| Thương hiệu Việt kể chuyện bằng trải nghiệm xanh Nhãn hiệu quốc tế: Tấm hộ chiếu cho thương hiệu Việt Chuyển đổi xanh và đổi mới sáng tạo: Động lực mới cho thương hiệu Việt vươn ra thế giới |
Doanh nghiệp Việt đối mặt nguy cơ mất thương hiệu
 |
| Vinamilk là đại diện duy nhất của Đông Nam Á góp mặt trong Top 5 thương hiệu sữa bền vững toàn cầu. Ảnh Vinamilk.com.vn |
Nhiều năm qua, Việt Nam chứng kiến sự tăng trưởng ấn tượng về kim ngạch xuất khẩu, phản ánh niềm tin ngày càng lớn của người tiêu dùng toàn cầu đối với hàng hóa mang nhãn "Made in Vietnam". Cùng với đó, vị thế thương hiệu quốc gia cũng không ngừng được cải thiện. Theo báo cáo của Brand Finance – tổ chức hàng đầu thế giới về định giá thương hiệu – Việt Nam liên tục góp mặt trong danh sách top 100 thương hiệu quốc gia mạnh nhất. Đặc biệt, năm 2024, thương hiệu quốc gia Việt Nam đã vươn lên vị trí thứ 32 trên tổng số 193 nước được đánh giá, với giá trị lên tới 507 tỷ USD.
Những con số ấn tượng đó phản ánh sự nỗ lực của nhiều thương hiệu Việt trong hành trình khẳng định tên tuổi trên thị trường quốc tế. Viettel đang nằm trong nhóm 15 nhà mạng hàng đầu thế giới về thuê bao di động và top 40 về doanh thu. Vinamilk là đại diện duy nhất của Đông Nam Á góp mặt trong Top 5 thương hiệu sữa bền vững toàn cầu. Những cái tên như cà phê Trung Nguyên, gạo ST25, tập đoàn Lộc Trời… cũng trở thành biểu tượng cho nông sản chất lượng cao của Việt Nam.
Tuy nhiên, nghịch lý đang tồn tại là càng nổi tiếng, thương hiệu Việt càng dễ trở thành mục tiêu chiếm đoạt từ các đối thủ nước ngoài. Chủ tịch Hiệp hội Nước mắm Phú Quốc Nguyễn Thị Tịnh từng chứng kiến cảnh siêu thị tại châu Âu bày bán nước mắm gắn nhãn "Phú Quốc", nhưng thực chất lại có nguồn gốc từ Thái Lan. Điều này không chỉ gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng mà còn làm xói mòn giá trị thực sự của sản phẩm Việt.
Một ví dụ khác được Giám đốc Nguyễn Ngọc Luận (Công ty Meet More) chia sẻ, khi ông phát hiện siêu thị tại Úc sử dụng logo Co.opmart – thương hiệu chưa từng nhượng quyền ra nước ngoài. Đại diện Co.opmart, ông Nguyễn Ngọc Thắng, khẳng định đây là hành vi giả mạo hoàn toàn.
Không chỉ các doanh nghiệp nhỏ lẻ bị ảnh hưởng, mà ngay cả những thương hiệu có quy mô lớn cũng đối mặt với việc bị chiếm quyền sở hữu trí tuệ. Bà Nguyễn Thu Anh – Phó Chủ tịch Hội Sở hữu trí tuệ Việt Nam – dẫn chứng: thương hiệu cà phê Trung Nguyên bị một công ty tại Mỹ đăng ký tại USPTO, còn thương hiệu Vinataba lại bị công ty Indonesia chiếm quyền tại Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và 9 quốc gia ASEAN khác.
Lý giải thực trạng đáng lo ngại này, TS. Võ Trí Thành – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh – cho biết, có đến 80% doanh nghiệp Việt không đầu tư vào việc xây dựng và đăng ký bảo hộ thương hiệu. Trong khi đó, nhiều quốc gia đã xem sở hữu trí tuệ là công cụ cạnh tranh chủ chốt. “Dù sản phẩm chất lượng cao nhưng thiếu bảo vệ, doanh nghiệp Việt khó giữ được vị thế lâu dài ở thị trường quốc tế,” ông Thành cảnh báo.
