tar, huyện Cư M’gar) được HTX ký hợp đồng thu mua 68.000 đồng/kg. Trong khi các vườn xung quanh được cò chốt giá trên 80.000 đồng/kg. |
Trong khi nhiều DN tuyên bố sẽ không nhập hàng với giá mua vào cao như hiện nay thì cũng có nhiều DN bắt đầu chốt cọc giá với nông dân (30% giá trị vườn cây), nhưng hợp đồng thì không ràng buộc nhiều, không ghi ngày cắt cụ thể, chỉ ghi khi nào có trái rụng thì cắt và cũng không ghi ngày trả vườn…
Bà Bùi Thu Phương, Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp Thương mại và Dịch vụ bền vững Tấn Khang (huyện Cư M’gar) cho hay, trước tình trạng đẩy giá mua cao của các lái buôn, có tới 80% thành viên không chốt bán sản phẩm cho HTX mà bán ra ngoài, bởi so với giá của HTX ở thời điểm trái đẹp mà chốt xô là 75.000 đồng/kg thì giá ngoài đã chốt tới 95.000 đồng/kg. Việc chênh lệch giá rất cao nên các vườn thành viên so sánh và cân nhắc.
Trước tình hình trên, HTX cũng đã cảnh báo nông dân, nhưng bà con thấy lợi nhuận trước mắt nên cứ nhận chốt giá. Với tình trạng này, HTX rất lo lắng cho bà con, thứ nhất là có thể bị neo vườn (để trái rụng, sau đó ép giá); thứ hai trong trường hợp nông dân "bẻ" cọc, bên mua có thể sẽ thuê giang hồ bảo kê, không cho chủ vườn cắt bán cho người khác.
Tại thị xã Buôn Hồ, tình trạng các "cò" vào vườn chốt giá cũng diễn ra phổ biến tại các vùng trồng sầu riêng. Ông Bùi Thanh Huỳnh, Giám đốc HTX Nông nghiệp Buôn Hồ cho biết, năm nay sầu riêng của các thành viên đều được mùa, năng suất tăng khoảng 20% so với năm trước. Hiện còn khoảng hơn một tháng nữa mới vào vụ thu hoạch sầu riêng, nhưng cũng xuất hiện tình trạng một số “cò” sầu riêng từ những nơi khác tìm đến hét giá cao (khoảng 100.000 đồng/kg) gây nhiễu loạn thị trường khiến nhiều người dân lưỡng lự, chưa ký kết hợp đồng mua bán với đơn vị liên kết.
 |
| Vườn sầu riêng của ông Nguyễn Đình Kế (phường Đoàn Kết, TX. Buôn Hồ) còn khoảng một tháng nữa mới cho thu hoạch. |
Hộ ông Nguyễn Đình Kế (phường Đoàn Kết, TX. Buôn Hồ) cho hay, nhiều ngày nay, gia đình buộc phải khóa cửa vườn để tránh bị làm phiền. Trung bình mỗi ngày ông Kế phải tiếp cả chục lượt “cò” tìm đến hỏi mua sầu riêng và thương lượng mức giá chốt vườn. Ông chưa thấy năm nào có tình trạng "cò" hét giá, làm loạn giá như năm nay.
Ông Kế cho biết, năm nay sản lượng sầu riêng của gia đình ước đạt 15 tấn, nhưng phải tầm 40 ngày nữa mới đạt chất lượng để thu hoạch. Mặc dù được “cò” đưa ra với giá hơn 100.000 đồng/kg, nhưng ông Kế không đồng ý mà quyết định để chờ thu hoạch bán theo giá thị trường. Bởi với kinh nghiệm qua các mùa sầu riêng thì ông cho rằng, việc "cò" chốt giá cao hơn các đại lý, đơn vị thu mua chưa hẳn là đã mừng mà tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nhất là tình trạng “cò” neo vườn, không hẹn ngày trả vườn khiến cho vườn cây bị bỏ bê, dễ bị nhiễm sâu bệnh hay cây bị kiệt sức do phải nuôi quả quá lâu sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển và năng suất mùa vụ sau.
Nhà vườn bỏ cọc nếu được trả cao hơn và hệ lụy vỡ trận xuất khẩu sầu riêng
Tình trạng bán non vườn sầu riêng đã xuất hiện từ nhiều năm nay với nhiều hình thức. Sau khi hai bên chốt giá bán, thương lái đặt cọc tiền và đảm nhận chăm sóc đến khi thu hoạch, thu xong thì trả vườn lại cho chủ. Cũng có trường hợp, thương lái chỉ đặt cọc tiền và nhận thu mua sản phẩm chứ không chăm sóc vườn.
