 |
| Cây sưng mọc hoang trong rừng |
Trường Sơn là vùng núi rừng thâm u, hoang dã của đồng bào dân tộc Hrê sinh sống lâu đời trên miền Tây Quảng Ngãi. Mảnh đất này còn lưu lại trong lòng du khách bởi những món ăn vùng cao dân dã, truyền thống chỉ ở đây mới trở thành đặc sản.
Trong đó có món thịt trâu xào với đọt lá sưng. Loại rau gia vị mà người Hrê ở Quảng Ngãi gọi tên lá sưng là lá poot.
Thịt trâu có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon, hấp dẫn như: Thịt trâu xào lăn, thịt trâu nấu rô ti, thịt trâu xào củ quả, thịt trâu xào đậu và bắp non, thịt trâu nướng vỉ, thịt trâu nướng ngũ vị, thịt trâu nhúng giấm, sườn trâu nghé rán, cháo thịt trâu,… nhưng ngon nhất, đặc sắc nhất phải kể đến thịt trâu xào với đọt lá sưng hay lá lốt.
Người Hrê ở vùng Quảng Ngãi cho hay cây rau sưng là loại cây mọc hoang dại khắp bìa rừng, góc núi, nên rất dễ kiếm tìm.
Nói đến những món ăn của người Hrê gắn với đọt sưng, có lẽ phải nhắc ngay đến món thịt trâu hay thịt bò xào đọt sưng được người đồng bào miền núi xứ Quảng ưu ái dùng làm gia vị cho rất nhiều món ăn.
Đọt sưng xào thịt trâu, thịt bò; đọt sưng nấu canh với củ mì, cá tràu... đều là những món ăn có hương vị thơm ngon, khó cưỡng nơi vùng cao.
 |
| Nguyên liệu chính làm món trâu xào rau sưng, lá lốt |
Sưng là loài cây bụi, thường mọc ở vùng gò đồi. Lá non có màu đỏ pha sắc tím và chuyển sang màu xanh lục sau những đêm ngày tắm sương, đón nắng. Thân cây nhiều gai và mọc cả dưới mặt lá nên khi tiếp xúc phải cẩn thận kẻo gai đâm vào tay. Đưa tay ngắt nhẹ những chồi non và dùng dao hay kéo cắt lá lớn rồi cạo sơ qua cho rụng gai.
Lá sưng mang về rửa sạch, ngắt phần lá non để riêng, dùng dao thái lá đã ngả sang màu xanh thành từng sợi nhỏ cho vào đĩa. Thịt trâu tơ vừa mổ còn ấm lòng bàn tay, dùng dao sắc thái mỏng rồi ướp với ít muối, tiêu xay nhỏ, tỏi băm nhuyễn cùng với lá sưng lớn thái sợi. Đun sôi chảo dầu ăn trên bếp rồi cho thịt trâu đã ướp vào đảo đều cho đến khi thịt chín, nêm cho vừa ăn rồi nhấc xuống khỏi bếp. Cho thêm lá sưng non cùng với ít rau thơm và dùng đũa đảo nhẹ tay rồi múc ra đĩa, hương thơm lan tỏa làm cho bữa ăn thêm thi vị.
Lá sưng có vị chát với hương thơm bạc hà the the nơi đầu lưỡi. Thịt trâu ngọt mềm hòa quyện cùng hương vị của lá sưng và các loại gia vị khiến thực khách cứ xuýt xoa khen ngợi. Thưởng thức món thịt trâu xào lá sưng nơi miền sơn cước, giữa gió ngàn xào xạc thì quả thật không gì sánh bằng. Điệu ta lêu, ca choi ngân nga theo gió, trầm bổng giữa núi rừng. Rượu cần chếch choáng men say khiến du khách quên cả lối về.
Món thịt trâu xào đọt rau sưng vừa thơm ngon lại lạ miệng vừa hỗ trợ chữa nhiều bệnh. Cách nấu như sau: Thịt trâu xắt mỏng ướp tỏi, gừng, hành khô cùng 1 muỗng bột nêm ướp khoảng 20 phút, đọt rau sưng, hành hoa, rau mùi tây rửa sạch để ráo.
Tiếp đến, cho dầu ăn vào phi với hành tím cho thơm rồi cho thịt trâu xào với lửa lớn khoảng 5 phút rồi cùng cho lá lốt (cắt nhỏ) và đọt rau sưng vào đảo nhanh tay, rắc thêm ít hành hoa, mùi tây và nêm mì chính. Cuối cùng múc thịt trâu xào ra đĩa dùng với cơm nóng.
 |
| Thịt trâu xào lá sưng |
Nhờ mùi thơm dân dã, mộc mạc, nên lá sưng còn được người vùng cao dùng mỗi khi nấu món canh măng cá tràu.
Chỉ cần vài đọt sưng cắt khúc rồi thả vào nồi canh măng cá tràu đang sôi bùng trên bếp, thì bao nhiêu mùi tanh của cá đều được mùi thơm của đọt sưng hóa giải hết.
Đọt sưng nấu canh măng cá tràu hợp vị đến mức, chỉ cần chan vài muỗng nước canh vào cơm nóng... cũng đủ khiến người thưởng thức ăn “không khách sáo”...
Không chỉ đượm vị khi nấu cùng thịt, cá, đọt sưng còn tạo ra hương vị rất thơm ngon khi nấu canh cùng củ mì. Canh củ mì nấu kèm lá sưng không cần bí quyết cao siêu, chỉ cần chọn dăm củ mì dẻo mang đi cắt khúc, ngâm cho hết nhựa rồi mang đi nấu.
Chờ cho củ chín đều thì thả vào nồi canh một ít đọt sưng cắt nhỏ rồi nêm nếm gia vị cho vừa ăn và tắt lửa. Đồng bào Hrê nơi đây vẫn còn câu ca: “Củ mì nấu canh đọt sưng/ Chàng chan vợ húp, xin đừng bỏ nhau”.