Hành động quyết liệt để bảo vệ giá trị Việt
 |
| Gian hàng trưng bày sản phẩm Việt Nam tại một hội chợ quốc tế, nơi nhiều thương hiệu nông sản, thực phẩm chế biến nỗ lực xây dựng hình ảnh chính danh trên thị trường toàn cầu. |
Trước thực trạng thương hiệu Việt bị xâm phạm ngày một phổ biến, các chuyên gia cho rằng cần một chiến lược đồng bộ từ cả phía nhà nước lẫn doanh nghiệp. Ông Phạm Nghiêm Xuân Bắc – Chủ tịch Hội Sở hữu trí tuệ Việt Nam – cho rằng, cơ quan chức năng cần ban hành cơ chế hỗ trợ tài chính, tư vấn pháp lý và thúc đẩy việc đăng ký nhãn hiệu ở nước ngoài. Đặc biệt, ông đề xuất đưa vào luật những điều khoản ràng buộc đối với việc mua lại thương hiệu Việt thông qua cổ phần hóa, nhằm ngăn chặn các hình thức thâu tóm tinh vi.
Một thực tế được chỉ ra là chi phí để đăng ký bảo hộ nhãn hiệu tại nước ngoài khá lớn, lại đòi hỏi quy trình pháp lý phức tạp. Vì thế, ông Bắc kiến nghị Nhà nước nên hỗ trợ một phần kinh phí để khuyến khích doanh nghiệp mạnh dạn bước ra thị trường quốc tế bằng thương hiệu chính danh.
Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) bà Lại Việt Anh lưu ý, doanh nghiệp xuất khẩu cần chủ động chuẩn bị chiến lược đăng ký bảo hộ ngay từ đầu. Bà khuyến cáo doanh nghiệp nên tìm đến các công ty luật có uy tín trong nước để được tư vấn cụ thể về thủ tục bảo hộ tại những thị trường quan trọng như Mỹ, châu Âu. Ví dụ điển hình là thương hiệu trái cây sấy Nam Huy (Đồng Tháp) đã đăng ký thành công tại Mỹ thông qua chương trình hỗ trợ doanh nghiệp “Go Export”.
Chương trình này do Trung tâm Tin học và Công nghệ số triển khai, với sự đồng hành của các chuyên gia pháp lý giàu kinh nghiệm trong xử lý tranh chấp thương hiệu quốc tế. Ngoài ra, ông Lưu Hoàng Long – Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ KH&CN) – nhấn mạnh rằng Việt Nam hiện là thành viên chính thức của Hiệp ước PCT và Nghị định thư Madrid, cho phép doanh nghiệp tiếp cận mạng lưới bảo hộ sáng chế và nhãn hiệu quốc tế rộng khắp với thủ tục tinh gọn và chi phí tiết kiệm.
Ở góc độ nền tảng thương mại điện tử, đại diện Amazon Global Selling Việt Nam – ông Gijae Seong – chia sẻ, Amazon đã khởi xướng chương trình “Amazon Brand Registry” từ năm 2017, nhằm bảo vệ quyền sở hữu thương hiệu cho doanh nghiệp. Chương trình này giúp kiểm soát danh sách sản phẩm, loại bỏ hàng giả và nâng cao mức độ tin cậy của thương hiệu Việt trên nền tảng bán lẻ toàn cầu.
Về định hướng dài hạn, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, từ cuối năm 2019, Chính phủ đã phê duyệt Chương trình Thương hiệu quốc gia giai đoạn 2020–2030. Trong đó, có nội dung giám sát hành vi xâm phạm quyền sở hữu nhãn hiệu Việt tại nước ngoài và hỗ trợ thủ tục bảo hộ. Đồng thời, chương trình cũng thúc đẩy công tác quảng bá thương hiệu Việt tại các thị trường xuất khẩu trọng điểm.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, những nỗ lực từ phía Nhà nước sẽ chỉ hiệu quả khi chính doanh nghiệp có tư duy đổi mới, đầu tư bài bản và chủ động trong việc xây dựng và bảo vệ thương hiệu. Câu chuyện bảo vệ thương hiệu không còn là lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết để hàng hóa Việt Nam giữ được chỗ đứng vững chắc trong nền kinh tế toàn cầu.