Theo nhiều hộ dân từng bán non vườn sầu riêng, mặc dù đỡ công chăm sóc, nhưng hình thức này có những thiệt hại cho người trồng sầu riêng. Đó là có tình trạng, sau khi chốt giá, người mua thường bón phân, sử dụng thuốc hóa học quá đà để kích trái khiến cây bị suy kiệt, giảm năng suất vụ sau, giảm tuổi thọ cây.
Còn về phía thương lái, hình thức mua non vườn sầu riêng cũng gặp không ít rủi ro bởi không dự báo được giá bán. Những năm trước, từng có vườn khi chốt bán giá cao nhưng đến chính vụ giá xuống thấp, nhiều thương lái đành bỏ cọc, không cắt sầu riêng nữa.
 |
| Nhiều trường hợp hủy cọc với doanh nghiệp trước khi được người sau trả giá cao hơn. |
Ông Nguyễn Ngọc Giao, Trưởng phòng NN-PTNT huyện Cư M’gar cho biết, năm nay sầu riêng được giá, tăng gấp đôi so với mọi năm.
Theo ông Giao, việc thương lái vào xem vườn cây, thu mua cho người dân là rất quý, hình thành chuỗi liên kết tiêu thụ. Tuy nhiên, tình trạng một số thương lái ở nơi khác thông qua cò đến địa bàn huyện Cư M’gar thu mua sầu riêng để chốt vườn giá cao gây nhiễu thị trường.
“Có những vườn chốt giá rồi nhưng khi thương lái đề nghị chủ vườn bỏ cọc để chốt người sau giá cao hơn. Việc này sẽ xảy ra hệ lụy nếu người nông dân không tỉnh táo sẽ có việc tranh mua, tranh bán vi phạm hợp đồng.
Họ chỉ chốt, cắt đợt đầu tiên thì lựa những quả tốt. Trong trường hợp giá lên cao thì không vấn đề gì. Nhưng khi giá hạ thì phần còn lại chưa chắc họ đã mua. Một số trường hợp sẽ mua nhưng đề nghị chủ vườn giảm giá nếu không sẽ để sầu riêng để rụng, không bán được”, ông Giao phân tích.
Vị trưởng phòng nói thêm, trái cây thời gian thu hoạch rất quan trọng. Sầu riêng đã chín mà không có người thu mua thì sẽ hỏng ngay.
“Tôi có đi trao đổi với một số người dân khi thấy người sau trả cọc cao hơn thì sẵn sàng trả cọc người trước. Việc các doanh nghiệp nơi khác không thông qua huyện, tự ý xuống gặp người dân nâng giá sầu riêng lên sẽ ảnh hưởng đến chuỗi liên kết giữa doanh nghiệp, HTX và nhóm hợp tác cũng như với người dân hình thành lâu nay.
Trước tình hình này, phòng nông nghiệp đã cảnh báo để đảm bảo chuỗi giá trị thì đề nghị người dân cảnh giác trước việc các thương lái, chủ vựa tăng giá. Người dân cần giữ chuỗi liên kết lâu nay để bền vững. Chỉ vì giá thị trường mà phá vỡ chuỗi liên kết thì sẽ không bền vững. Các doanh nghiệp liên kết thì cũng cần đảm bảo mua bán theo giá thị trường”, Trưởng phòng NN-PTNT huyện Cư M’gar nói.
Ông Vũ Đức Côn, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT, Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk đánh giá, vụ sầu riêng năm 2023 có nhiều thuận lợi, trước hết là được tiêu thụ với giá cao và đầu ra ổn định hơn do sầu riêng đã được xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc. Bên cạnh đó, người dân đầu tư, chăm sóc vườn cây tốt hơn nên năng suất khá cao; sản lượng đạt khoảng 200.000 tấn, tăng 20.000 tấn so với vụ năm 2022.
Tuy nhiên, bất lợi lớn nhất của vụ sầu riêng năm nay là tình hình thu mua đang rất "nóng", do đó có thể việc chốt giá sớm sẽ có những bất lợi và những hệ lụy không tốt vì sẽ có nhiều hợp đồng khó thực hiện như đã ký (khi giá vào vụ thu hoạch biến động).
Mặt khác, nếu như cứ chạy theo giá cả thì việc phát triển bền vững, liên kết lâu dài sẽ bị coi nhẹ và ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm bán ngay trong vụ này, cũng như việc phát triển bền vững của ngành hàng sầu riêng. Hiệp hội chỉ khuyến cáo, các nhà vườn cần bình tĩnh, không nên nôn nóng chốt giá sớm có thể gây bất lợi cho chính mình và người mua. Ngoài chuyện giá cả, cần quan tâm thỏa đáng đến chuyện hợp tác, liên kết bền vững với những DN, những nhà thu mua có đầu tư trong từng vụ hoặc trong dài hạn./.
